Kυκλοφορεί για πρώτη φορά μεταφρασμένο το έργο «Sister outsider» της Αμερικανίδας ποιήτριας και ακτιβίστριας, μιας από τις πιο σημαντικές γυναίκες του 20ού αιώνα.
Στην εφηβεία όταν τη ρωτούσαν «τι σκέφτεσαι;» απαντούσε με στίχους από ποιήματα που αγαπούσε. «Οταν δεν μπορούσα πλέον να βρω στίχους να εκφράζουν αυτά που ένιωθα άρχισα να γράφω ποίηση» έλεγε η Οντρι Λορντ, η «Μαύρη, λεσβία, φεμινίστρια, μητέρα, αγωνίστρια, ποιήτρια», όπως αυτοπροσδιοριζόταν (το «Μ» στο «Μαύρη» το ήθελε κεφαλαίο, σε αντίθεση με το «λευκό» και την «αμερική», που στα κείμενά της γράφονταν πάντα με πεζά).
Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1934 από γονείς μετανάστες από την Καραϊβική, μεγάλωσε στο Χάρλεμ ακούγοντας τις αφηγήσεις της μητέρας της από τα παιδικά της χρόνια στη Γρενάδα. Ηδη όταν έκλεισε τα τέσσερα ήξερε να διαβάζει και να γράφει. Από μικρή βίωσε τον ρατσισμό στο ίδιο της το σπίτι καθώς η μελαμψή μητέρα της, με την οποία είχε δύσκολη σχέση, ήταν καχύποπτη με όσους είχαν πιο σκούρο δέρμα από εκείνη – και η μικρή Οντρι είχε. Οι γονείς της μεγάλωσαν τα τρία κορίτσια τους –η Οντρι ήταν η νεότερη– με τους αυστηρούς κανόνες της καθολικής πίστης. Φοίτησε σε καθολικό συντηρητικό σχολείο, ωστόσο το γεγονός ότι κρίθηκε χαρισματική μαθήτρια της άνοιξε τον δρόμο σε έναν καινούργιο, πιο ευρύχωρο κόσμο στον οποίο θα αναζητούσε τη θέση της.
Δυνατές αλλά με ουλές
Το πρώτο της ποίημα δημοσιεύτηκε όταν ήταν ακόμη μαθήτρια λυκείου στο περιοδικό «Seventeen», ενώ το έργο της γνώρισε μεγάλη καταξίωση την περίοδο που ακόμη εργαζόταν ως βιβλιοθηκάριος στα δημόσια σχολεία της Νέας Υόρκης. Τις δεκαετίες του 1970 και 1980 η Λορντ δημοσίευσε αρκετά ποιήματά της σε περιοδικά και ανθολογίες. Την εποχή εκείνη δραστηριοποιήθηκε έντονα στα φεμινιστικά και αντιπολεμικά κινήματα. Το 1981 μαζί με την Μπάρμπαρα Σμιθ και άλλες συγγραφείς ίδρυσε το έντυπο «Kitchen Table: Women of Color Press» με στόχο να δώσουν φωνή στις μαύρες συγγραφείς τις οποίες είχαν αποκλείσει οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι. Η Λορντ παράλληλα υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Γυναικείας Αδελφότητας για την Υποστήριξη των Αδελφών στη Νότια Αφρική (Sisterhood in Support of Sisters in South Africa), μια οργάνωση που βρισκόταν στο πλευρό των γυναικών οι οποίες ζούσαν υπό το καθεστώς του απαρτχάιντ.
Η κοινωνική της δράση αποτυπώνεται σε βιβλία της όπως τα «Cables to rage» (1970), «The Black unicorn» (1978), τη «βιο-μυθογραφία» της όπως την αποκαλούσε «Zami: A new spelling of my name» (1982) αλλά και το «Sister outsider» (1984) το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά πριν από λίγους μήνες από τις εκδόσεις Κείμενα, σε μετάφραση της Ισμήνης Θεοδωροπούλου. Το «Sister outsider» είναι συλλογή δοκιμίων και ομιλιών της ποιήτριας και αποτελεί ορόσημο για το φεμινιστικό κίνημα, ενώ αποτελεί εδώ και δεκαετίες αντικείμενο μελέτης σε πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. «Είμαστε Μαύρες γυναίκες και γεννηθήκαμε σε μια κοινωνία όπου η αποστροφή και η απέχθεια απέναντι σε καθετί Μαύρο και καθετί γυναικείο είναι εδραιωμένη. Είμαστε δυνατές και ανθεκτικές. Εχουμε επίσης βαθιές ουλές» γράφει σε αυτό η Λορντ.
Ο αγώνας συνεχίζεται
Με τόλμη και παρρησία καταθέτει σε αυτά τα κείμενα όσα αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους οι μαύρες, οι φτωχές και οι λεσβίες. Θεωρεί αδήριτη ανάγκη τη συνεργασία λευκών και μαύρων γυναικών και αναφέρεται στο κλίμα διχασμού που υπάρχει μεταξύ τους, το οποίο θεωρεί καταστροφικό για τον κοινό αγώνα τους ενάντια στην πατριαρχία.
Τονίζει παράλληλα την ανάγκη να ακουστούν δυνατά όλα όσα καταδυναστεύουν τις γυναίκες που έχουν εξωθηθεί στο περιθώριο. Το 1977, την περίοδο δηλαδή που είχε αρχίσει να έχει προβλήματα με την υγεία της –πέθανε σε ηλικία 58 χρόνων από καρκίνο–, έδωσε μια διάλεξη στην οποία μίλησε για την ανάγκη να αποκαλυφθούν οι αδικίες που μένουν κρυμμένες για καιρό: «Η σιωπή σας δεν θα σας προστατέψει […] Αιτία της σιωπής για την καθεμία είναι το πρόσωπο του δικού της φόβου – φόβου μη μας περιφρονήσουν, φόβου μη μας κατακρίνουν ή μη μας κρίνουν, μη μας αναγνωρίσουν, μη μας αμφισβητήσουν, μη μας εκμηδενίσουν. […] Ακόμη και μέσα στο γυναικείο κίνημα χρειάστηκε να παλέψουμε, και ακόμη παλεύουμε, γι’ αυτή την ορατότητα που μας καθιστά άκρως ευάλωτες, για το γεγονός δηλαδή πως είμαστε Μαύρες».
Η Λορντ αφιέρωσε τη ζωή και την τέχνη της στην αντιμετώπιση του ρατσισμού, του σεξισμού, των κοινωνικών ανισοτήτων και της ομοφοβίας. Εδωσε τεράστιο αγώνα για την ορατότητα των μαύρων γυναικών, όπως δεκαετίες πριν έκανε μια άλλη μαύρη φεμινίστρια συγγραφέας, η Ζόρα Νιλ Χέρστον. Οσα έγραφε και έλεγε δεν αφορούν μόνο εκείνες, αλλά όσους ζουν εκτός των κοινωνικών δικτύων προστασίας και όσους διεκδικούν όσα ονειρεύτηκαν. «Τα παιδιά μας για να ονειρευτούν πρέπει να ζήσουν, για να ζήσουν πρέπει να φάνε και ποιος άλλος θα τα ταΐσει αληθινό φαγητό ώστε τα όνειρά τους να μην είναι ίδια με τα δικά μας;» λέει η Λορντ και καταλήγει: «Το κεφάλι μας θα μας σώσει. Μόνο το μυαλό μας θα μας απελευθερώσει».
INFO
Το βιβλίο «Sister outsider» της Οντρι Λορντ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κείμενα σε μετάφραση της Ισμήνης Θεοδωροπούλου. Θεωρείται ορόσημο για το φεμινιστικό κίνημα, ενώ εδώ και δεκαετίες είναι αντικείμενο μελέτης σε πανεπιστήμια όλης της γης