Το σχέδιο του Μαξίμου για ελαστικές μορφές εργασίας που αποκαλύπτει η έκθεση των Βρυξελλών για την 6η αξιολόγηση
Την περασμένη Τετάρτη οι επίτροποι Βάλντις Ντομπρόβσκις, Πάολο Τζεντιλόνι και Νικολά Σμιτ παρουσίασαν στην Κομισιόν τις οικονομικές εκθέσεις ανά χώρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Σε ό,τι μας αφορά, στην έκτη Εκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας για την Ελλάδα γίνεται λόγος επί λέξει για ένα «ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων» και «συμπληρωματικών δεσμεύσεων» (συμπληρωματικών σε τι;) το οποίο, σύμφωνα με τους επιτρόπους, πρότεινε η Αθήνα στις Βρυξέλλες και η Κομισιόν αποδέχθηκε ασμένως και θα χρηματοδοτήσει μέσω προγραμμάτων όπως το SURE ή το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Ποιο όμως είναι αυτό το «ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων» για το οποίο μιλά η Κομισιόν (αλλά κρύβουν τα ΜΜΕ στην ημεδαπή), πότε το επεξεργάστηκε η Αθήνα, πότε το διαβουλεύτηκε με τους κοινωνικούς εταίρους και κυρίως τι περιλαμβάνει; Εδώ η Κομισιόν θυμάται και πάλι την αγαπημένη της δημιουργική ασάφεια.
Ωστόσο, έστω και ακροθιγώς, οι επίτροποι δεν θέλουν ή δεν μπορούν να κρύψουν τις προθέσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ανάμεσα στα μέτρα που συμφωνήθηκαν, αναφέρει το κείμενο της αξιολόγησης, ξεχωρίζουν οι «βελτίωση και εκσυγχρονισμός του πλαισίου της ατομικής εργατικής νομοθεσίας»! Σε απλά ελληνικά, η περαιτέρω ενίσχυση της εργασιακής ευελιξίας, η μείωση των αμοιβών και γενικά των δικαιωμάτων της μισθωτής εργασίας.
Στη συνέχεια το κείμενο γίνεται ακόμη πιο αποκαλυπτικό. Οι ελληνικές αρχές, αναφέρει, εξετάζουν, με αφορμή την πανδημία, την εφαρμογή «ενός νέου, ευρέως σχήματος μειωμένης απασχόλησης, προσφέροντας περισσότερη ευελιξία στις επιχειρήσεις να προσαρμόσουν το ωράριό τους, αλλά και καλύπτοντας εν μέρει τις απολαβές των εργαζομένων για τις ώρες που δεν θα εργάζονται».
Και για να μην έχει ουδείς αμφιβολία, αναφέρει ότι ήδη αποφασίστηκε από την κυβέρνηση να αναβληθεί για το 2021 η αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού.
Βέβαια το μίνι μνημόνιο περιλαμβάνει δεσμεύσεις και συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις και σε άλλους κρίσιμους 13 τομείς πέραν της εργασίας και της οικονομίας.
Τώρα προτείνουμε εμείς προαπαιτούμενα
Δηλαδή είναι η πρώτη φορά από το 2010 και τη χρεοκοπία της χώρας που μια ελληνική κυβέρνηση δεν εξωθείται –με την απειλή του Grexit– στην αποδοχή ενός μνημονίου αλλά προτείνει η ίδια στην Κομισιόν μια σειρά από μέτρα (ένα μίνι εργασιακό μνημόνιο) τα οποία η κυβέρνηση Μητσοτάκη αμπαλάρει στο εσωτερικό με το ιλουστρασιόν χαρτί της αντιμετώπισης των επιπτώσεων από τα περιοριστικά μέτρα (που η ίδια επέλεξε και τώρα αποσύρει) και στις Βρυξέλλες με το πιο comme il faut «για την ενίσχυση της μεταρρυθμιστικής δυναμικής και την επανεκκίνηση μιας βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης μετά την επιδημία του κορονοϊού».
Ποιες είναι όμως οι πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη; Με πρόσχημα την πανδημία και με κερασάκι την ανάπτυξη να μετατρέψει τη χώρα σε βαλκανική «μακιλαδόρα», μια νησίδα μερικής απασχόλησης λειτουργώντας επί της ουσίας ως μπάτλερ του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (ΣΕΒ) και του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ).
Από το εφιαλτικό αυτό σκηνικό δεν θα ξεφύγει κανείς. Ούτε οι μισθωτοί που θα δουν νέα μείωση των μισθών τους κατά περίπου 20% και πλήρη επικράτηση των ελαστικών μορφών εργασίας ούτε οι υπερχρεωμένοι ελεύθεροι επαγγελματίες που θα αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της πτώσης της κατανάλωσης, με τους διάφορους κόφτες να αποκλείουν το μεγαλύτερο μέρος αυτών από τα προγράμματα στήριξης, ούτε φυσικά η συντριπτική πλειονότητα των συνταξιούχων που διαβιώνει με 300 έως 700 ευρώ.
Το άγιο δισκοπότηρο του νεοφιλελευθερισμού
Χρηματοδότης των επιδιώξεων Μητσοτάκη θα είναι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα SURE το οποίο θα χρηματοδοτεί μέρος (το 60%) του 50% του μισθού του εργαζομένου που θα σταματήσει να καταβάλλει ο εργοδότης. Είναι προφανές ότι προκύπτει μια συνολική μείωση της τάξης του 20%. Και αυτό το πρόγραμμα, όπως παραδέχθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στο briefing της περασμένης Πέμπτης, θα κρατήσει μέχρι τον Σεπτέμβριο και μπορεί να αποφασιστεί η παράτασή του.
Ο μεγαλύτερος βέβαια κίνδυνος είναι με την πάροδο του σχετικού μέτρου, όταν και όποτε τελειώσουμε με την Covid-19, οι μισθοί να μην επανέλθουν ποτέ στην προτεραία κατάσταση και απλώς να αποχωρήσει η κρατική συμμετοχή, κάτι που σημαίνει νέα μείωση της τάξης του 50%!
Ολο αυτό το εφιαλτικό για τους εργαζόμενους σκηνικό εξελίσσεται με την Ελλάδα να κατέχει (και προ κρίσης) το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ και με τις προβλέψεις λόγω πανδημίας να κάνουν λόγο για αύξηση που μπορεί να φτάσει ακόμη και το 35%. Φαντάζει σκηνικό από δυστοπική ταινία αλλά είναι πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2020.
Την ίδια βέβαια ώρα και πλάι στα βαρύγδουπα περί ανάκαμψης, ανάπτυξης και ελεύθερης οικονομίας στην κυβερνητική φαρέτρα έχει περίοπτη θέση η εξυπηρέτηση ημετέρων όπως για παράδειγμα ο όμιλος Aegean της οικογένειας Βασιλάκη.
Το παράδειγμα της Aegean που αναδεικνύει σήμερα το Documento δεν είναι καθόλου τυχαίο. Είναι στον πυρήνα του διαπλεκόμενου, οικογενειοκρατικού μοντέλου καπιταλισμού που προτάσσουν το Μαξίμου και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Η σχέση των δύο οικογενειών είναι μακρά, ενώ η εφημερίδα στο παρελθόν έχει αποκαλύψει ότι αντιπρόεδρος της εταιρείας είχε χρηματοδοτήσει την οικογένεια Μητσοτάκη. Στις σελίδες της εφημερίδας θα διαβάσετε ένα πλήρες ρεπορτάζ για τα μέτρα, οικονομικά και εργασιακά, αλλά και για την εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων που στήριξαν και στηρίζουν το σημερινό καθεστώς στο Μαξίμου.
Οικονομία Covid-19 ή αλλιώς οι εργαζόμενοι ως εύκολος στόχος
Του Γιάννη Λεβεντίδη*
Το πρώτο κύµα της υγειονοµικής κρίσης πέρασε και η πτώση της οικονοµικής δραστηριότητας από τα περιοριστικά µέτρα προκαλεί µια νέας µορφής οικονοµική κρίση. Ενδεικτικά, οι πρώτες εκτιµήσεις για το µέγεθος της ύφεσης που θα ακολουθήσει φέτος κυµαίνονται από 10% έως 15% του ΑΕΠ, ενώ το µισθολογικό κόστος 800 χιλιάδων πληττόµενων εργαζοµένων µόνο στους κλάδους τουρισµού/εστίασης ανέρχεται σχεδόν στο 1 δισ. ευρώ τον µήνα.
Η κυβέρνηση παρουσίασε δέσµη µέτρων για την αντιµετώπιση της οικονοµικής κρίσης σε τρεις πυλώνες: α) στήριξη της εργασίας, β) µείωση φόρων, γ) τόνωση επιχειρηµατικότητας. Το σχέδιο αυτό σε αντίθεση µε τα µέτρα των µνηµονίων του παρελθόντος είναι εγχώριο και η δικαιολογία ότι µόνο εξωτερικοί παράγοντες το επέβαλαν πλέον δεν ισχύει.
Η τελευταία εκδοχή του συνόλου των πηγών χρηµατοδότησης είναι 24 δισ. ευρώ, το οποίο κρίνεται ανεπαρκές, ειδικά αν η οικονοµική κρίση έχει βάθος. Αυτό εν µέρει οφείλεται στην ατολµία και στενοµυαλιά των εταίρων, που σε αντίθεση µε πιο δυναµικά καπιταλιστικά κράτη, όπως η Αµερική ή η Βρετανία, δεν αυξάνουν την ποσότητα χρήµατος στην ευρωπαϊκή οικονοµία, τεκµηριώνοντάς το µε αβάσιµα πληθωριστικά ή ηθικά διλήµµατα που τα εξαπολύουν χωρίς οίκτο προς τις χώρες του νότου εµπεδώνοντας το έλλειµµα αλληλεγγύης.
Σε µια πτωχευµένη χώρα και µε µικρό πουγκί το να ληφθούν ευνοϊκά µέτρα για όλους και από τις δύο πλευρές του ισολογισµού (δηλαδή τόσο στα έσοδα όσο και τις δαπάνες) φαντάζει πολύ δύσκολη εξίσωση. Στην περίπτωση αυτή, αν αυτό γίνει κατανοητό, το βασικό αίτηµα των πολιτών είναι τα βάρη που θα προκύψουν να µοιραστούν δίκαια µε έµφαση στην προστασία των αδυνάτων. Μεγάλο µέρος του πληθυσµού της χώρας µας είναι ήδη φτωχοποιηµένο, µε εισόδηµα που υπολείπεται κατά πολύ από αυτό της αξιοπρεπούς διαβίωσης όπως καθορίζεται από τις ελληνικές αρχές. Η ανάγκη για αξιοπρεπή διαβίωση καθόλου δεν αναφέρθηκε από την κυβέρνηση˙ αντίθετα, άκριτα (χωρίς τεχνική τεκµηρίωση) και µε διοικητικό τρόπο όρισε ως βασικό πυλώνα των µισθολογικών µέτρων τη γενική µείωση µισθών κατά 20%. Το µοναδικό δίχτυ προστασίας δε σε αυτό είναι το ήδη ανεπαρκές και απαράδεκτο όριο κατώτατου µισθού. Επιπλέον δε, η µόνη επιλογή των εργαζοµένων σε περίπτωση που δεν ενταχθούν σε αυτή την περικοπή των αποδοχών είναι η απουσία εργασιακής προστασίας, δηλαδή η απόλυση, αφού για όσους δεν µπουν στο καθεστώς µειωµένου µισθού οι απολύσεις απελευθερώνονται πλήρως. Συνοπτικά, τα αναπόφευκτα βάρη της οικονοµικής κρίσης Covid-19 εναποτίθενται µόνον στους εργαζόµενους και στις µικρότερες επιχειρήσεις, ενώ εξόφθαλµα ευνοούνται οι οικονοµικές ελίτ.
Θέλω τέλος να κλείσω αναφέροντας ότι, όπως υποστηρίζεται από σοβαρούς οικονοµολόγους, η εργασιακή ρύθµιση και προστασία σήµερα αποτελεί οικονοµική αναγκαιότητα και όχι φιλανθρωπία. Ο αντίλογος σε τέτοιο καθεστώς απελευθέρωσης όπως αυτό που προτείνεται από την κυβέρνηση είναι ότι η απελευθέρωση µειώνει την ποιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου αφού οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν στην εκπαίδευση των εργαζοµένων, µειώνει τις επενδύσεις των επιχειρήσεων σε έρευνα και ανάπτυξη, οι πιο ικανοί πηγαίνουν σε άλλες χώρες, γεγονός το οποίο µακροχρόνια συµβάλλει ιδιαίτερα αρνητικά στην οικονοµική µεγέθυνση, ενώ αυξάνονται οι εισοδηµατικές ανισότητες. Επιπλέον, στη βραχυχρόνια περίοδο η µείωση των µισθών µειώνει τη συναθροιστική ζήτηση µέσω της µείωσης της κατανάλωσης και κατά συνέπεια µειώνει το προϊόν και την απασχόληση.
*Ο Γιάννης Λεβεντίδης είναι καθηγητής ΕΚΠΑ, τομεάρχης οικονομίας ΜέΡΑ 25
Εκθεση ενισχυμένης εποπτείας ή μετα-αλήθειας;
Του Λεωνίδα Βατικιώτη*
Ιδιαίτερα µεγάλη προσπάθεια απαιτείται ακόµη κι από τον πιο έµπειρο αναγνώστη για να ανακαλύψει τις σοβαρότατες διαπιστώσεις που περιλαµβάνει η έκτη Εκθεση Ενισχυµένης Εποπτείας που έδωσε στη δηµοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 20 Μαΐου. Πρόκειται για διαπιστώσεις που θα έπρεπε να σηµάνουν συναγερµό. Αντ’ αυτού, έχουν υποβαθµιστεί.
∆ιαπίστωση πρώτη: Η ύφεση στην Ελλάδα θα φτάσει το τρέχον έτος το 10% του ΑΕΠ, ενώ το προϊόν θα µειωθεί και το 2021. Το µέγεθος της ύφεσης ωστόσο, παρότι πολύ σωστά συσχετίζεται θετικά µε το ειδικό βάρος των κλάδων του τουρισµού και των µεταφορών, αδικαιολόγητα κι εντελώς µεροληπτικά αποσυνδέεται από το µέγεθος των µέτρων που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση Μητσοτάκη! Παραφράζοντας τη γνωστή κινηµατογραφική ατάκα, αν τα µέτρα που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση είναι τόσο… καλά, γιατί η οικονοµία είναι τόσο… νεκρή; Είναι εµφανές ότι τα οικονοµικά µέτρα δεν κατάφεραν να αποτρέψουν τον µετασχηµατισµό της κρίσης ζήτησης λόγω του lockdown σε κρίση υποκατανάλωσης λόγω µείωσης των εισοδηµάτων. Αν η κυβέρνηση κάλυπτε έγκαιρα και αποτελεσµατικά το κενό που δηµιουργήθηκε στα εισοδήµατα τις µέρες της απαγόρευσης µετακινήσεων, η κρίση θα είχε περιοριστεί και δεν θα έφτανε σε τέτοιο βάθος.
∆ιαπίστωση δεύτερη: Από τα ποσά που έχουν ως τώρα δοθεί, συνολικής αξίας 11,667 δισ. ευρώ (8,403 δισ. ευρώ δηµοσιονοµικά µέτρα και 3,264 δισ. ευρώ επιπλέον µέτρα ρευστότητας) µε βάση την ΕΕ, 2,943 δισ. ευρώ προήλθαν από το Πρόγραµµα ∆ηµοσίων Επενδύσεων. Θα καλυφθούν αυτά τα ποσά; Από ποια πηγή και πότε; Αν όχι και αποδειχθεί ότι τα µέτρα άµβλυνσης των συνεπειών της πανδηµίας εφαρµόστηκαν σε βάρος των επενδύσεων, τότε οι επιπτώσεις της πανδηµίας θα σηµάνουν ένα στρατηγικό και µακροχρόνιο πλήγµα στην οικονοµία. ∆ιαπίστωση τρίτη: Η Ελλάδα από το 2019 κατείχε ρεκόρ στον πληθυσµό ευρισκόµενο σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισµού, που ανερχόταν στο 31%, όταν ο µέσος όρος της ευρωζώνης ήταν 21%. Το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί ακόµη πιο ψηλά στο τέλος του 2020 αν, µεταξύ άλλων, δεν ενισχυθούν εισοδηµατικά και άµεσα οι συνταξιούχοι, όσοι αµείβονται µε τον βασικό µισθό και οι άνεργοι.
Πλάι στις παραπάνω µισές αλήθειες υπάρχουν και κραυγαλέα εσφαλµένες εκτιµήσεις στην Εκθεση Ενισχυµένης Εποπτείας, όπως ότι η ανεργία µε ύφεση στο 10% θα φτάσει το 20%. ∆ηλαδή, σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα αυξηθεί µόνο κατά 3 ποσοστιαίες µονάδες. Η ΕΕ προφανώς επιλέγει να εξωραΐσει την πραγµατικότητα, όπως συστηµατικά έπραττε, χέρι χέρι µε το ∆ΝΤ, τα χρόνια της κρίσης.
Στη βάση των παραπάνω η Εκθεση Ενισχυµένης Εποπτείας διεκδικεί δάφνες απόκρυψης της πραγµατικότητας ή µετα-αλήθειας…
*Ο Λεωνίδας Βατικιώτης είναι οικονομολόγος, δημοσιογράφος