Η Ουκρανία έχει ζητήσει επίσημα μέσω του πρέσβη της το πρωί της Πέμπτης στην Άγκυρα να κλείσει τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων στα ρωσικά πολεμικά πλοία μετά την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με την σύμβαση του Μοντρέ, η Τουρκία έχει τον έλεγχο των Στενών που επιτρέπει την διέλευση των πλοίων από την Μεσόγειο στην Μαύρη Θάλασσα, κάνοντας την έναν σημαντικό παίκτη στην σύγκρουση της Ρωσίας με την Ουκρανία. Νωρίτερα αυτό το μήνα, έξι ρωσικά πολεμικά πλοία κι ένα υποβρύχιο πέρασαν τα Στενά για υποτιθέμενες ασκήσεις στα ύδατα κοντά στην Ουκρανία. Η Τουρκία είναι σε δύσκολη θέση αφού είναι μέλος του ΝΑΤΟ και υποτίθεται ότι είναι ταγμένη με το στρατόπεδο της Δύσης, όμως προσπαθεί να διατηρεί καλές σχέσεις και με τη Ρωσία.
Τι προβλέπει η συνθήκη του Μοντρέ
Στη συνθήκη για το καθεστώς των Στενών που υπογράφηκε στην ελβετική πόλη Μοντρέ, η Τουρκία έχει τον έλεγχο στα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων για τη διέλευση πολεμικών πλοίων. Εγγυάται επίσης την ελεύθερη διέλευση πολιτικών πλοίων σε καιρό ειρήνης και περιορίζει τη διέλευση πλοίων που δεν ανήκουν σε χώρες της Μαύρης Θάλασσας.
Σε καιρό πολέμου ή όταν απειλείται από επιθετικότητα, η Τουρκία εξουσιοδοτείται να κλείσει τα στενά σε όλα τα ξένα πολεμικά πλοία. Μπορεί επίσης να αρνηθεί τη διέλευση εμπορικών πλοίων από χώρες σε πόλεμο με την Τουρκία και να οχυρώσει τα στενά σε περίπτωση σύγκρουσης.
Όλες οι χώρες εκτός Μαύρης Θάλασσας που επιθυμούν να στείλουν πλοία πρέπει να ειδοποιήσουν την Τουρκία 15 ημέρες νωρίτερα, ενώ οι χώρες της Μαύρης Θάλασσας πρέπει να ειδοποιήσουν οκτώ ημέρες.
Η διέλευση περιορίζεται σε εννέα πολεμικά πλοία συγκεκριμένης συνολικής χωρητικότητας κάθε φορά, χωρίς να επιτρέπεται η διέλευση πλοίου άνω των 10.000 τόνων. Τα πλοία μιας χώρας εκτός της Μαύρης Θάλασσας δεν μπορούν να υπερβαίνουν συνολικά τους 30.000 τόνους ανά πάσα στιγμή και τα πλοία επιτρέπεται να παραμείνουν στην περιοχή όχι περισσότερο από 21 ημέρες. Τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας μπορούν να περνούν πλοία οποιασδήποτε χωρητικότητας.
Οι επιλογές της Τουρκίας
Από τότε που ξέσπασαν οι εντάσεις για την Ουκρανία, οι Τούρκοι αξιωματούχοι είπαν μόνο ότι το Μοντρέ παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της περιφερειακής ειρήνης. Ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ εάν η Ρωσία εισβάλει, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.
Η Τουρκία βασίζεται στη Ρωσία για την ενέργεια και τον τουρισμό και έχει σφυρηλατήσει στενή συνεργασία με τη Μόσχα στον τομέα της ενέργειας και της άμυνας τα τελευταία χρόνια. Πώλησε επίσης drone στην Ουκρανία και χαρακτήρισε τις ρωσικές κινήσεις κατά της Ουκρανίας απαράδεκτες.
Ο Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία θα προσπαθήσει να διαχειριστεί την κρίση χωρίς να εγκαταλείψει τους δεσμούς είτε με την Ουκρανία είτε με τη Ρωσία.
Το 2008, όταν η Ρωσία αναγνώρισε την ανεξαρτησία των δύο γεωργιανών περιοχών της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, η Άγκυρα είχε αφήσει να περάσουν τα στενά αμερικανικά πολεμικά πλοία που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια προς τους γεωργιανούς πολίτες.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η συμφωνία του Μοντρέ εμπόδισε τις δυνάμεις του Άξονα να στείλουν ναυτικές δυνάμεις μέσω των Στενών για να επιτεθούν στη Σοβιετική Ένωση.