Πριν δύο χρόνια, τα ξημερώματα της 24 Φεβρουαρίου του 2022, ξεκίνησε η εισβολή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία. Παρότι η αρχική προέλασή των ρωσικών δυνάμεων ήταν ταχεία, η απρόβλεπτη και γενναία αντίσταση των ουκρανικών δυνάμεων απέτρεψε την κατάληψη του Κιέβου και σε συνδυασμό με την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια της Δύσης μετέτρεψε σταδιακά τη σύγκρουση σε μια στατική μάχη χαρακωμάτων. Δυστυχώς για τον ουκρανικό λαό, το μεγαλύτερο θύμα αυτού του πολέμου, το τέλος του μαρτυρίου του δε διαφαίνεται στον ορίζοντα.
Τα αίτια της σύγκρουσης έχουν υπεραναλυθεί πλειστάκις με διάφορες προσεγγίσεις, αυτό που έχει σημασία σήμερα είναι να δούμε ποια είναι τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα και συμπεράσματα που μπορούμε να εντοπίσουμε μετά από δύο χρόνια συνεχούς πολέμου στην Ανατολική Ευρώπη για τις άμεσα εμπλεκόμενες χώρες, αλλά και τη διεθνή κοινότητα γενικότερα.
Για τη Ρωσία, ο εν εξελίξει πόλεμος στην Ουκρανία, έφερε στο φως τις αδυναμίες και παθογένειες της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής, με την διαφθορά και τα προβλήματα επιμελητείας, τα παρωχημένα επιχειρησιακά δόγματα και την έλλειψη πίστης στον πόλεμο από τους απλούς στρατιώτες. Από την άλλη πλευρά, ο ρωσικός στρατός έχει καταφέρει εδώ και δύο χρόνια να προσαρμοστεί στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες στο πεδίο της μάχης και συνεχίζει, με αργούς ρυθμούς, να καταλαμβάνει ουκρανικά εδάφη, απέναντι σε μια Ουκρανία υποστηριζόμενη και εξοπλιζόμενη από τη Δύση με πάνω από 150 δις δολάρια, όταν, για το 2023, η Ρωσία δαπάνησε 63 δις δολάρια για τον πόλεμο. Ταυτόχρονα, παρά τον πρωτοφανή αριθμό κυρώσεων που της έχουν επιβληθεί, η ρωσική οικονομία επιβιώνει, ο ρωσικός λαός και η ρωσική ελίτ δεν έχει εξεγερθεί εναντίον του Πούτιν, όπως ελπίζαμε στη Δύση και συνεχίζει να έχει διπλωματικές σχέσεις με την διεθνή κοινότητα, πλην του δυτικού κόσμου.
Η Δύση έχει καταφέρει να εμποδίσει προς ώρας την επικράτηση της Ρωσίας στον πόλεμο της Ουκρανίας και να τον μετατρέψει σε έναν πόλεμο φθοράς που αποδυναμώνει τη Μόσχα τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά. Παρόλα αυτά το οικονομικό και πολιτικό κόστος αυτής της βοήθειας έχει αρχίσει να γίνεται εξόχως αισθητό. Οι απρόσμενα θερμοί χειμώνες του 2022 και 2023 βοήθησαν την Ευρώπη στο να αποκρούσει τον ενεργειακό εκβιασμό της Μόσχας, αλλά το κύμα ακρίβειας που ταλανίζει την παγκόσμια οικονομία ως αποτέλεσμα του πολέμου και των κυρώσεων, έχει ήδη προκαλέσει εσωτερική αναταραχή σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στον υπόλοιπό κόσμο.
Οι αντιδράσεις για τα υπέρογκα ποσά που δίνονται ως οικονομική και στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία αυξάνονται, και όσο το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της Δύσης μειώνεται τόσο μειώνεται και η προθυμία τους να επωμισθούν το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία.
Επιπροσθέτως, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταδείξει την αναντιστοιχία των προτεραιοτήτων και ευαισθησιών μεταξύ της Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου, συγκεκριμένα του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου, ο οποίος αρνείται σε μεγάλο βαθμό να ακολουθήσει τις δυτικές προσταγές να επιβάλουν κυρώσεις και να διακόψουν τις σχέσεις τους με τη Μόσχα. Το αφήγημα της μάχης μεταξύ του καλού (Δύσης) και του κακού (Ρωσίας) φαίνεται υποκριτικό, ιδιαίτερα στα αυτιά των πολιτών των αραβικών χωρών.
Όποια κατάληξη και αν έχει αυτός ο πόλεμος στην Ουκρανία, το μόνο σίγουρο είναι ότι το Κίεβο και ο ουκρανικός λαός θα είναι οι περισσότερο χαμένοι. Οι ζημιές που έχει υποστεί η Ουκρανία σε επίπεδο υποδομών, οικονομίας και πληθυσμού θα χρειαστούν δεκαετίες για να αποκατασταθούν και να μπορέσει να επανέλθει στα προπολεμικά επίπεδα. Πολλοί Ουκρανοί είναι απογοητευμένοι από την αυξανόμενη απροθυμία της Δύσης να τους παρέχει περισσότερη από την αναγκαία βοήθεια για να απωθήσουν τους Ρώσους εισβολείς, αλλά και με την εξαιρετικά αργή πορεία της ένταξης τους στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Επιπροσθέτως και η Δύση αρχίζει να φαίνεται ενοχλημένη από τη νοοτροπία δικαιώματος, τον τόνο και το ύφος των δηλώσεων διαφόρων Ουκρανών αξιωματούχων αναφορικά με τα πακέτα βοήθειας και τις προοπτικές ένταξης του Κιέβου στους δυτικούς θεσμούς.
Για τη διεθνή κοινότητα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει, μέχρι σήμερα, επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις. Οι εχθροπραξίες και οι δυτικές κυρώσεις έχουν επηρεάσει δραματικά τις τιμές της ενέργειας και τον τροφίμων, με τα φαινόμενα του πληθωρισμού και της οικονομικής ύφεσης να μειώνουν το ήδη χαμηλό βιοτικό επίπεδο των πολιτών στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου, να αυξάνουν τις ανισότητες και να εντείνουν τις εσωτερικές αναταραχές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η λαϊκή εξέγερση στη Σρι Λάνκα και το πραξικόπημα στο Νίγηρα. Η Δύση, και κυρίως οι ΗΠΑ, με δυο εν εξελίξει πολεμικές συγκρούσεις και τον ανταγωνισμό με την Κίνα, αδυνατούν να αποτρέψουν ή να ελέγξουν τέτοια περιστατικά. Η αποδυνάμωση της Δύσης και το αίσθημα τρωτότητας που αποπνέει, έχουν δώσει την ευκαιρία σε χώρες που παραδοσιακά πρόσκεινται σε αυτήν, να αναθεωρήσουν την στάση τους και να επιχειρήσουν μια πιο ανεξάρτητη πολιτική. Αντίστοιχα, χώρες για τις οποίες η αμερικανική ισχύς λειτουργούσε αποτρεπτικά, όπως το Ιράν, έχουν αρχίσει να επιδιώκουν με πιο επιτακτικό τρόπο την επίτευξη των στόχων τους.
Με τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων να εντείνεται, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα πρελούδιο όσων αναμένεται να ακολουθήσουν. Το μεγαλύτερο διακύβευμα του πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, δεν είναι το ποιος θα κυριαρχήσει στο πεδίο της μάχης ούτε η προάσπιση του δικαιώματος των Ουκρανών να ζουν και να αποφασίζουν για το μέλλον τους ελεύθερα. Το διακύβευμα είναι ποιος θα κυριαρχήσει στην καρδιά και το μυαλό του Παγκόσμιου Νότου και θα καταφέρει να εντάξει στο γεωπολιτικό του στρατόπεδο τους περισσότερους από αυτούς. Δυστυχώς για όλους εμάς στη Δύση, το αφήγημα περί της δυτικής ανωτερότητας και του ηθικού πλεονεκτήματος μας έναντι των υπολοίπων, έχει εξελιχθεί σε ύβρις. Ας ελπίσουμε ότι δε θα ακολουθήσουν η άτη, η νέμεσις και η τίσις.
- Ο Δημοσθένης Δ. Δημόπουλος είναι συντονιστής στο Κέντρο για τη Ρωσία, την Ευρασία και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Διαβάστε επίσης:
Πόλεμος στην Ουκρανία: «Τέλος χρόνου» για τον Ζελένσκι
Ουκρανία: Πήρε την τελευταία δόση από το πακέτο των 18 δισ. ευρώ της ΕΕ
