Εκατοντάδες χιλιάδες Σουδανοί πολίτες βγαίνουν στους δρόμους από τα μέσα Δεκεμβρίου και διαδηλώνουν ενάντια στην εξουσία του στρατού που εμποδίζει τη μετάβαση σε μια πλήρως πολιτική κυβέρνηση μετά την πτώση του επί δεκαετίες ισχυρού άνδρα Ομάρ αλ Μπασίρ το 2019. Η παραίτηση του πρωθυπουργού Αμπντάλα Χάμντοκ στις αρχές του μήνα επιτείνει την πολιτική κρίση στη χώρα, καθώς μπροστά στο αδιέξοδο οι δυνάμεις του στρατιωτικού καθεστώτος απαντούν με άγρια καταστολή, η οποία έχει κοστίσει τη ζωή σε δεκάδες διαδηλωτές.
Αμφιλεγόμενη συμφωνία
Ο Αμπντάλα Χάμντοκ έμεινε μόλις έξι εβδομάδες στη θέση του, στην οποία τον είχαν επαναδιορίσει οι ίδιοι πραξικοπηματίες στρατηγοί που τον καθαίρεσαν και τον συνέλαβαν τον περασμένο Οκτώβριο. Επειτα από μια αμφιλεγόμενη συμφωνία με τον στρατό, ο Χάμντοκ υποτίθεται ότι θα ηγείτο μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών μέχρι να γίνουν εκλογές, χωρίς να είναι ξεκάθαρο πόση ελευθερία κινήσεων θα είχε η πολιτική κυβέρνηση που θα εκλεγόταν, γεγονός που προκάλεσε ανησυχία και περισσότερες διαδηλώσεις.
Στην απόφαση της παραίτησης του Χάμντοκ βάρυνε το γεγονός ότι ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν, επικεφαλής του πραξικοπήματος του Οκτωβρίου και μετέπειτα συνομιλητής του Σουδανού πρωθυπουργού για τη μετάβαση της χώρας, αποφάσισε να επανασυστήσει τη διαβόητη μυστική υπηρεσία της χώρας. Επίσης, ο στρατηγός Αλ Μπουρχάν δεν άφηνε τον Χάμντοκ να επιλέξει τα μέλη της κυβέρνησής του κατά την κρίση του.
Πριν από την ανακοίνωση της παραίτησής του ο Χάμντοκ εκτίμησε μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ότι ένα νέο σύνταγμα με συμμετέχουσες όλες τις κοινωνικές ομάδες θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη που θα οδηγήσει τη χώρα σε ένα δημοκρατικό μέλλον. Η παραίτησή του σημαίνει ότι η διαδικασία δημοκρατικής μετάβασης γυρνά πάλι στο μηδέν.
Οι ευθύνες
Ωστόσο ο Χάμντοκ δεν είναι άμοιρος ευθυνών για την κατάσταση στο Σουδάν την περίοδο της μετάβασης. Ο οικονομολόγος στο επάγγελμα πολιτικός ήρθε σε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για διαγραφή του χρέους της χώρας με αντάλλαγμα «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή περικοπές στο κοινωνικό κράτος. Μια από αυτές τις μεταρρυθμίσεις ήταν να περικοπούν οι επιχορηγήσεις για τα καύσιμα, τη στιγμή που ο πληθωρισμός στη χώρα έτρεχε με εξωφρενικούς ρυθμούς της τάξης του 400%! Η ακρίβεια και η έλλειψη βασικών προϊόντων πρόσθεσαν περισσότερη οργή στην ήδη συσσωρευμένη η οποία έβγαλε τους πολίτες στον δρόμο, δίνοντας πάτημα στους στρατηγούς να εξαπολύσουν νέο κύμα καταστολής.
Δυνατό δημοκρατικό κίνημα
Παρ’ όλα αυτά οι αμείωτες και συνεχείς διαδηλώσεις δείχνουν ότι το δημοκρατικό κίνημα στη χώρα μόνο αδύναμο δεν είναι. Το τωρινό κίνημα έχει ως αιχμή του δόρατος τις λεγόμενες επιτροπές αντίστασης που δημιουργήθηκαν το 2013, οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανατροπή του Ομάρ αλ Μπασίρ στις μεγάλες διαδηλώσεις του 2019. Οι επιτροπές αυτές είναι ένα αποκεντρωμένο δίκτυο οργανωμένων κινημάτων, πολλές φορές ακόμη και στο επίπεδο της γειτονιάς. Η θέληση για δημοκρατία νικά ακόμη και την τρομοκρατία του στρατού, που δεν διστάζει να χτυπήσει στο ψαχνό, με αποτέλεσμα ακόμα και τον θάνατο διαδηλωτών. Σύμφωνα με την Κεντρική Επιτροπή Σουδανών Ιατρών, από το πραξικόπημα τον Οκτώβριο έχουν χάσει τη ζωή τους 60 άνθρωποι λόγω της άγριας καταστολής.
Το κίνημα των διαδηλωτών επιμένει ότι η κυβέρνηση που θα αναλάβει να φέρει σε πέρας τη μετάβαση μέχρι τις εκλογές θα πρέπει να αποτελείται αποκλειστικά από πολιτικούς. Οι στρατηγοί που ηγούνται της κίνησης για την παρεμπόδιση της πολιτικής μεταρρύθμισης αρνούνται την απαίτηση αυτή, ισχυριζόμενοι ότι θα παραδώσουν την εξουσία μόνο σε εκλεγμένη κυβέρνηση. Οι επόμενες εκλογές στη χώρα έχουν προγραμματιστεί για τον Ιούλιο του 2023.
Ο αυτοδιορισθείς επικεφαλής του κυβερνώντος Ανώτατου Συμβουλίου, στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν, είπε ότι ένα ανεξάρτητο εκτελεστικό σώμα με «ειδικά καθήκοντα» θα δημιουργηθεί για να οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές. Υποσχέθηκε ότι ο στρατός θα εγγυηθεί τη δημοκρατική μετάβαση του Σουδάν μέχρι να μπορέσει να κάνει ελεύθερες και δίκαιες εκλογές.
Η στάση των ΗΠΑ
Με την παραίτηση του Χάμντοκ οι ΗΠΑ αναμφίβολα θα πρέπει να αναθεωρήσουν τη στάση αναμονής που τηρούσαν μέχρι πρότινος. Υπάρχει η εκτίμηση από αναλυτές ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να διδαχτεί από το πρόσφατο παρελθόν για τις επόμενες κινήσεις της απέναντι στους στρατηγούς του Σουδάν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της τροπολογίας την οποία κατέθεσε ο γερουσιαστής Κρις Κουνς τον Νοέμβριο για κυρώσεις στις επιχειρήσεις που ελέγχει ο σουδανικός στρατός. Δύο μέρες αργότερα ο Αμπντάλα Χάμντοκ ελευθερώθηκε από τον κατ’ οίκον περιορισμό στον οποίο είχε καταδικαστεί από το πραξικόπημα του Οκτωβρίου. Οι ΗΠΑ επίσης αφαιρώντας το Σουδάν από τη λίστα των κρατών που υποθάλπουν τη τρομοκρατία το βοήθησαν να προσελκύσει επενδύσεις, πράγμα που του επέτρεψε να αποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, όντας ένα από τα αραβικά κράτη που προσχώρησαν στις περίφημες «Συμφωνίες του Αβραάμ».
Την Πέμπτη 6 Ιανουαρίου οι ΗΠΑ μαζί με την ΕΕ και τη Βρετανία προειδοποίησαν τη στρατιωτική εξουσία ότι δεν θα δεχτούν έναν δικό της διάδοχο του Χάμντοκ, λέγοντας ότι δεν θα υποστηρίξουν πρωθυπουργό ή κυβέρνηση που θα έχει οριστεί χωρίς την εμπλοκή μιας ευρείας γκάμας πολιτικών παραγόντων.