Το καλειδοσκόπιο της εξωτερικής πολιτικής είναι εντυπωσιακό, με αποκαλυπτικές εικόνες για τη στάση της κυβερνητικής ΝΔ και προ και μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, με κατάληξη τη ΝΔ εν έτει 2018, με αρχηγό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ως αξιωματική αντιπολίτευση.
Τώρα ξορκίζει και δεν ανέχεται μύγα στο σπαθί της, προχωρά ανάποδα και δεν αποδέχεται, θέλει και δεν επιλέγει, λέει «ναι και όχι» στη μέχρι πρότινος θέση για σύνθετη ονομασία που θα ισχύει έναντι όλων (erga omnes) για κάθε χρήση, εσωτερική και διεθνή, με την οποία πηγαινοερχόταν στις διαπραγματεύσεις για το σκοπιανό όταν ήταν κυβέρνηση, ακολουθώντας από το 2007 τη ρητορική των προκατόχων της ως εθνική γραμμή.
Ομως ήταν το 1977, επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή και επί υπουργού Εξωτερικών Δημήτρη Μπίτσιου, όταν η Ελλάδα, μη δίνοντας εκείνη την εποχή ιδιαίτερη βαρύτητα στο γλωσσικό ζήτημα, αναγνώρισε μαζί με άλλες χώρες την ύπαρξη «μακεδονικής» γλώσσας σε διάσκεψη του ΟΗΕ στην Αθήνα. Ηταν στην Τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Τυποποίηση Γεωγραφικών Ονομάτων, στην οποία προήδρευσε ο μετέχων και σε άλλες αντίστοιχες διασκέψεις Λ.Ν. Μαυρίδης, και την ελληνική κυβέρνηση εκπροσώπησε ο τότε υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών Κωνσταντίνος Τρυπάνης.
Της γλώσσας τα… μακεδονικά καμώματα
Στα συμπεράσματα της διάσκεψης (17.8-7.9.1977) αναφερόταν: «Αναγνωρίζοντας περαιτέρω ότι στη Γιουγκοσλαβία η λατινοποίηση του σερβοκροατικού και μακεδονικού κυριλλικού αλφάβητου έχει από καιρό χρησιμοποιηθεί σε επίσημα γεωγραφικά λεξικά και χάρτες», η διάσκεψη συνιστά «τα συστήματα που αναφέρονται στο παράρτημα του παρόντος ψηφίσματος πρέπει να υιοθετηθούν ως διεθνή συστήματα για τη λατινοποίηση των σερβο-κροατικών και μακεδονικών γεωγραφικών ονομασιών στη Γιουγκοσλαβία».
Η κατάσταση αυτή αποτυπώθηκε στο διεθνές πρόγραμμα του ΟΗΕ που καθορίζει την ομοιόμορφη επικοινωνία στον τομέα της αναγραφής και ανάγνωσης των γεωγραφικών ονομάτων των χωρών. Το κακό είχε ξεκινήσει στη δεύτερη διάσκεψη που είχε γίνει νωρίτερα, επί χούντας, όταν οι Γιουγκοσλάβοι εμπειρογνώμονες σε έγγραφο που χρησιμοποιήθηκε για τα επιχειρήματά τους σημείωναν τη συμβολή των «γλωσσολογικών ινστιτούτων» των δημοκρατιών της Γιουγκοσλαβίας, μεταξύ των οποίων το Macedonian Academy of Arts and Sciences in Scopja (10-31 Μαΐου 1972 – Ε/Conf.61/L.6). Εκεί είχε βασιστεί η επόμενη διάσκεψη, η τρίτη για την Τυποποίηση Γεωγραφικών Ονομάτων και έτσι κατάφερε η γιουγκοσλαβική ομάδα εμπειρογνωμόνων να περάσει πλέον την αναφορά και σε «μακεδονικό κυριλλικό αλφάβητο» (vol.I. Report of the Conference – Third United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names).
«Γαλάζια» αμαχητί παράδοση του ονόματος
Νέος ρυθμός στην εξωτερική πολιτική για τη γείτονα δόθηκε αργότερα, το 1991, με τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας, αρχής γενομένης από την απόσχιση της Κροατίας και της Σλοβενίας τον Ιούνιο, όταν και άρχισαν συγκρούσεις. Διακήρυξη ανεξαρτητοποίησης κάνει και η πΓΔΜ. Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΟΚ εγκαινιάζουν εμπορικές σχέσεις με τις νεόκοπες δημοκρατίες. Ο Αντώνης Σαμαράς ήταν υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Κώστα Μητσοτάκη όταν ψηφίστηκε ο Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 3567/91 του Συμβουλίου της 2ας Δεκεμβρίου 1991 περί του Καθεστώτος που Εφαρμόζεται στις Εισαγωγές Προϊόντων Καταγωγής των Δημοκρατιών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Κροατίας, της Μακεδονίας και της Σλοβενίας. Ουσιαστικά έβαζε τα θεμέλια για την αναγνώριση της πΓΔΜ με κρατική υπόσταση.
Στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της 16ης Δεκεμβρίου ο Αντ. Σαμαράς δεν έθεσε ζήτημα ονόματος με προσδιορισμό. Η ΕΟΚ ζήτησε από κάθε γιουγκοσλαβική δημοκρατία πριν από την αναγνώριση να δεσμευτεί ότι θα υιοθετήσει συνταγματικές και πολιτικές εγγυήσεις που εξασφαλίζουν ότι δεν έχει εδαφικές διεκδικήσεις κατά γειτονικού κράτους-μέλους της και ότι δεν θα διεξάγει εχθρική προπαγάνδα εναντίον γειτονικού κράτους-μέλους, συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης ονομασίας που συνεπάγεται εδαφικές διεκδικήσεις. Σύντομα, μετά τη συμφωνία της 16ης Δεκεμβρίου, ήρθε σαν καταπέλτης η απόφαση της Επιτροπής Διαιτησίας για την πΓΔΜ υπό τον Μπατεντέρ που έκρινε ότι η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία συμμορφωνόταν πλήρως και επομένως δινόταν το πράσινο φως για τη διεθνή αναγνώριση που ακολούθησε με τη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» ως FYROM.
Η ρήξη στις σχέσεις Κώστα Μητσοτάκη – Σαμαρά είναι απόλυτη. Ο Σαμαράς αποπέμπεται, γίνεται σύσκεψη αρχηγών και η κυβέρνηση απορρίπτει, υπό την πίεση του πρώην ΥΠΕΞ και των πολιτικών του φίλων, όπως και άλλων «μακεδονομάχων», ονομασία που θα περιλάμβανε τον όρο «Μακεδονία» με προσδιορισμό. Κοντεύουν πια τις 140 οι χώρες που αναγνώρισαν τη γείτονα πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Η ιστορία ενός… μη βέτο
Η στροφή της ΝΔ γίνεται εμφανής τον Σεπτέμβριο του 2007. Ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, στη δεύτερη πρωθυπουργική θητεία, προσδιορίζει ως θέση της κυβέρνησής του τη σύνθετη ονομασία erga omnes. Στέλνει μήνυμα τον Οκτώβριο, από τη Βουλή, προς τη γείτονα ότι πρέπει να αφήσει την αλυτρωτική προπαγάνδα για να ανοίξει δρόμος προς την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Η τότε υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη παίζει κεντρικό ρόλο ενόψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ. Οπως αναφέρει το Documento (21.1.2018), υπάρχουν πληροφορίες ότι σε δυο κυβερνητικές επιτροπές (20.2.2008 και 1.4.2008) η κ. Μπακογιάννη διατύπωσε την εθνική θέση με την οποία η Ελλάδα θα πήγαινε στη σύνοδο: «Οπως θυμάται υπουργός που μετείχε στις συνεδριάσεις: “Ο τρόπος με τον οποίο τοποθετήθηκε η Ντόρα ήταν σαφής και έδινε την εντύπωση πως εξέφραζε τον Καραμανλή, ο οποίος δεν μιλούσε. Δεν μας έκανε εντύπωση, γιατί θεωρούσαμε ότι ήταν ευκαιρία να κλείσει αυτό το θέμα και αυτό συνόψιζε η Ντόρα”. Ποια όμως ήταν η θέση της Ντ. Μπακογιάννη; Να πώς τη μεταφέρει ο εν λόγω υπουργός, μέλος της τότε κυβέρνησης: “Η εθνική γραμμή είναι μια σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό. Μπορεί να γίνει αποδεκτό το όνομα Δημοκρατία της Ανω Μακεδονίας αν μπορούμε να εξετάσουμε αυτό που έχει τεθεί, το Νέα Δημοκρατία της Μακεδονίας”».
Πριν από λίγες ημέρες έκανε ξανά τον γύρο του διαδικτύου ένα βίντεο από ρεπορτάζ του Μega το 2008, όταν η υπουργός Εξωτερικών Ντ. Μπακογιάννη, μιλώντας σε bloggers, ανέφερε την ονομασία «Νέα Μακεδονία» εντός των αποδεκτών πλαισίων της ελληνικής πλευράς για σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό. Ο Κ. Καραμανλής πήγε με αυτήν τη θέση στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ αλλά (υπό την πίεση χωρών της Ατλαντικής Συμμαχίας και όχι λόγω κάποιου βέτο) και έχοντας ξεκαθαρίσει ότι χωρίς τη λύση του ονοματολογικού δεν θα γίνει πρόσκληση, η πόρτα του ΝΑΤΟ δεν άνοιξε για την πΓΔΜ. Σύμφωνα με πληροφορίες δημοσιευμένες στο Documento, στη σύνοδο στο Βουκουρέστι το 2008 ο ίδιος έκανε αναφορά και σε «άλλες Μακεδονίες» πλην της ελληνικής.
Παράλληλα, έχει ιστορικό ενδιαφέρον ότι ήδη από το 2013 αλλά και αργότερα, το 2014, απαντώντας σε ερώτηση του πρόεδρου των ΑΝΕΛ Πάνου Καμμένου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, αντιπρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών στη συγκυβέρνηση με τη ΝΔ, σημείωνε ότι «στο Βουκουρέστι η Ελλάδα δεν διατύπωσε κανενός είδους βέτο, διότι δεν ετέθη καθόλου κάποιο ζήτημα που να επιβάλλει τέτοιου είδους συμπεριφορά».
Λεονταρισμοί Σαμαρά με «μασημένα» λόγια
Στις 30 Ιανουαρίου 2014 ήταν πρωθυπουργός ο Αντ. Σαμαράς και διόλου αντέδρασε όταν ο Ευ. Βενιζέλος δήλωνε στο κοινοβούλιο: «Η Ελλάδα είναι έτοιμη να δεχθεί μια σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό στον όρο “Μακεδονία”, που θα διαφοροποιεί σαφέστατα το κράτος αυτό από την ελληνική Μακεδονία και, βεβαίως, θέλουμε ένα τέτοιο όνομα erga omnes, δηλαδή ένα όνομα για κάθε χρήση εσωτερική και διεθνή, διμερή και πολυμερή. Αυτήν τη θέση διατυπώνουμε σε όλες μας τις συναντήσεις με τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Αυτήν τη θέση διατυπώνουμε σε όλα τα διεθνή φόρουμ. Αυτήν τη θέση διατυπώνουμε στις συναντήσεις μας με τον ειδικό απεσταλμένο κ. Μάθιου Νίμιτς. Αυτήν τη θέση διατυπώνουμε και απευθείας στους γείτονές μας, γιατί έχουν μεσολαβήσει πολλές σε αριθμό επαφές σε επίπεδο πρωθυπουργών παλαιότερα και σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών. Δεν γίνεται δεκτή η θέση αυτή. Και δεν γίνεται δεκτή η θέση αυτή γιατί αναμφίβολα η άλλη πλευρά δεν έχει καμία διάθεση καλόπιστης συμμετοχής στον διάλογο. Δεν σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και δεν σέβεται τη μετριοπάθεια και τη δημιουργική και υπεύθυνη θέση της ελληνικής πλευράς».
Μάλιστα, ως αντιπρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Σαμαρά ο Ευ. Βενιζέλος δήλωσε κατηγορηματικά στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 27 Σεπτεμβρίου 2014 ότι επίσημη θέση της κυβέρνησής του ήταν η «σύνθετη» ονομασία: «Οσον αφορά το ζήτημα του ονόματος της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η Ελλάδα στηρίζει πλήρως τη διαδικασία υπό τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, μέσω του προσωπικού απεσταλμένου του, κ. Μάθιου Νίμιτς, και συμμετέχει πάντα σε αυτήν εποικοδομητικά και με καλή θέληση. Η Ελλάδα μέχρι σήμερα έχει κάνει πολύ σημαντικά βήματα και αναμένουμε από την άλλη πλευρά να προβεί σε αντίστοιχα. Προτείνουμε μια αμοιβαία αποδεκτή σύνθετη ονομασία (με γεωγραφικό προσδιορισμό πριν από τη λέξη “Μακεδονία”) για κάθε χρήση, erga omnes».
Απορία ψάλτου βηξ…
Τρυπώνω , ξετρυπώνω
Στο άγριο πολιτικό παιχνίδι αξιωματικής αντιπολίτευσης – κυβέρνησης το παρελθόν των λεχθέντων πάει και έρχεται. Τα λεγόμενα του Αντ. Σαμαρά σε τηλεοπτική συνέντευξη στις 28.11.2009 ξετρυπώθηκαν και βίντεο δημοσιοποιήθηκε πριν από λίγο καιρό. Δείχνει κατά μια εκδοχή μια ήπια προσέγγιση περί του ονόματος, αφήνοντας ανοιχτό το περιθώριο για σύνθετη ονομασία erga omnes: «Στο θέμα των Σκοπίων έχει βάλει ο Καραμανλής κόκκινες γραμμές. Είμαι μαζί με αυτές τις κόκκινες γραμμές, όμως διαλέγω αυτήν τη στιγμή ένα σημαντικό κομμάτι από τις κόκκινες γραμμές ενόψει του ότι όταν έχεις μια διαπραγμάτευση δεν λες όλα από την αρχή “πάρτε τα”, γιατί τότε ο άλλος ξεκινά να διαπραγματεύεται από εκεί που εσύ σταμάτησες και είπες “μέχρι εδώ τα δέχομαι”. Ξεκινά παρακάτω. Τι είναι η κόκκινη γραμμή που ενδιαφέρει;» έλεγε ο Αντ. Σαμαράς.
Και πρόσθετε: «Είναι αυτό που οι Σκοπιανοί θεωρούν αδιανόητο γι’ αυτούς, το να δώσουν δηλαδή μια κοινή ονομασία για τη χώρα τους και στο εσωτερικό και έναντι τρίτων χωρών και έναντι των διεθνών οργανισμών. Αυτό που ο Καραμανλής έχει πει και έμεινε ως περίφημος όρος erga omnes. Αυτό οι Σκοπιανοί δεν το δέχονται και κατά την άποψή μου δεν πρόκειται να το δεχθούν, δηλαδή τη λεγόμενη συνταγματική τους ονομασία να την αλλάξουν. Εγώ βλέπω ότι δεν θα το κάνουν. Και είπα αν αυτοί κάποια στιγμή το δεχτούν και την αλλάξουν, να συζητήσουμε εμείς τι πρέπει να κάνουμε παρακάτω…».
Η κατά Αδωνη προδοσία, ή όπου φυσά ο άνεμος
Αντεστραμμένος καθρέπτης οι βολές της σημερινής ΝΔ κατά της κυβέρνησης με τις ριπές που εκτόξευσε το 2007 από την εκπομπή του «Ελλήνων Εγερσις» ο Αδωνης Γεωργιάδης, τότε εκ του ΛΑΟΣ ορμώμενος, κατά του Κ. Καραμανλή που τον κατήγγελλε σαν «κωλοτούμπα» και κατά της Ντ. Μπακογιάννη για σύνθετη ονομασία της πΓΔΜ. Ελεγε ο Αδ. Γεωργιάδης: «Αυτή η απίστευτη υποχώρηση, για να μη χρησιμοποιήσω μια πιο βαριά έκφραση, αυτή η απίστευτη κωλοτούμπα του Μακεδόνος –τρομάρα του– πρωθυπουργού, του Κώστα Καραμανλή, ο οποίος μπαίνει στην ιστορία ως ο πρωθυπουργός που ξεπούλησε τη Μακεδονία. Αυτή είναι η πραγματικότητα».
Και αλλού συμπλήρωνε: «Κατάλαβε κάθε καλοπροαίρετος πολίτης ότι η ΝΔ έχει αλλάξει στάση από την εθνική γραμμή του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών του 1992 και, όπως καταλαβαίνετε, αυτό σημαίνει –για να το πούμε με απλά ελληνικά– ότι ο Κώστας Καραμανλής και η Ντόρα Μπακογιάννη προσπάθησαν να κοροϊδέψουν τον ελληνικό λαό και τους ψηφοφόρους τους. Πρέπει να σας πω ότι αυτή η πράξη της κωλοτούμπας έγινε ακόμη χειρότερη με την πρόστυχη πράξη τού να κάνουν το άσπρο μαύρο και να προσπαθήσουν να παρουσιάσουν την άτακτη υποχώρηση σε επιτυχία».
