110 χρόνια συμπληρώθηκαν από τη γέννηση του Αμερικανού συγγραφέα που άσκησε ανελέητη και οξυδερκέστατη κριτική στα δεινά του 20ού αιώνα.
Τον Ουίλιαμ Σιούαρντ Μπάροουζ καθόρισαν ο Σάμιουελ Μπέκετ, ο Ζαν Ζενέ και ο Πολ Μπόουλς, όπως λέει ο ίδιος στο ντοκιμαντέρ «Destroy all rational thought»
Στην αρχή μιας από τις τελευταίες κινηματογραφήσεις στο στρατηγείο του στο Λόρενς του Κάνσας o ηλικιωμένος συγγραφέας ταΐζει τις λατρεμένες γάτες του (τον Φλετς, τη Ρούσκι, τον Σπούνερ και την Κάλικο) θυμίζοντας ακριβώς τον λατρεμένο Επαμεινώνδα Χ. Γονατά όπως τον απαθανατίζει η Εύα Στεφανή στο έργο της «Επισκέψεις στο σπίτι του Ε. Χ. Γονατά».
Στο ντοκιμαντέρ «Destroy all rational thought» (1998) των Τζο Αμπροουζ (Joe Ambrose), Φρανκ Ρίνε (Frank Rynne) και Τέρι Ουίλσον (Terry Wilson), αφού περιποιηθεί τα αιλουροειδή του, ο Ουίλιαμ Σ. Μπάροουζ (5 Φεβρουαρίου 1914 – 2 Αυγούστου 1997), ιδρυτής και leader της Συμμορίας Σαίξπηρ, μιλάει για τον επιστήθιο φίλο και συνεργάτη του, Μπράιον Γκάιζιν (Brion Gysin, 1916-1986), επαναλαμβάνοντας τη γραπτή δήλωσή του ότι είναι ο μοναδικός άνθρωπος που σεβάστηκε ποτέ.
Ονοματίζει κατόπιν όσους τον καθόρισαν: Σάμιουελ Μπέκετ, Ζαν Ζενέ, Πολ Μπόουλς. Ξέρουμε επίσης ότι ταυτίστηκε μυθιστορηματικά με δύο θρυλικές μορφές: τον περιβόητο «γέρο του βουνού» Χασάν ιμπν Σαμπάχ (1050-1124) που ίδρυσε τους Ασασίνους και του οποίου οι τελευταίες λέξεις –«Τίποτε δεν είναι αληθινό· τα πάντα παίζονται»– σχολιάστηκαν καίρια από τον Νίτσε, τον Ντοστογέφσκι, τον Ντεμπόρ· και επίσης με τον Τόμας ντε Κουίνσι (Thomas De Quincey, 1785-1859), τον σχεδόν άπορο τζέντλεμαν και οπιοφάγο. Αμφότεροι εμφανίζονται συχνά στο συγγραφικό corpus του Μπάροουζ και μάλιστα σε ορισμένες από τις πιο λυρικές και συγκινητικές παραγράφους του.
Μπορούμε κάλλιστα να πούμε ότι ο Μπάροουζ προλόγισε τον 21ο αιώνα ασκώντας ήδη ανελέητη και οξυδερκέστατη κριτική στα δεινά του 20ού. Υπήρξε πειραματικό εργαστήριο, ψυχεδελική ονειρομηχανή, κάτοχος αρχέγονων ηχογραφήσεων από υπεργαλαξιακά δρώμενα, επινοητής των μεθόδων cut-up και fold-in, μάστορας της εικαστικής shotgun art, συνομιλητής του Φράνσις Μπέικον, σαμάνος του πανκ.
Ιδού πώς μιλάει για τον ίδιο στο –κατ’ εμέ– κορυφαίο μυθιστόρημά του: «Ο Ουίλιαμ Σιούαρντ Χολ, ο άνθρωπος με τα πολλά πρόσωπα και τα πολλά ψευδώνυμα, ο άνθρωπος των πολλών χρόνων και των πολλών τόπων… πόσο ανιαρό είναι να σταματάς, να κάνεις διάλειμμα, να σκουριάζεις θαμπερός, να μη γυαλοκοπάς από τη χρήση… ταξιδιώτης του παιδεμού και του κινδύνου, του εξευτελισμού και της θλίψης. Ο Ταξιδευτής, ο Γραφέας, ο Επικηρυγμένος, ο πιο καταδιωγμένος από όλους τους ανθρώπους, επειδή η γνώση την οποία εγκυμονεί η ύπαρξή του προμηνύει τον όλεθρο των εχθρών μας» («Ο τόπος των νεκρών δρόμων», μτφρ. Γιώργος Μπέτσος, εκδ. Τόπος).
Οχυρωμένος στο στούντιο της πραγματικότητας, όπως έλεγε, συνδέεται με καταπληκτικούς ανθρώπους: με τους πρωτοσύγκελους της beat generation Αλεν Γκίνσμπεργκ, Τζακ Κέρουακ και Γκρέγκορι Κόρσο· με τον υπέροχο «δικό μας» Αλαν Ανσεν που έζησε δεκαετίες στην Αθήνα και μας τίμησε με τη φιλία του και με ιστορίες για τον Μπάροουζ· με την Πάτι Σμιθ που αποφάνθηκε: «Είναι ο παππούς όλων μας»· με τον Γκας βαν Σαντ που συνεργάστηκαν για το άλμπουμ «The Elvis of letters» (1985)· με τον Κερτ Κομπέιν που ηχογράφησαν και κυκλοφόρησαν μαζί το «The “Priest” they called him» (1993)· και βέβαια με την αδιανόητη προσωπικότητα που άκουγε στο όνομα Αλεξάντερ Τρόκι (Alexander Trocchi, 1925-1984) και έδρασε καταλυτικά ως σύνδεσμος ανάμεσα στην beat generation και τους λετριστές και καταστασιακούς, καθώς τον πλούτιζε η ανεκτίμητη εμπειρία να έχει διατελέσει ο μοναδικός άνθρωπος που συμμετείχε επισήμως και στα τρία συγκλονιστικά κινήματα!
Αξίζει να σημειώσω ότι ο Μπάροουζ, παρά την ειδεχθή του φήμη, υπήρξε ιδιαίτερα μειλίχιος και καλοσυνάτος άνθρωπος. Στις 2 Αυγούστου του 1937 παντρεύτηκε στην Αθήνα (!) τη Γερμανοεβραία Ιλζε Κλάπερ, σώζοντάς της τη ζωή ή έστω τον τυραννικό εγκλεισμό σε κάποιο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Δεκάδες πλέον είναι οι βιογραφίες, οι μελέτες, τα ντοκιμαντέρ και τα ηχογραφημένα ντοκουμέντα σχετικά με τον συγγραφέα του «Τζάνκι», του «Νόβα Εξπρές», των «Πόλεων της κόκκινης νύχτας». Ο πολύς Μπάρι Μάιλς δεν αρκέστηκε να γράψει μια βιογραφία («El hombre invisible», μτφρ. Γιώργος Γούτας, εκδ. Απόπειρα, 2008) αλλά συνέθεσε και μια δεύτερη βιογραφία του Μπάροουζ («Call me Burroughs – A life», εκδ. Twelve/ Hachette Book Group, 2014). Με τίτλο «Στους λαβυρίνθους του μυαλού» οι Χρίστος Αγγελακόπουλος και Ιωάννης Τσίρκας έχουν επιλέξει και μεταφράσει συνεντεύξεις του Μπάροουζ ανάμεσα στα 1961 και 1996, τις οποίες εξέδωσε κομψά η Bibliothèque του Βάσου Γεώργα.
Οι ακροτελεύτιες λέξεις του μυθιστορήματος «Δυτικές xώρες» (μτφρ. Γιώργος Μπέτσος, εκδ. Τόπος) είναι το μεδούλι του μπαροουζικού έργου: «Ο γερο-συγγραφέας δεν μπορούσε να γράψει άλλο επειδή είχε φτάσει στο τέλος των λέξεων, στο τέλος όσων μπορούν να γίνουν με τις λέξεις […] Το Παρέιντ έκλεισε στην Ταγγέρη. Στο Βουνό αρχίζουν και μαζεύονται σκιές. “Βιάσου, σε παρακαλώ. Εφτασε η ώρα”».
FaceControl
Στην εικοσιπενταετία (πώς περνάν τα χρόνια κ.λπ.) που γνωριζόμαστε έχουμε συνομιλήσει πολλάκις για τον Μπάροουζ και για τον Ντεμπόρ, για τον Ηλία Πετρόπουλο και τον Ανδρέα Εμπειρίκο, για τους τρόπους και τις τροπές και τα τριπάκια της γραφής, για περιοδικά και ταινίες, για τραγούδια και για το νόημα του έρωτος και της φιλίας. Ο Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος (Αθήνα, 1971) εδώ και χρόνια εκπονεί τη μετάφραση της «Οδύσσειας» για λογαριασμό του ιστορικού οίκου Βιβλιοπωλείον της Εστίας, ενώ μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις η τέταρτη ποιητική του συλλογή, «Ο θάνατος πλένει το πρόσωπό του στα νερά που κυλάνε από το σώμα σου». Είναι πολύ καλός για παρέα.
