Ο Παλαιστίνιος Οσάμα Μπρίκα μιλά στο Documento για την κατάσταση στη δομή της Βιάλ στη Χίο
Ο Οσάμα Μπρίκα είναι 22 χρόνων και κατάγεται από την Παλαιστίνη. Εχει σπουδάσει μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών. Εφτασε στη Χίο στις 17 Νοεμβρίου 2018 με σκοπό να βοηθήσει τους πρόσφυγες που διαμένουν στο νησί και συγκεκριμένα στη δομή της Βιάλ. Προσφέρει τις υπηρεσίες του αμισθί, στο πλαίσιο της μη κυβερνητικής οργάνωσης RBB (Refugee Biriyani & Bananas). Η οργάνωση συστάθηκε από μια παρέα φίλων που το 2015, θέλοντας να συνδράμει στον αγώνα για επιβίωση, των απανταχού προσφύγων αποφάσισε να συγκεντρώσει πόρους και να διαθέσει 2.500 μερίδες biriyani (ινδικό φαγητό με βάση το ρύζι) και μπανάνες σε όσους τα είχαν ανάγκη.
Αυτήν τη στιγμή η RBB δραστηριοποιείται στη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία, στο Βόρειο Ιράκ, στη Συρία, στο Μπανγκλαντές και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου εξασφαλίζει τρόφιμα όχι μόνο για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο, αλλά και για όλες τις ευάλωτες ομάδες, όπως θύματα πολέμου και φυλετικών διακρίσεων, άπορους και άστεγους, θύματα φυσικών καταστροφών, θύματα καταπίεσης και πολιτικών διώξεων και όλους όσοι αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν από την πατρίδα τους για να μετακινηθούν προς άλλες χώρες φοβούμενοι για τη ζωή τους. Στη Χίο, και συγκεκριμένα στη Βιάλ, η οργάνωση με την εθελοντική συμβολή ατόμων όπως ο Οσάμα παρέχει τρόφιμα, νερό, υλικοτεχνική βοήθεια στέγασης, ρουχισμό, υποδήματα, προϊόντα προσωπικής υγιεινής, καυσόξυλα τον χειμώνα, αντικουνουπικά το καλοκαίρι, ιατρική βοήθεια και ψυχολογική υποστήριξη.
«Οταν έφτασα στη Χίο, τον Νοέμβριο του 2018, η κατάσταση για τους πρόσφυγες ήταν πάρα πολύ άσχημη. Ειδικά μέσα στο κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης οι συνθήκες διαβίωσης ήταν ακατάλληλες ακόμη και για ζώα. Εντομα, αρουραίοι, παράσιτα και ζωύφια παντού. Και η καθαριότητα ήταν μέγα ζητούμενο» περιγράφει ο Οσάμα. Τον ρώτησα αν η κατάσταση έχει βελτιωθεί από τότε και η απάντησή του ήταν αποστομωτική. «Λυπάμαι που το λέω, αλλά τα πράγματα είναι χειρότερα τώρα. Ο αριθμός των προφύγων που φιλοξενούνται στη Βιάλ έχει αυξηθεί σημαντικά. Σε έναν χώρο που φτιάχτηκε για να φιλοξενήσει 1.000 άτομα, αυτήν τη στιγμή διαμένουν 4.000 άτομα. Μπορείς να φανταστείς τι σημαίνει αυτό…» συμπληρώνει με νόημα.
Εξαθλίωση και «φυλακή»
Το μεγαλύτερο θέμα που αντιμετωπίζουν όσοι διαμένουν στην προσφυγική δομή είναι η ίδια η δομή. Οι πάντες σχεδόν ζητούν να μεταφερθεί σε μια καινούργια τοποθεσία, πιο κατάλληλη να στεγάσει τον όγκο των ατόμων που έχουν συγκεντρωθεί πλέον εκεί. «Οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζουν άλλο σαν τα ζώα. Αρρώστιες, ακαθαρσίες, συνθήκες εξαθλίωσης, με τους κινδύνους για τη ζωή και την ασφάλεια των προσφύγων να είναι πια τόσο μεγάλοι όσο δεν φαντάζεστε» επισημαίνει. Χρειάζονται ένα κέντρο διαμονής που θα τους παρέχει πιο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, σύμφωνα με τον Οσάμα. Ενα κέντρο μεγαλύτερο και καθαρότερο.
Όταν τον ρώτησα ποια είναι η λύση που προτείνει ο ίδιος, μου απάντησε πως πέρα από τη νέα δομή που είναι απολύτως απαραίτητη σήμερα, μια άλλη λύση θα ήταν «να δώσουν στους πρόσφυγες τα έγγραφα που χρειάζονται για να μπορούν να φύγουν από τη Χίο ή και από την Ελλάδα ακόμη. Γιατί τους έχουν μαντρωμένους σε ένα κέντρο κράτησης τόσο ακατάλληλο, από όπου ούτε να φύγουν μπορούν προς άλλες πόλεις ή χώρες ούτε όμως να διαμείνουν γίνεται, με τις παρούσες συνθήκες;» αναρωτιέται, περιγράφοντας μια κατάσταση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» για τους διαμένοντες στη Βιάλ.
Στην ερώτηση πώς κρίνει τις προσπάθειες της κυβέρνησης και των αρχών γενικότερα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων απάντησε: «Η ελληνική κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί, αλλά η κατάσταση δεν είναι ούτε στο ελάχιστο ικανοποιητική για όσους διαμένουν στη Βιάλ. Η δομή είναι βρόμικη και δεν υπάρχει καμία φροντίδα. Κανείς δεν νοιάζεται. Επίσης, αυτό που οξύνει τα προβλήματα είναι η καθυστέρηση στην απόκτηση των απαραίτητων εγγράφων. Αν η κυβέρνηση δεν μπορεί να φροντίσει τους πρόσφυγες όπως αρμόζει σε κάθε πολιτισμένο κράτος, θα πρέπει να τους δίνει τα χαρτιά για να φεύγουν».
Χαρακτήρισε καίρια την ερώτηση για τα κλειστά κέντρα κράτησης προσφύγων που ετοιμάζει η κυβέρνηση. «Τα ανοιχτά κέντρα είναι σαφώς καλύτερα από τα κλειστά, γιατί η ελευθερία είναι αγαθό ζωτικής σημασίας για κάποιον που έχει χάσει τα πάντα και αναγκάζεται να ζητά ελεημοσύνη από άλλες χώρες για να επιζήσει. Κανείς δεν μπορεί να κρατά τους ανθρώπους αυτούς σε κλειστά κέντρα. Τα κλειστά κέντρα είναι σαν φυλακές. Είναι προσβολή στην ανθρωπιά του καθενός μας και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Εφυγαν από μη κατοικίσιμες περιοχές για να έρθουν να μείνουν σε μη κατοικίσιμους και μάλιστα κλειστούς χώρους;» διερωτάται ο Οσάμα. Και συνέχισε: «Πουθενά στην Ευρώπη δεν υπάρχουν κλειστά κέντρα κράτησης προσφύγων, απ’ όσο γνωρίζω. Είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η ζωή μέσα σε ένα κλειστό κέντρο είναι μίζερη και επικίνδυνη. Χειρότερα κι από φυλακή κανονική. Και δεν συμφωνώ καθόλου με το σχέδιο των αρχών για τη λειτουργία του νέου, κλειστού κέντρου κράτησης στο όρος Αίπος, εδώ στη Χίο. Δεν συμφωνώ με κανένα σχέδιο που ορίζει τη δημιουργία κλειστών κέντρων για τους πρόσφυγες. Πρόκειται για φυλακές και όλες οι ευρωπαϊκές χώρες θα έπρεπε να καταδικάζουν τέτοιες κακές ενέργειες ή σκέψεις».
Ο κορονοϊός
Η συζήτηση προχώρησε και στο θέμα του κορονοϊού, πως η επέλαση της πανδημίας άλλαξε τη ζωή μέσα στη Βιάλ. Όπως είπε, στη δομή υπήρχαν ήδη ένα σωρό μεταδοτικές ασθένειες, όπως φυματίωση, ψώρα και πολλά, πάρα πολλά έντομα. Όταν βρέθηκε και το πρώτο κρούσμα κορονοϊού η Βιάλ έκλεισε για δέκα μέρες, μπήκε σε σκληρή καραντίνα. Όμως δεν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, δεν παίρνονται τα απαραίτητα μέτρα για να αποτραπεί η εξάπλωση του ιού μέσα στη Βιάλ. Αν ο ιός εξαπλωθεί κι άλλο, αυτό θα είναι κάτι αναμενόμενο – «θα είναι νορμάλ» λέει χαρακτηριστικά ο Οσάμα.
«Για να πούμε την αλήθεια ως έχει, η κατάσταση είναι τραγική. Τίποτε δεν μπορεί να γίνει, κανένα μέτρο προστασίας δεν μπορεί να εφαρμοστεί έμπρακτα και αποτελεσματικά, γιατί οι άνθρωποι ζουν πολύ κοντά ο ένας στον άλλο, σε συνθήκες που δεν βοηθούν την προσωπική υγιεινή ούτε εξασφαλίζουν την καθαριότητα. Το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί εξαρχής αν η δομή ήταν αυτή που έπρεπε πριν σκάσει η πανδημία. Τώρα είναι πολύ αργά για μέτρα προστασίας. Τώρα μόνο ο Θεός μπορεί να μας σώσει. Τα κλειστά κέντρα δεν είναι η λύση στο πρόβλημα του κορονοϊού. Ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί στον πληθυσμό ενός κλειστού κέντρου από κάποιον που εργάζεται σε αυτό και έχει καθημερινή επαφή με τους πρόσφυγες. Τα κλειστά κέντρα δεν είναι ποτέ η λύση, ούτε για τους πρόσφυγες ούτε για τους Έλληνες» σημειώνει.
Οταν ζήτησα από τον Οσάμα να σχολιάσει την κυβερνητική πολιτική της αποσυμφόρησης των νησιών μού απάντησε πως είναι «πολύ αδύναμη πολιτική. Θα μπορούσαν να αφήσουν τους πρόσφυγες να πάνε στην ελληνική ενδοχώρα ή να τους δώσουν χαρτιά γρήγορα για να μπορούν να μεταβούν σε κάποια άλλη χώρα. Αλλά δεν το κάνουν. Σου αντιστρέφω, λοιπόν, την ερώτηση: γιατί δεν το κάνουν ενώ μπορούν;» λέει, κάνοντας σαφείς υπαινιγμούς για τη στάση Ελλάδας και Ευρώπης.
Σχετικά με τη διαδικασία έκδοσης ασύλου εν μέσω πανδημίας ο Παλαιστίνιος εθελοντής είπε ότι «στην αρχή της κρίσης του κορονοϊού όλοι οι αιτούντες άσυλο βρέθηκαν παγιδευμένοι στην αδράνεια, καθώς οι διαδικασίες ανεστάλησαν. Αυτό ήταν αναμενόμενο και το κατανοώ. Τώρα άρχισαν να κινούνται ξανά τα γρανάζια της έκδοσης ασύλου, ο ρυθμός τους όμως είναι και πάλι πάρα πολύ αργός. Αυτό ήταν και εξακολουθεί να είναι τεράστιο ζήτημα».
Ένα άλλο θέμα που μπήκε στη συζήτηση ήταν οι σχέσεις των Χιωτών με τους πρόσφυγες που διαμένουν στην ανοιχτή δομή της Βιάλ. «Είμαι σίγουρος ότι δεν αρέσει η Βιάλ στους κατοίκους της Χίου όπως είναι τώρα και όπως λειτουργεί. Παλιότερα βοηθούσαν αρκετά το έργο μας και τους ίδιους τους πρόσφυγες. Τώρα όμως με τον αριθμό των διαμένοντων στη Βιάλ να έχει αυξηθεί κατακόρυφα δεν θέλουν άλλους πρόσφυγες στο νησί. Αλλά δεν τους αρέσουν ούτε οι κλειστές δομές. Εχουν κάνει οι Χιώτες και διαδηλώσεις στο νησί εναντίον των κλειστών προσφυγικών κέντρων!» ήταν η εκτίμηση του Οσάμα.
Τον ρώτησα αν ένιωσε ποτέ να απειλείται και ο ίδιος από ομάδες ενάντια στους πρόσφυγες και άλλα ακροδεξιά στοιχεία. Απάντησε ότι ποτέ ως τώρα δεν έχει νιώσει να απειλείται στο νησί. «Οταν είχαμε τις ταραχές στη Βιάλ κάποιοι Ελληνες στράφηκαν απειλητικά εναντίον της δομής. Τώρα όμως τα πράγματα είναι ήσυχα» συμπλήρωσε.
Κλείσαμε τη συζήτηση με το θέμα της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας. Στην ερώτηση αν πιστεύει ότι η ΕΕ κάνει αρκετά για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις απάντησε: «Η ΕΕ δεν κάνει τίποτε παραπάνω για την Ελλάδα από το να παρέχει χρήματα στην ελληνική κυβέρνηση και αυτό δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το πρόβλημα. Ζητώ από τις χώρες της ΕΕ να παρέμβουν για να σώσουν ζωές. Οφείλουν να παρακολουθούν από κοντά το πρόβλημα και όχι από μακριά. Αλλιώς ο κίνδυνος εξάπλωσης του προβλήματος θα τους βρει στο κατώφλι τους, αργά ή γρήγορα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας δεν εφαρμόζεται από την Τουρκία, έτσι φαίνεται. Δεν ξέρω βέβαια αν υπάρχει και άλλη συμφωνία, μεταξύ ΕΕ και Ελλάδας, που θέλει τους πρόσφυγες να παραμένουν κολλημένοι στην Ελλάδα. Για μένα η σωστότερη λύση θα ήταν βραχυπρόθεσμα να τοποθετηθούν οι πρόσφυγες σε καταλληλότερες δομές και μακροπρόθεσμα να δέχονται οι Ευρωπαίοι περισσότερους πρόσφυγες στις χώρες τους, όπου θα ευημερήσουν. Αυτό θέλουν και οι περισσότεροι πρόσφυγες. Οχι να μείνουν στην Ελλάδα εγκλωβισμένοι, αλλά να φύγουν προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με χαρτιά βέβαια. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ και να εφαρμοστεί καταλλήλως, αν το αποφασίσουν οι Ευρωπαίοι».
«Τους παρατάνε έτσι στην ανοιχτή θάλασσα και ό,τι γίνει»
Τι γνωρίζεις για τα pushbacks; Γίνονται τέτοιες επιχειρήσεις; Εχεις μιλήσει με αυτόπτες μάρτυρες; «Γίνονται πάρα πολλά pushbacks τον τελευταίο καιρό. Στέλνουν βάρκες ολόκληρες πίσω στην Τουρκία. Η τακτική είναι να τους παρατούν στα ανοιχτά. Στόχο έχουν να τους “σώσει” το τουρκικό λιμενικό. Αλλά τους παρατάνε έτσι στη θάλασσα και ό,τι γίνει. Οι άνθρωποι που είναι στις βάρκες παρακαλούν να τους μαζέψει το τουρκικό λιμενικό γιατί είναι πολύ επικίνδυνο να πλέουν έτσι ξέμπαρκα στη θάλασσα. Αυτό που γίνεται είναι παράνομο. Στη Χίο τους τελευταίους δύο με τρεις μήνες δεν έχει ξεφορτώσει κανένα πλοίο, καμία βάρκα με μετανάστες ή πρόσφυγες. Το μέτρο της κυβέρνησης λειτουργεί πολύ καλά γι’ αυτούς που το σχεδίασαν, όχι όμως και για όσους βρίσκονται μέσα στις βάρκες των pushbacks. Πριν από λίγες μέρες ήρθε ένα μικρό πλοιάριο με 20 άτομα και οι αρχές στη Χίο το έστειλαν από κει που ήρθε. Στην Τουρκία. Γνωρίζω από μαρτυρίες συναδέλφων πως pushbacks λαμβάνουν χώρα και σε άλλα νησιά όπως η Λέσβος».