Ζητώντας την απομάκρυνση των Ρώσων από την Ουκρανία και την αναγνώριση της ουκρανικής κυριαρχίας στην Κριμαία ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι συνειδητά επιλέγει να υποσκάψει τη διπλωματική διαδικασία η οποία έχει τη δυνατότητα να δώσει οριστικό τέλος στον πόλεμο. Η δίχως πίεση αποχώρηση του ρωσικού στρατού από το Κίεβο και τα βορειοανατολικά αλλά και η ολοένα διογκούμενη δυτική στήριξη έχουν ενθαρρύνει τους Ουκρανούς να πολεμήσουν έως την τελική νίκη. Το τίμημα, βέβαια, είναι ιδιαίτερα βαρύ σε ανθρώπινες ζωές και δη αμάχων, ενώ τα πλήγματα στον ουκρανικό στρατό είναι ιδιαίτερα σκληρά, γεγονός που πλέον είναι ορατό στο πεδίο της μάχης. Αν και τα πισωγυρίσματα του ρωσικού στρατού είναι πραγματικά, οι δυνατότητες της ρωσικής πολεμικής βιομηχανίας σε σχέση με της ουκρανικής είναι μεγαλύτερες. Επιπλέον ο νομισματικός πόλεμος δολαρίου – ευρώ από τη μια και ρουβλιού από την άλλη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, απειλώντας να τινάξει συθέμελα την αμερικανική νομισματική κυριαρχία που καθιερώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το σχέδιο ΗΠΑ και ΕΕ
Η στρατηγική της Δύσης εναντίον της Ρωσίας είναι πολύ απλή και συμπυκνώνεται στα εξής βήματα: υλική και χρηματική ενίσχυση της Ουκρανίας, νομισματικός και οικονομικός πόλεμος εναντίον του ρουβλιού και της ρωσικής οικονομίας εν συνόλω και διπλωματική απομόνωση.
Βέβαια, το δυτικό σχέδιο αποδείχτηκε όνειρο απατηλό και μόνο ο πρώτος στόχος έχει μερικώς επιτευχθεί μέσω της αποστολής στην Ουκρανία αντιαεροπορικών και αντιαρματικών πυραύλων αλλά όχι –προσώρας τουλάχιστον– τεθωρακισμένων και αεροπορίας. Την ίδια στιγμή η χώρα έχει λάβει δεκάδες δισ. δολάρια σε δάνεια και επιχορηγήσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, τα οποία της επέτρεψαν να δαπανήσει 10 δισ. δολάρια τον Μάρτιο για έκτακτες πολεμικές ανάγκες. Ποσό διόλου ευκαταφρόνητο για τα μεγέθη της Ουκρανίας, αφού το ΑΕΠ της το 2020 είχε ύψος 155,6 δισ. δολάρια. Συγχρόνως, η έκταση και το βάθος των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί από τη Δύση αφενός δεν αφορούν τον υπόλοιπο πλανήτη πλην Αυστραλίας, αφετέρου είχαν στόχο να καταβαραθρωθεί το ρούβλι.
Οι «Financial Times» σε δημοσίευμά τους στις 6 Απριλίου αποκάλυψαν το παρασκήνιο γύρω από την απόφαση, τον σχεδιασμό και τον συντονισμό των δυτικών ηγετών. Κρίσιμη ήταν η παρέμβαση του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι, ο οποίος εισηγήθηκε στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να παγώσουν ένα σημαντικό μέρος των αποθεμάτων των ρωσικών τραπεζών σε ξένο συνάλλαγμα, συνολικού ύψους 643 δισ. δολαρίων. Αυτή η απόφαση πάρθηκε ώστε να ακυρωθεί προκαταβολικά η αντίδραση του Κρεμλίνου, αφού χωρίς συνάλλαγμα δεν θα κατάφερνε να αντεπεξέλθει στις πληρωμές των ομολόγων.
Η Ρωσία ανασυντάσσεται
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα χρήματα αυτά ήταν κατατεθειμένα σε λογαριασμούς δυτικών τραπεζών και η Μόσχα αντέδρασε έντονα πληρώνοντας τους κατόχους ενός ληξιπρόθεσμου ομολόγου με ρούβλια, ενώ ο Βλαντίμιρ Πούτιν υπέγραψε διάταγμα βάσει του οποίου αλλάζουν άρδην και μονομερώς οι πληρωμές για το ρωσικό φυσικό αέριο από τις «μη φιλικές χώρες». Με το νέο μοντέλο τα χρήματα θα πρέπει να κατατίθενται σε ευρώ στη ρωσική Gazprom Bank και ευθύς αμέσως να μετατρέπονται σε ρούβλια. Οποια χώρα δεν αποδεχτεί αυτήν τη διευθέτηση θα δει τη στρόφιγγα του αερίου να κλείνει, αν και παραχωρείται ένα μικρό περιθώριο συμμόρφωσης έως τις αρχές Μαΐου σε όσες χώρες έχουν υπογράψει μακροχρόνια συμβόλαια.
Με αυτή την κίνηση ο Πούτιν συνδέει την αξία του νομίσματος με τη μεγεθυνόμενη αξία των πρώτων υλών, σε αντίθεση με άλλα εθνικά νομίσματα που ανταλλάσσονται σαν χρηματιστηριακά προϊόντα. Συνεπώς, το ρούβλι παρά την πτώση κατά 45% που κατέγραψε τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής έχει επανέλθει πλήρως και συνεχίζει ανοδικά,αν και δυτικοί αναλυτές θεωρούν ότι αυτή η τάση είναι παροδική και σύντομα θα βυθιστεί εκ νέου, καθώς η ρωσική οικονομία δεν μπορεί να το υποστηρίξει.
Σε κάθε περίπτωση εάν η Ευρώπη συμμορφωθεί, τότε η αξία του ρουβλιού θα αγγίξει μεγαλύτερα επίπεδα από τα τρέχοντα και θα αποδυναμωθεί η ηγεμονία του δολαρίου και του ευρώ. Ηδη η Ουγγαρία, η Αυστρία και η Σλοβακία έχουν διαμηνύσει ότι δεν έχουν πρόβλημα να αγοράσουν το φυσικό αέριο με ρούβλια και στην πορεία ενδεχομένως και άλλα ευρωπαϊκά κράτη να υιοθετήσουν αυτή την επιλογή. Επιπροσθέτως, η Σαουδική Αραβία έχει δηλώσει την πρόθεση να πουλάει το πετρέλαιό της σε νόμισμα διαφορετικό του ευρώ ή του δολαρίου, όσο Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Βενεζουέλα, Ιράν και Τουρκία δηλώνουν έτοιμες να πράξουν το ίδιο με τη Ρωσία, ευελπιστώντας να ενισχύσουν τα εθνικά τους νομίσματα.
Συνακόλουθα, αναδύεται ένας νέος πολυπολικός κόσμος που θα έχει στο επίκεντρο ένα νέο σύστημα περιφερειακών συναλλαγών, σαν ένα ευρασιατικό Μπρέτον Γουντς, που θα αποτελεί εναλλακτικό μοντέλο στο νεοφιλελεύθερο δυτικού τύπου, στο οποίο τα νομίσματα θα συνδέονται με τα προσφερόμενα προϊόντα. Η παγκοσμιοποίηση –έτσι όπως εμφανίστηκε στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο– φαίνεται να είναι πολύ μεγάλη για να τη διαχειριστούν μόνο οι ΗΠΑ χωρίς οι αντίπαλοί της να προσπαθήσουν να την αναιρέσουν.
Η ΕΕ αυτοπυρπολείται
Η απάντηση της ΕΕ στην ασυνήθιστη αντοχή της ρωσικής οικονομίας είναι η περαιτέρω κλιμάκωση των κυρώσεων με πρώτο τον ρωσικό άνθρακα. Η Γερμανία βάζει ακόμη κωλύματα ως προς τη ρωσική ενέργεια, καθώς η γερμανική οικονομία κινδυνεύει με κατάρρευση αν σταματήσουν οι ενεργειακές ροές. Μολαταύτα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη συμπερίληψη και του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στο πακέτο των μέτρων. Εάν υιοθετηθεί αυτή η πρόταση, τότε η Ευρώπη… θα έχει πυροβολήσει τα πόδια της καθώς το ενεργειακό σοκ που θα προκληθεί από την έλλειψη ενέργειας στην αγορά θα είναι δυσεπίλυτο. Συνακόλουθα, η ΕΕ μαζί με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν αποφασίσει να διευρύνουν τις κυρώσεις όσο ο πόλεμος κλιμακώνεται, στοχεύοντας τομείς της ρωσικής οικονομίας όπως το τραπεζικό σύστημα, οι ξένες επενδύσεις, η μεταφορά τεχνολογίας και η ρωσική οικονομική και πολιτική ελίτ. Εντούτοις επιτυγχάνονται τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, καθώς η επιβολή κυρώσεων στην ελίτ και στις οικογένειές της τους συσπειρώνουν. Οι ίδιοι νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή πέρα από το να στηρίξουν μέχρι τέλους το εγχείρημα που ξεκίνησε το Κρεμλίνο, διότι το ενδεχόμενο της ήττας θα είναι πολύ χειρότερο για τους ίδιους.
Τα προβλήματα των Ρώσων
Τα κρίσιμα ζητήματα για τους Ρώσους είναι η διαχείριση του πολέμου ώστε να μην πάρει παγκόσμιες διαστάσεις, η αποφυγή της χρεοκοπίας και η επίτευξη των πολιτικών στόχων που έχουν θέσει στην Ουκρανία. Στόχοι οι οποίοι περιλαμβάνουν την αναγνώριση των αποσχισθεισών «λαϊκών δημοκρατιών» του Λουγκάνσκ και του Ντονιέτσκ, την αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία, την κατοχύρωση της ουκρανικής ουδετερότητας και την «αποναζιστικοποίηση».
Οι Ρώσοι φαίνονται διατεθειμένοι να υπαναχωρήσουν στην τελευταία απαίτηση εφόσον συμφωνηθούν τα άλλα σημεία, ενώ δεν μπαίνει κάποιο βέτο ως προς την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. Το Κίεβο φαινόταν ότι συμφωνούσε στην πλειονότητα των ρωσικών αιτημάτων και αποζητούσε ένα σύστημα εγγυήσεων όπου χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Τουρκία θα συμμετείχαν στη συμφωνία ως εγγυήτριες δυνάμεις. Ωστόσο καμιά από τις παραπάνω δυνάμεις δεν είναι ενθουσιασμένη με την ιδέα να εγγυηθεί την ακεραιότητα της Ουκρανίας τη στιγμή που απειλείται από τη Ρωσία.
Η Ουκρανία εκμεταλλεύτηκε την αποκάλυψη του φρικτού σκηνικού στην πόλη Μπούτσα την επαύριον της αποχώρησης των εκεί ρωσικών μονάδων σε συνδυασμό με τη συνολική υποχώρηση του ρωσικού στρατού τόσο από το Κίεβο όσο και από τα βορειοανατολικά της χώρας και συγκεκριμένα από τις πόλεις Σούμι και Τσερνίχιβ, ώστε να ζητήσει επιπλέον βοήθεια από τη Δύση και να επιβραδύνει τις διαπραγματεύσεις. Για τους Ρώσους η αποχώρηση είχε διπλή στόχευση: την επίδειξη καλής θέλησης στις διαπραγματεύσεις και τη συγκέντρωση δυνάμεων για την επερχόμενη μεγάλη μάχη που θα κρίνει τη μοίρα του Ντονμπάς αφού ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση της εισβολής έχοντας επιτύχει τον στόχο της καθήλωσης των ουκρανικών δυνάμεων στον βορρά, ώστε να προωθηθούν οι Ρώσοι στον νότο και στην ανατολή. Ωστόσο αυτό που δεν λέει το ρωσικό υπουργείο Αμυνας είναι πως η υποχώρηση είναι ομολογία αποτυχίας. Οι Ουκρανοί βλέποντας τη στρατηγική ήττα των Ρώσων σε αυτές τις περιοχές χωρίς να έχουν αντεπιτεθεί σε μεγάλη κλίμακα, έχουν αναπτερωμένο ηθικό και θεωρούν πως η τελική νίκη είναι εφικτή παρά τις ανυπέρβλητες αντιξοότητες.
Οι στρατιωτικές εξελίξεις
Η πεισματική υπεράσπιση της Μαριούπολης από το νεοναζιστικό Τάγμα Αζόφ, η ατονία της ρωσικής προέλασης προς το Νικολάγεφ που θα άνοιγε ενδεχομένως τον δρόμο προς την Οδησσό, τελευταίο σημαντικό λιμάνι στη Μαύρη Θάλασσα, και η αδυναμία περικύκλωσης του Χαρκόβου έχουν ελαττώσει την ορμή του ρωσικού στρατού, ο οποίος έχει οδηγηθεί σε στάση αναμονής ώστε να ανασυνταχτεί και να ενισχυθεί όσο οι βομβαρδισμοί εντείνονται. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι Ουκρανοί, ζητώντας από τη Δύση επιπλέον αποστολή όπλων. Οι Αμερικανοί θέλοντας να τους στηρίξουν έχουν οργανώσει την αποστολή οπλισμού από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν στο οπλοστάσιό τους σοβιετικά οπλικά συστήματα, στα οποία ο ουκρανικός στρατός είναι εκπαιδευμένος.
Το γερμανικό περιοδικό «Spiegel» στις 7 Απριλίου δημοσίευσε υποκλοπές της Γερμανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (BND) οι οποίες αν είναι ακριβείς αποδεικνύουν ότι οι Ρώσοι είναι υπεύθυνοι για τη σφαγή στην πόλη Μπούτσα. Το θέμα έγινε γνωστό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την 1η Απριλίου, λίγο μετά την αποχώρηση των ρωσικών μονάδων από την περιοχή. Η ρωσική πλευρά αρνήθηκε αμέσως κατηγορηματικά την ευθύνη για το έγκλημα και έβαλε στο στόχαστρο τις ουκρανικές παραστρατιωτικές ναζιστικές οργανώσεις, αλλά οι «Times» της Νέας Υόρκης δημοσίευσαν φωτογραφίες από τον εμπορικό δορυφόρο Maxar οι οποίες έδειχναν ότι υπήρχαν πτώματα στους δρόμους ήδη από τις 19 Μαρτίου.
Η Wagner στην Μπούτσα;
Οι Γερμανοί από τη μεριά τους κάνουν λόγο για συνειδητή στρατηγική των Ρώσων που στόχο έχει να τρομοκρατήσει και να κάμψει το ηθικό και την αντίσταση των Ουκρανών. Την αποστολή αυτή την έχουν αναλάβει οι μισθοφόροι της Wagner Group. Πρόκειται για μισθοφορική εταιρεία που έχει εμπλακεί στη Συρία, τη Λιβύη και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Απαρτίζεται από πρώην μέλη του ρωσικού στρατού, εγκληματίες κ.λπ. Η σκληρότητα και η βαναυσότητα με την οποία δρουν τα μέλη της Wagner είναι τεκμηριωμένες εδώ και χρόνια. Εντούτοις, κάτοικοι της Μπούτσα έχουν δηλώσει ότι είδαν ή άκουσαν Τσετσένους στη σκηνή του εγκλήματος. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο δεν είναι διόλου απίθανο, αφού πολλοί Τσετσένοι έχουν προσληφθεί κατά καιρούς από τη Wagner λόγω της στρατιωτικής εμπειρίας τους.
