Στη λεγόμενη προφορική όπερα με τον σημαίνοντα τίτλο «Υγρά» όλες οι τέχνες που διακονούν τα ΦΥΤΑ/FYTA (τα εικαστικά, η λογοτεχνία, η μουσική) συναρθρώνονται δυναμικά, με εκστασιασμένο και εκστατικό κέφι.
Το χιούμορ είναι η αντιδιαστολή στη θλιβερότητα, ακόμη και στον ζόφο των εκάστοτε καιρών και καταστάσεων. Είναι η εναντίωση στο φανταριλίκι των βεβαιοτήτων και των πεποιθήσεων. Είναι η λοξή ματιά στην πραγματικότητα, η διάθλασή της. Είναι η αποδιάρθρωση των σκληρυμένων θεσφάτων. Ολες οι καλλιτεχνικές αβανγκάρντ είχαν σχέσεις αγαστές με το χιούμορ. Ιδίως οι ντανταϊστές, οι υπερρεαλιστές, οι λετριστές και οι καταστασιακοί χρησιμοποίησαν το χιούμορ που διέθεταν (και ήταν πολύ, ήταν πανίσχυρο, ήταν διαβρωτικό) σαν βαρύ πυροβολικό ενάντια στα τείχη της πνιγηρής σοβαροφάνειας.
Τα ΦΥΤΑ/FYTA είναι άμεσοι και δεδηλωμένοι συνεχιστές της ένδοξης κληρονομιάς των ιστορικών αβανγκάρντ, καθώς ενσωματώνουν, με πάντα δημιουργικό τρόπο, ιδέες και στιλ από αυτές, φροντίζοντας να συνάδουν με τα πράγματα του 21ου αιώνα, βεβαίως.
Οι ίδιοι προσδιορίζονται ως εξής: «Τα ΦΥΤΑ/FYTA είναι εννοιολογικό ντουέτο που δρα στον ελλαδικό χώρο από το 2012 οργανώνοντας περφόρμανς, καταστασιακά δρώμενα και εκθέσεις και συσπειρώνοντας προσωρινές δημιουργικές κοινότητες γύρω από τις θεματικές της ελληνικότητας, της μετα-αλήθειας και των κουίρ εμπειριών και πολιτικών».
Οπως και οι αδελφοί Αρης και Λάκης Ιωνάς, που δημιουργούν και δρουν ως The Callas, καταπιανόμενοι, τελεσφόρα και επιτυχώς, με τα εικοαστικά, την ποίηση και τη μουσική, έτσι και οι αδελφοί Φοίβος και Γιώργος Δούσος παρέα με τον Φιλ Ιερόπουλο εκδηλώνουν μια πολύπτυχη δραστηριότητα που είναι εμβαπτισμένη στο χιούμορ, στην πρωτοτυπία και την πρωτοπορία.
Στη λεγόμενη προφορική όπερα με τον σημαίνοντα τίτλο «Υγρά» όλες οι τέχνες που διακονούν τα ΦΥΤΑ/ FYTA (τα εικαστικά, η λογοτεχνία, η μουσική) συναρθρώνονται δυναμικά, με εκστασιασμένο και εκστατικό κέφι, με τη σκευή μιας σπουδαίας ευρυμάθειας, με έναν τρυφερότατο αντικυνισμό, με μια δραστική εναντίωση στα δεινά των καιρών, με μια διαλεκτική ανάμεσα στο υψηλό, το sublime και το χθαμαλό, ενώ ανενδοίαστα χρησιμοποιούν το κιτς/ kitsch ως δύναμη κρούσης και αιχμηρό σχόλιο στα κακώς (αλλά και στα καλώς, γιατί όχι;) κείμενα των καιρών.
Η προφορική αυτή όπερα συντίθεται από ένα λιμπρέτο, κατ’ ουσίαν ένα φιλοσοφικό ποίημα εξαιρετικής ποιότητας, που έχει γράψει ο Φοίβος Δούσος, από μουσικές του Γιώργου Δούσου, από εικαστικές παρεμβάσεις και βίντεο, ενώ ο Φιλ Ιερόπουλος ανέλαβε τη σκηνοθεσία του έργου.
Είδα την παράσταση στο αγαπημένο στέκι Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, έναν πειραματικό χώρο που προσφέρει ανεκτίμητη αβανγκάρντ στην Κυψέλη και που τον διευθύνουν ο Δημήτρης Αλεξάκης (υιός του λατρεμένου συγγραφέα Βασίλη Αλεξάκη) και η Φωτεινή Μπάνου. Στο λιμπρέτο/ποίημα συναντάμε πασίγνωστες μορφές της σύγχρονης ριζοσπαστικής φιλοσοφίας, αναφορές στον Τ.Σ. Ελιοτ, τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον Οδυσσέα Ελύτη, το ποίημα «Οι μοιραίοι» του Κώστα Βάρναλη, στίχοι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, το άσμα του αείμνηστου Μάνου Λοΐζου «Καλημέρα, ήλιε». Ολα καλώς συγκερασμένα, αρμονικά ενορχηστρωμένα, οργανικά ενσωματωμένα σε ένα θέαμα που συνιστά φιλοσοφική τοποθέτηση και ένα είδος μετα-πάνκ κοσμογονίας.
Οσο κι αν ακούγεται οξύμωρο, θα έλεγα ότι τα «Υγρά» είναι λαϊκή αβανγκάρντ, με την έννοια ότι, σε αντίθεση με άλλα σνομπ και μπελαλίδικα αβανγκάρντ εγχειρήματα, εδώ έχουμε μια ευπρόσδεκτη αμεσότητα, ένα λόγο που ρέει αβίαστα και είναι εύληπτος, μια επικοινωνιακή άνεση που κερδίζει τον κόσμο. Και βέβαια έχουμε το γεγονός ότι ο Φοίβος Δούσος με τον καλοκουρδισμένο ποιητικό του λόγο θίγει ζητήματα που καίνε σήμερα και συζητιούνται ευρέως: τη βιοπολιτική και βιοηθική, τον κατακερματισμό της ταυτότητας των σύγχρονων ανθρώπων, την αναζήτηση ενός τρόπου σκέψης και ζωής που να είναι ελάσιμος και ελατός αλλά να μην καταλήγει διαλυμένος και διαλυτός.
Οπως διαλαλούσαν και οι καταστασιακοί στα μέσα της δεκαετίας του 1960, έτσι και τα ΦΥΤΑ/FYTA μπορούν κάλλιστα να πουν: «Είμαστε απόλυτα δημοφιλείς. Καταπιανόμαστε με όσα απασχολούν όλο τον πληθυσμό».
Ας ακούσουμε πώς μιλάει, πώς τα λέει, πώς τα εκφράζει η λαϊκή αβανγκάρντ: «Βυθίζομαι σε μια φαντασίωση – καλοκαιρινό απόγευμα στη βεράντα, με τους γονείς μου να κόβουν πεπόνια και καρπούζια – ο ήλιος μού καίει τον λαιμό – θέλω να αποφύγω τις λέξεις, να αφεθώ στη ζέστη που μεγαλώνει μέσα στο στόμα μου σαν θερινό ηλιοστάσιο – μπορώ να είμαι απλά μια στιγμή χωρίς σκέψη – είναι δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο» (Φοίβος Δούσος «Υγρά – προφορική όπερα», εκδ. ΦΥΤΑ, σ. 18).
Συσχετίζω, κλείνοντας, την τέχνη που υπηρετούν τα ΦΥΤΑ/FYTA με τις δημιουργίες της σκηνοθέτριας και ποιήτριας Εύας Στεφανή, με τα μουσικά εγχειρήματα του Νίκου Τσώλη, με όσα κάνουν οι The Callas, με τον λαϊκό αβανγκάρντ κινηματογράφο και τα συγγραφικά επιτεύγματα του Τσάρλι Κάουφμαν και με τη λογοτεχνία της συνεργάτιδός του, της Eva H. D.
Face Control
Με την Εύα Στεφανή θα έλεγα ότι γνωριζόμαστε από τότε που προϋπήρχαμε, δεξιώνομαι ασμένως τα όσα προσφέρει στην έβδομη τέχνη (με τις ταινίες της, αλλά και με τη σειρά κινηματογραφικών βιβλίων που διευθύνει στις εκδόσεις Πατάκη), απολαμβάνω το τρυφερό της χιούμορ που διαχέεται σε κάθε καλλιτεχνική της δράση συνταιριασμένο με μια βαθιά ενσυναίσθηση, υποκλίνομαι στη διδακτική της δραστηριότητα (όπως πάμπολλοι φοιτητές και φοιτήτριές της μες στις δεκαετίες), σέβομαι τον τρόπο με τον οποίο προσδίδει αξιοπρέπεια σε ναυάγια της ζωής και περιθωριακούς και διαβάζω ξανά και ξανά το βιβλίο της «Τα μαλλιά του Φιν» (εκδ. Πόλις) που κλείνει γλυκά το μάτι στον Ε. Χ. Γονατά και στη Μαργαρίτα Καραπάνου.