Η ζωή του γλύπτη Μέμου Μακρή και της χαράκτριας συντρόφου του Ζιζής Μακρή είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ «Το βράδυ υποχωρεί».
Το 1940 ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος βρίσκει τον 27χρονο γλύπτη Μέμο Μακρή στο αλβανικό μέτωπο ως στρατιώτη μεταφορέα. Η σκηνή που του αποτυπώνεται έντονα και τον ακολουθεί σταθερά σε όλη του τη ζωή είναι τα αμέτρητα σαπισμένα και κομμένα (λόγω του παγετού) πόδια των Ελλήνων φαντάρων που τα φορτώνουν σε ένα κάρο. Το 1941 μπαίνει στην Αντίσταση και πολεμά ενάντια στους Γερμανούς. Όπως θα παραδεχτεί αργότερα, η εμπειρία από εκείνη την περίοδο –και ειδικά η αντιστασιακή δράση του– μέχρι το 1944 θα τον βοηθήσει να δημιουργήσει αργότερα ενεργητικά και όχι παθητικά έργα τέχνης. Το 1945 ο Μέμος Μακρής πηγαίνει στο Παρίσι για να συνεχίσει τις σπουδές του και γνωρίζει την 21χρονη Ζιζή, η οποία έχει μόλις φτάσει από το Βελιγράδι με σκοπό να μπει στη Σχολή των Καλών Τεχνών.
Η Ζιζή εντυπωσιάζεται από τον «γοητευτικό Ελληνα εξόριστο» και γίνονται ζευγάρι. Το 1950 έχουμε τα πρώτα σκληρά επεισόδια του Ψυχρού Πολέμου και οι κομμουνιστές πρόσφυγες διώκονται από τις χώρες της Δύσης. Τον Δεκέμβριο εκείνου του χρόνου η γαλλική αστυνομία συλλαμβάνει το ζευγάρι. Δίνει προθεσμία τριών ημερών στον Μακρή για να εγκαταλείψει τη χώρα, αλλά επιτρέπει στη Ζιζή την παραμονή της εκεί καθώς σπουδάζει χαρακτική στο Παρίσι με δάσκαλο τον φημισμένο Δημήτρη Γαλάνη. Εκείνη αρνείται και απελαύνεται μαζί με τον Μακρή στη Βουδαπέστη το 1951 λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών τους. Στη νέα τους πατρίδα οργανώνουν την καλλιτεχνική και πολιτική τους δράση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ενώ ο Μακρής γίνεται υπό μία έννοια ο εθνικός γλύπτης της Ουγγαρίας, καθώς ακόμη και σήμερα υπάρχουν στη Βουδαπέστη διάσπαρτα αρκετά έργα του.
Την ίδια εποχή η Ζιζή Μακρή συμμετέχει συστηματικά σε εκθέσεις στην Ουγγαρία, ενώ το ζευγάρι πραγματοποιεί πολλά ταξίδια (Κίνα, Κούβα, Μπακού κ.λπ.) τα οποία ανοίγουν νέους δρόμους στην καλλιτεχνική τους έκφραση. Το πιο μελανό σημείο της περιόδου αφορά τη Ζιζή που περνά δύο χρόνια στις φυλακές Αβέρωφ ως πολιτική κρατούμενη. Τότε είναι όμως που εμπνέεται τις περίφημες «Γυναίκες» της με δεκάδες προσωπογραφίες αλλά και γεωμετρικές μορφές από ποινικές κρατούμενες, φτιαγμένες από λινόλαιο.
INFO
Το ντοκιμαντέρ «Το βράδυ υποχωρεί» του Τίμωνα Κουλμάση προβάλλεται 25 27/4 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Αθήνα) και στο Σινέ Βακούρα (Θεσσαλονίκη).
