«Ω μεγάλε Στάλιν, ω αρχηγέ των λαών,
Συ, που έδωσες τη ζωή στον άνθρωπο,
Συ, που γονιμοποίησες τη γη,
Συ που ξανάνιωσες τους αιώνες,
Συ που κάνεις να ανθίζουν οι ανοίξεις,
Συ που κάνεις να δονούνται οι μουσικές χορδές,
Συ, λάμψη της ανοίξεώς μου,
Ω συ ήλιε που αντανακλάται από εκατομμύρια καρδιές».
Αυτό το ποίημα του Λουί Αραγκόν δημοσιεύτηκε στην «Πράβντα» στις 28 Αυγούστου 1936, ίσως στην πιο σκοτεινή περίοδο των μεγάλων εκκαθαρίσεων της παλιάς φρουράς του κόμματος των μπολσεβίκων. Αποκρουστικό; Με τους σημερινούς όρους, σίγουρα ναι. Με τους όρους εκείνης της εποχής, σίγουρα όχι. Ο πάλαι ποτέ σουρεαλιστής ποιητής υπηρετούσε από το δικό του μετερίζι την υπόθεση της απελευθέρωσης του παγκόσμιου προλεταριάτου. Η κατανόηση των όρων του τότε και του σήμερα προϋποθέτει βαθιά γνώση της ιστορίας και όχι αναμάσημα των αντικομμουνιστικών ευφυολογημάτων και αερολογιών που διατρέχουν το διαδίκτυο και καταλήγουν σε εύπεπτους χαρακτηρισμούς του τύπου «δικτάτορας», «αιμοσταγής», «δολοφόνος», «πρεζόνι της εξουσίας». Λες και η αποκωδικοποίηση της Ιστορίας περνά μέσα από ψυχιατρικά τερτίπια ή αναφορές αστυνομικού περιεχομένου. Λες και ο Στάλιν δεν ήταν γέννημα μιας εποχής, δεν ήταν θρέμμα ενός μηχανισμού, δεν ήταν (τελικά) ο εμπνευστής ενός τιτάνιου αγώνα ενάντια στη ναζιστική λαίλαπα. Αν και βολεύει τη νέα τάξη να είναι εκμαγείο του Χίτλερ, υπάρχουν ακόμη αυτοί που έχουν βαλθεί να την ξεβολέψουν. Και σίγουρα στη χορεία αυτών περιλαμβάνονται ο Φαμπιάν Νουρί και ο Τιερί Ρομπέν.
What ever happened to Joseph Stalin?
Ο σεναρίστας Φαμπιάν Νουρί και ο κομίστας Τιερί Ρομπέν εμπνεύστηκαν από τον θάνατο του Σοβιετικού ηγέτη για να δημιουργήσουν ένα graphic novel το οποίο δεν έχει να προσθέσει πολλά στην κριτική που ήδη ασκείται στην περίοδο της διακυβέρνησης του Στάλιν, αλλά την εικονοποιεί με εμφατικά σκοτεινό τρόπο.
Η πλοκή ξεκινάει με ένα γράμμα που φτάνει στον Στάλιν από τη θρησκευόμενη και αντικομμουνίστρια πιανίστα Μαρία Γιούντινα. Ο ηγέτης, απομονωμένος στο δωμάτιό του, παθαίνει εγκεφαλική αιμορραγία. Η ατμόσφαιρα πλέον είναι βαριά στην ντάτσα όπου αρχίζουν να συγκεντρώνονται τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου, τα οποία όμως παραμένουν άβουλα μπροστά στην επιθυμία του Μπέρια –ο οποίος κωλυσιεργεί επικαλούμενος τις δικλίδες που είχε επιβάλει ο Στάλιν– να τελειώνει με τον αρχηγό προτού εκείνος τελειώσει με τον ίδιο. Ετσι γύρω από τον παραλυμένο ηγέτη αρχίζει να ξεδιπλώνεται η χορογραφία του σκληρού αγώνα για την εξουσία σε ένα γκροτέσκο μπαλέτο των απαράτσικ την ίδια στιγμή που ο Στάλιν δίνει τον δικό του αγώνα να παραμείνει στη ζωή.
Στο δεύτερο μέρος της ιστορίας, μετά τον θάνατο του Στάλιν, το σκηνικό μεταφέρεται στο Κρεμλίνο και στην Κόκκινη Πλατεία. Καθώς οι εναγώνιες μάχες για την εξουσία συνεχίζονται, οι δύο δημιουργοί παρακολουθούν παράλληλα στιγμές από τη ζωή των δύο παιδιών του, του Βασίλι και της Σβετλάνα.
Οι αναφορές του Τιερί Ρομπέν είναι σαφώς κινηματογραφικές και οι επιρροές του από το παιχνίδι των οπτικών αντιθέσεων και του κιαροσκούρο του γερμανικού εξπρεσιονισμού κάτι παραπάνω από εμφανείς. Η ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στους κλειστούς χώρους είναι απειλητική, ενώ όλοι οι αντρικοί χαρακτήρες –αρχετυπικά δόλιοι και μοχθηροί– μοιάζουν να έλκουν την καταγωγή τους από το φιλμικό σύμπαν του Φριτς Λανγκ. Κατά τον Ρομπέν, τα στελέχη του ΚΚΣΕ δεν ήταν μαριονέτες, αθύρματα που κινούνταν κατά τις επιθυμίες του Στάλιν και του Μπέρια, αλλά συνειδητοί δολοφόνοι που είχαν βουτήξει τα χέρια τους στο αίμα των σοβιετικών λαών. Είναι κι αυτή μια ανάγνωση της Ιστορίας. Οι ηγέτες χωρίζονται σε σώφρονες και ευαίσθητους απέναντι στα λαϊκά αιτήματα και σε αιματολάγνους δικτάτορες. Και οι μάζες περιορίζονται στον ρόλο των σκιών και των αντανακλάσεων στο είδωλο των ηγετών.
INFO
Το graphic novel «Ο θάνατος του Στάλιν» των Φαμπιάν Νουρί, Τιερί Ρομπέν κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Οξύ
