Ο καθηγητής Ιατρικής του Χάρβαρντ και επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ μιλάει στο Documento για την αριστεία, τους απόδημους και τη δημόσια υγεία
Ο Οθωνας Ηλιόπουλος αποτελεί το αντίρροπο παράδειγµα της «αριστείας», όπως η έννοια αυτή αποτυπώθηκε στη συλλογική συνείδηση την τελευταία τετραετία. Είναι αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής και κλινικός ογκολόγος στο Harvard Medical School και το Massachusetts General Hospital Cancer Center, κρίνοντας ότι η Ελλάδα χρειάζεται «ένα δηµόσιο, προσβάσιµο σε όλους σύστηµα υγείας που µπορεί να εγγυηθεί σωστή περίθαλψη για τους πολίτες, χωρίς σπατάλες». Εκµυστηρεύτηκε στο Documento την έκπληξη που ένιωσε όταν ο Αλέξης Τσίπρας του γνωστοποίησε την πρόθεσή του να τον τοποθετήσει στη θέση του επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ, τονίζοντας συγχρόνως την επιθυµία του να προσφέρει στην Ελλάδα «που τον σπούδασε δωρεάν και της χρωστάει», όπως επίσης και την επιθυµία του να µειώσει την απόσταση ανάµεσα στους απόδηµους και την Ελλάδα. Επιπλέον, περιγράφει τις κατευθυντήριες γραµµές της αξιωµατικής αντιπολίτευσης για την ανασύσταση του ΕΣΥ, ενώ αποδίδει στην «παγίδα Βορίδη» την πενιχρή διάθεση συµµετοχής των Ελλήνων του εξωτερικού στην επικείµενη εκλογική διαδικασία.
Πώς ήρθατε σε επαφή µε τον Αλέξη Τσίπρα και ποια ήταν η πρώτη σας αντίδραση όταν σας γνωστοποίησε την πρόθεσή του να σας τοποθετήσει επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας;
Ο Αλέξης Τσίπρας µε κάλεσε να συµµετέχω στο Εθνικό Συµβούλιο Ερευνας και Καινοτοµίας όταν ήταν πρωθυπουργός. Η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αναβάθµισε ριζικά την έρευνα στην Ελλάδα, ικανοποιώντας πάγια αιτήµατα των ερευνητών που δεν είχαν εισακουστεί από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν∆ επί σαράντα χρόνια από τη µεταπολίτευση: αποκατάσταση ενιαίου χώρου έρευνας, για πρώτη φορά δηµιουργία ιδρύµατος χρηµατοδότησης ερευνητικών προτάσεων µε διαφανείς διαδικασίες (ΕΛΙ∆ΕΚ), επιτυχηµένα κίνητρα για επαναπατρισµό νέων ερευνητών κ.ά.
Κατά τη διάρκεια της πανδηµίας ένωσα τις δυνάµεις µου µε τους ανθρώπους του ΣΥΡΙΖΑ για να συµβουλέψουµε την κυβέρνηση της Ν∆ και να την αποτρέψουµε από µια λάθος προσέγγιση της κρίσης. ∆υστυχώς, δεν µας άκουσαν. Εκείνη την περίοδο ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και τα µέλη του τοµέα υγείας εξυφάναµε το κοινό όραµα που έχουµε για ένα δηµόσιο, αποτελεσµατικό και σύγχρονο ΕΣΥ. Την τοποθέτησή µου στην πρώτη θέση του ψηφοδελτίου δεν την περίµενα, δεν είχα σκεφτεί ποτέ την κατάταξη. Και τότε και τώρα έχω την ίδια αίσθηση ευθύνης και έµπνευσης για να προσφέρω στη χώρα που µε σπούδασε δωρεάν και που της χρωστάω.
Τι σηµατοδοτεί η υποψηφιότητά σας για όσες και όσους έφυγαν από την Ελλάδα ή σκέφτονται να φύγουν;
Οι Ελληνες φεύγουν από την πατρίδα τους αναζητώντας οικονοµική επιβίωση και άνθηση, σταθερό και αξιοπρεπές περιβάλλον, επαγγελµατική εκπαίδευση και εξέλιξη – αυτά που οι πιο πολλοί δεν βρίσκουν στην Ελλάδα της Ν∆. Αλλοι µένουν για πάντα έξω, άλλοι κλείνουν µεγαλύτερους ή µικρότερους κύκλους ζωής και επιστρέφουν. Μερικοί φεύγουν λόγω κρίσης και άλλοι, όπως εγώ, επιστρέφουν στη δηµόσια ζωή της Ελλάδας λόγω κρίσης γιατί πόνεσαν βλέποντας να καταστρέφονται τα όνειρα που όλοι οι Ελληνες µοιραζόµαστε.
Πώς θα συνδυάσετε την καριέρα σας στις ΗΠΑ µε τα βουλευτικά σας καθήκοντα;
Οσο πιο αποτελεσµατικά µπορώ. Αυτή θα είναι µια καινούργια πρόκληση και εµπειρία για όλους τους εκπροσώπους. Μην ξεχνάτε ότι είµαι ένας από τους εκπροσώπους του απόδηµου ελληνισµού και µέρος της ευθύνης µου είναι να φέρω πιο κοντά τους Ελληνες της διασποράς µε την Ελλάδα. Εχουν πολλά να δώσουν και συγκεκριµένη βοήθεια να ζητήσουν. Θα επιδιώξω η θέση µου στο Χάρβαρντ να βοηθήσει πολύ στη µεταφορά τεχνογνωσίας και τη δηµιουργία υγιών και µακροχρόνιων σχέσεων συνεργασίας µε τα ελληνικά πανεπιστήµια και νοσοκοµεία.
Η επιλογή του κ. Τσίπρα να σας τοποθετήσει επικεφαλής συµβολίζει την πρόθεση αποδόµησης της «αριστείας» του Κυριάκου Μητσοτάκη. Τελικά υπάρχει προοδευτικό πρόσηµο σε αυτή την έννοια;
Πώς θα µπορούσε η αριστεία να µην έχει κοινωνικό πρόσηµο; ∆εν έχει σηµασία πώς χρησιµοποιήθηκε η πυρηνική ενέργεια; Ή µήπως δεν υπάρχει φοβερός προβληµατισµός για το πού θα χρησιµοποιηθεί η λεγόµενη τεχνητή νοηµοσύνη; ∆εν ήταν η παραχάραξη της βιολογικής γνώσης που χρησιµοποιήθηκε για να θρέψει το τερατούργηµα της ευγονικής; Αριστεία για µένα ως προοδευτικό επιστήµονα είναι να έχεις βάθος γνώσης και πλήρη επίγνωση της επιδραστικότητάς της. Οπως έλεγε και ένας καθηγητής στο ΜΙΤ: «Είµαστε το αποτέλεσµα που προκαλούµε».
Θεωρώ ότι η τοποθέτησή µου ως επικεφαλής του επικρατείας συµβολίζει πρώτον την ύψιστη προτεραιότητα που αποδίδει ο ΣΥΡΙΖΑ στην ανοικοδόµηση του ΕΣΥ που διέλυσε η Ν∆ και τον περιορισµό των συνεπειών από την αποτυχηµένη διαχείριση της πανδηµίας αλλά και το δείγµα της δικής µας αντίληψης για την αξία της γνώσης.
Η Ειρήνη Αγαπηδάκη έχει δεχτεί δριµεία κριτική για τον τρόπο που εκφραζόταν στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά του Αλέξη Τσίπρα, ενώ η τοποθέτησή της ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας της Ν∆ έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια ακόµη και στις τάξεις της Ν∆. Πώς κρίνετε αυτή την επιλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη;
Η ευθύνη γι’ αυτή την επιλογή ανήκει στον Κυριάκο Μητσοτάκη. ∆εν βλέπω τι µπορώ να σχολιάσω εγώ. Οπως είπα ξανά, βλέπω τις εκλογές ως ευκαιρία διαλόγου και παραγωγικής αντιπαράθεσης θέσεων. Απρέπειες και απλή συνθηµατολογία δεν εξυπηρετούν αυτό τον σκοπό και µε αφήνουν αδιάφορο. Προσωπικά απευθύνοµαι µε σεβασµό σε κάθε πολιτικό αντίπαλο, ακόµη και σε εκείνους που οι θέσεις τους µε βρίσκουν έντονα αντίθετο.
Ζείτε στη µητρόπολη του καπιταλισµού, µε ένα σύστηµα υγείας που επικρίνεται για τις ανισότητες που το συνοδεύουν. Θέλετε να συγκεράσετε την πείρα σας από ένα αµιγώς νεοφιλελευθεροποιηµένο σύστηµα µε τις ανάγκες του ΕΣΥ ή θεωρείτε ότι στην Ελλάδα πρέπει να επικρατήσει ένα αµιγώς δηµόσιο µοντέλο υγείας;
Εργάζοµαι ως γιατρός περίπου 37 χρόνια στην Αµερική και είµαι βαθιά πεισµένος ότι ένα δηµόσιο, προσβάσιµο σε όλους σύστηµα υγείας είναι το µόνο που µπορεί να εγγυηθεί σωστή περίθαλψη για τους πολίτες, χωρίς σπατάλες. Η Αµερική επενδύει περίπου το 19% του ΑΕΠ της στην υγεία (µάλλον το υψηλότερο ποσοστό στον κόσµο) και συγχρόνως έχει τους χειρότερους δείκτες υγείας ανάµεσα στα αναπτυγµένα κράτη. Και αυτό επειδή η υγεία αντιµετωπίζεται ως καταναλωτικό προϊόν µιας ελεύθερης και αρρύθµιστης αγοράς. Οπως είναι φυσικό, οι αγορές δεν ρυθµίζονται µε γνώµονα τη µακροηµέρευση του πολίτη αλλά τη µεγιστοποίηση του κέρδους τους. Οι ανισότητες είναι τεράστιες, οι δείκτες υγείας, η θνητότητα κατά νόσηµα και το ίδιο το προσδόκιµο επιβίωσης αποκλίνουν εκκωφαντικά ανάµεσα σε πολίτες µε διαφορετικά εισοδήµατα, φυλετική και εθνική καταγωγή, τόπο διαµονής, ακόµη και ταχυδροµικό τοµέα. Ακόµη και συντηρητικές φωνές υψώθηκαν δηλώνοντας ότι αυτή η ανεπάρκεια πρέπει επιτέλους από κάπου να µαζευτεί και έτσι φτάσαµε στο σχέδιο υγείας του Οµπάµα που απαίτησε για πρώτη φορά καθολική ασφάλιση.
Στο πρόγραµµά του ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει έναν νέο τρόπο ορισµού διοικήσεων των νοσοκοµείων. Ποιες είναι οι βασικές κατευθύνσεις αυτής της πρότασης και πού αποσκοπεί;
Το νοσοκοµείο µέχρι σήµερα αποτελούσε το βασικό κέντρο παροχής φροντίδας. Οµως οι απαιτήσεις της σύγχρονης ιατρικής αντίληψης για τη νοσοκοµειακή περίθαλψη έχουν µεταβληθεί δραστικά και το νέο δηµόσιο νοσοκοµείο πρέπει να αντανακλά αυτές τις αλλαγές. Για να είναι αποτελεσµατική η παροχή υγειονοµικής φροντίδας πρέπει να λαµβάνει χώρα εκεί που έχει τη µεγαλύτερη επίπτωση.
Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση πρέπει να µεταφερθούν στις τοπικές οµάδες υγείας (ΤΟΜΥ) που θέσπισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (θεσµοθετώντας για πρώτη φορά έναν ιστό πρωτοβάθµιας περίθαλψης στην Ελλάδα). Τα περιστατικά µε χαµηλή πολυπλοκότητα και βαρύτητα µπορούν και πρέπει να κατευθύνονται στα κέντρα υγείας, που θα καλύπτουν όλη την υγειονοµική περιφέρεια. Η ενδονοσοκοµειακή νοσηλεία οφείλει να περιορίζεται στο ελάχιστο: και για λόγους προστασίας του αρρώστου από ενδονοσοκοµειακές λοιµώξεις και για να σταµατήσουν η αναµονή και τα ράντζα. Η ενδονοσοκοµειακή νοσηλεία θα επιταχυνθεί από την ύπαρξη κέντρων αποκατάστασης και επισκέψεων κατ’ οίκον από ειδικά εκπαιδευµένο νοσηλευτικό προσωπικό.
Ολες αυτές οι αλλαγές χρειάζονται ένα καινούργιο µοντέλο και µια νέα νοοτροπία διοίκησης νοσοκοµείου. Μια διοίκηση στην οποία θα συµµετέχουν, εκτός από όλο το υγειονοµικό προσωπικό, ασθενείς, τοπικοί φορείς και εκπρόσωποι των ΤΟΜΥ και κέντρων υγείας. Χρειάζονται συνεννόηση και αυτοδιόρθωση. Το καινούργιο νοσοκοµείο πρέπει να βάλει στη ζωή του µετρήσιµα µεγέθη που να το βοηθούν να ξέρει πού πηγαίνει.
Τι πιστεύετε ότι έφταιξε και δεν υπήρχε µαζικό ενδιαφέρον από τους απόδηµους για να συµµετάσχουν στην εκλογική διαδικασία της 21ης Μαΐου;
∆εν νοµίζω ότι ο αριθµός εγγεγραµµένων ψηφοφόρων αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον των αποδήµων για τις εκλογές, αλλά την παγίδα του νόµου Βορίδη. Οι απόδηµοι που έφυγαν πρόσφατα παραµένουν κατά µεγάλο µέρος εγγεγραµµένοι στους καταλόγους εσωτερικού και εκείνοι που έφυγαν παλαιότερα δεν είχαν την ευκαιρία να περάσουν δύο χρόνια στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια. ∆εν είναι λειτουργικός αυτός ο νόµος.
Κατά την άποψη µου θα έπρεπε να εφαρµοστεί η ψηφοφορία µε κοµµατικά ψηφοδέλτια για συγκεκριµένο αριθµό εδρών που αντιστοιχούν σε κατοίκους εξωτερικού µε ελληνικό διαβατήριο, όπως γίνεται για παράδειγµα για πολίτες Ιταλίας και Πορτογαλίας.