Ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας στον οποίο σημειώθηκαν η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης, η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, η εξάλειψη τόσων νόσων που ταλαιπωρούσαν την ανθρωπότητα και συγχρόνως εμφανίζεται η αλλεργία.
Γράφει η δρ. Ζωή Δεμέστιχα, αλλεργιολόγος παίδων και ενηλίκων και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας
Η αύξηση των αλλεργικών νοσημάτων παγκοσμίως οφείλεται στη γενετική προδιάθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες –κλιματική αλλαγή, ατμοσφαιρική ρύπανση– αλλά και στον τρόπο διαβίωσης (δυτικού τύπου τρόπος ζωής). Το ανοσιακό σύστημα του ανθρώπου είναι υπεύθυνο για την προστασία του οργανισμού από βλαπτικούς παράγοντες. Αυτός είναι και ο λόγος που το ανοσοποιητικό σύστημα εκπαιδεύεται και προπονείται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου ώστε να αμύνεται στους βλαπτικούς παράγοντες και να επιβιώνει. Ωστόσο η αύξηση των αλλεργιών δεν έχει εξηγηθεί πλήρως.
Η επικρατέστερη άποψη είναι πως η ραγδαία εξέλιξη του βιοτικού επιπέδου (με την ανακάλυψη των αντιβιοτικών και την αποστειρωμένη καθημερινότητα μακριά από το μικροβιοφόρο φυσικό περιβάλλον, δηλαδή τη διακοπή της επαφής του οργανισμού με τα μη παθογόνα μικρόβια – τα φιλικά μικρόβια) προκάλεσε αυτή την εκτροπή και την ανισορροπία στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Αποτέλεσμα είναι το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αντιδρά αμυντικά και επιθετικά σε ουσίες μη βλαπτικές για τον άνθρωπο. Τέτοιες ουσίες είναι και τα αλλεργιογόνα.
Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και το Χονγκ Κονγκ το ποσοστό του πληθυσμού που πάσχει από αλλεργία είναι πάνω από 50%.
Λόγω της ανθοφορίας των φυτών την άνοιξη αυξάνεται το αλλεργιογονικό φορτίο της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα η έκθεση του πληθυσμού σε αυτό να προκαλεί εμφάνιση των αλλεργικών νοσημάτων. Οι αλλεργίες που εμφανίζονται συχνότερα τους ανοιξιάτικους μήνες είναι αυτές του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, η αλλεργική ρινίτιδα, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα.
Η αλλεργική ρινίτιδα επηρεάζει περίπου το 20% του συνολικού πληθυσμού, γεγονός που την καθιστά την πιο διαδεδομένη χρόνια μη μεταδοτική νόσο. Συνήθως συνυπάρχει με την αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Το αλλεργικό άσθμα αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζει περίπου 300 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, αφορά δε άτομα στην παραγωγική ηλικία σε ποσοστό 4-7%, ενώ στα παιδιά το ποσοστό είναι 1520%. Το άσθμα είναι φλεγμονώδης διαταραχή που οδηγεί σε στένωση των αεραγωγών. Θεωρείται δε ότι το 45% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα θα εμφανίσει αλλεργικό άσθμα.
Οι αλλεργίες στην Ελλάδα
Τα μείζονα αλλεργιογόνα στη χώρα μας είναι τα αγρωστώδη (γρασίδια δημητριακά), η παριετάρια, η ελιά και τα ακάρεα σκόνης. Η έκθεση σε κάποιο αλλεργιογόνο μπορεί να προκαλέσει άμεση εμφάνιση συμπτωμάτων από τη μύτη, τους οφθαλμούς και τους πνεύμονες που είναι τα όργανα-στόχος των αεροαλλεργιογόνων. Τα συμπτώματα που προκαλεί η αλλεργική ρινίτιδα είναι καταρροή, φτερνίσματα, ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) και κνησμός (φαγούρα) στον ρινοφάρυγγα και στα αυτιά. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα παρουσιάζεται με κνησμό, ερυθρότητα (κοκκίνισμα) οφθαλμών, δακρύρροια και φωτοφοβία. Το αλλεργικό βρογχικό άσθμα ποικίλλει σε συμπτωματολογία ανάλογα με το πόσο βαρύ είναι και εμφανίζεται με βήχα, συριγμό στην αναπνοή, δύσπνοια, βάρος στο στήθος.
Διάγνωση και αντιμετώπιση
Ο αλλεργιολόγος θα διαπιστώσει σε τι ακριβώς είστε αλλεργικοί μέσω των δερματικών δοκιμασιών διά νυγμού, τα γνωστά «αλλεργικά τεστ». Τα αλλεργικά τεστ γίνονται για να τεκμηριωθεί αιτιολογικά η νόσος και για να βοηθηθεί ο ασθενής με ειδική και εξατομικευμένη θεραπεία.
Η συμπτωματική προεποχιακή και εποχιακή θεραπεία (ρινικά στεροειδή, ρινικά αντιισταμινικά, κολλύρια, αντιισταμικά δισκία) βοηθά στον έλεγχο των συμπτωμάτων. Λύση παρέμβασης και απαλλαγής του ασθενούς από τα συμπτώματά του είναι να υποβληθεί σε ανοσοθεραπεία ή εμβόλια απευαισθητοποίησης (χορήγηση μικρών, προοδευτικά αυξανόμενων δόσεων του αλλεργιογόνου), με σκοπό την επίτευξη ανοσολογικής ανοχής, έτσι ώστε να αρχίσει ο οργανισμός να απαντά στο αλλεργιογόνο με φυσιολογικό μηχανισμό. Επίσης, νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις μέσω της χορήγησης βιολογικών παραγόντων υπόσχονται ύφεση των συμπτωμάτων του άσθματος.
Μια άλλη αλλεργική οντότητα δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή του ανθρώπου είναι η αναφυλαξία/αλλεργικό σοκ από τσίμπημα μέλισσας ή σφήκας (υμενόπτερα). Το ποσοστό των ευαισθητοποιημένων ανθρώπων είναι 10-30% ενώ των μελισσοκόμων φτάνει το 30-60%. Η φυσιολογική αντίδραση στο τσίμπημα ενός υμενόπτερου είναι ήπιος κνησμός και ερυθρότητα με οίδημα τοπικά, που υποχωρούν γρήγορα. Σε περίπτωση όμως που κάποιος είναι αλλεργικός, η αντίδραση μπορεί να είναι βαρύτερη έως και επικίνδυνη. Εκτός από τα συμπτώματα από το δέρμα υπάρχουν συμπτώματα και από άλλα συστήματα του οργανισμού (αναπνευστικό, πεπτικό), ενώ η καρδιαγγειακή συμμετοχή σημαίνει βαριά επικίνδυνη αλλεργική αντίδραση. Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ χάνουν τη ζωή τους 40-100 άνθρωποι. Η διάγνωση γίνεται μόνο από τον ειδικό αλλεργιολόγο που, εκτός από το αναλυτικό ιστορικό και τον αιματολογικό έλεγχο, θα υποβάλει με ασφάλεια τον ασθενή και σε ειδικά τεστ για υμενόπτερα. Σημαντικό έργο του αλλεργιολόγου είναι η αξιολόγηση της όποιας αντίδρασης του ασθενούς έπειτα από τσίμπημα, έτσι ώστε να του δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες και τα απαραίτητα φάρμακα για την αντιμετώπιση μιας αλλεργικής αντίδρασης. Επειδή το τσίμπημα είναι αιφνίδιο, ο ασθενής πρέπει να έχει μαζί του το σετ αντιμετώπισης που του έχει συστήσει ο αλλεργιολόγος. Αυτό περιλαμβάνει αντιισταμινικά, κορτιζονούχα σκευάσματα και αυτοενιέμενη αδρεναλίνη. Οι οδηγίες του αλλεργιολόγου για τα συμπτώματα που θα αφυπνίσουν τον ασθενή και για τη χρονική στιγμή που θα χρησιμοποιήσει τα φάρμακα είναι η σωτήρια λύση. Ας σημειωθεί πως οριστική λύση παρέχει η ανοσοθεραπεία, της οποίας τα ποσοστά επιτυχίας είναι στο 90-95%.
Τέλος, η σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση των αλλεργικών νοσημάτων –με τη βοήθεια ειδικών αλλεργιολόγων για παιδιά και ενήλικες– έχει αποτέλεσμα η άνοιξη να γίνει ευχάριστη εποχή και για τους αλλεργικούς!