Με δημόσιο χρήμα οι έρευνες – σε ιδιωτικές τσέπες τα τεράστια κέρδη
Σε ατέρμονο σπριντ επιδίδονται οι φαρμακευτικές εταιρείες για την παραγωγή εμβολίου κατά του νέου κορονοϊού. Το κίνητρό τους δεν σχετίζεται με την πανθομολογούμενη ανάγκη επικράτησης της ζωής έναντι του θανατηφόρου ιού, αλλά με το κέρδος. Οσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, ο SARS-CoV-2 μεταφράζεται από τις φαρμακευτικές ως… ευκαιρεία ζωής. Κυρίως για όποια εταιρία κόψει πρώτη το νήμα. Παράλληλα, ένα ερώτημα ταλανίζει την παγκόσμια κοινότητα: θα είναι καθολική η πρόσβαση στο εμβόλιο;
Μαζί με τους παγκόσμιους κολοσσούς του κλάδου, οι οποίοι έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια όχι μόνο για την παραγωγή του εμβολίου αλλά και για τη δημιουργία νέων μονάδων που θα επιταχύνουν τους ρυθμούς διάθεσής του εάν και εφόσον η «φόρμουλα» αποδειχτεί αποτελεσματική, εκατοντάδες φαρμακευτικές ανά τον κόσμο συμμετέχουν σε αυτό τον απαιτητικό στίβο, αντλώντας χρηματοδότηση από δωρεές και από κρατικά ή κοινοτικά κονδύλια.
Το ζήτημα του εμβολίου μοιάζει να ξεφεύγει κατά πολύ από τα στενά υγειονομικά όρια και να αποκτά γεωπολιτικές διαστάσεις. Σύμφωνα με αναλυτές, τυχόν επιτυχία κάποιας εκ των ΗΠΑ, ΕΕ και Κίνας, που είναι οι κύριοι ανταγωνιστές, θα αποφέρει πέρα από υγειονομικά οφέλη, οικονομικά και γεωστρατηγικά «αντίδωρα». Διόλου τυχαίο ότι η γαλλική φαρμακευτική εταιρεία Sanofi απείλησε να διαθέσει κατά προτεραιότητα το εμβόλιο για την Covid-19 στις ΗΠΑ εφόσον η ΕΕ δεν στηρίξει οικονομικά τις επιστημονικές της προσπάθειες.
Το εμβόλιο και οι… δυνάμεις της αγοράς
Η αυτορρύθμιση της αγοράς είναι ένας απεχθής όρος που επανεμφανίστηκε δυναμικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας και συγκεκριμένα με τις πρακτικές αισχροκέρδειας για τα είδη αυτοπροστασίας. Δυστυχώς, οι… δυνάμεις της αγοράς διεκδικούν τη διαμόρφωση του πεδίου και ως προς το τι μέλλει γενέσθαι όταν και εάν ανακαλυφθεί το πολυπόθητο εμβόλιο.
Οπως δήλωσε στην Deutsche Welle ο Γίργκεν Βάζεμ, καθηγητής Διαχείρισης Υγειονομικής Περίθαλψης στο Πανεπιστήμιο Ντούισμπουργ-Εσσης, οι χώρες στη δυτική Ευρώπη από κοινού με τις Ιαπωνία και ΗΠΑ θα έχουν πρώτες πρόσβαση στο εμβόλιο επειδή «είναι σε θέση να πληρώσουν τις υψηλότερες τιμές».
Γι’ αυτό και ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έσπευσε να επισημάνει πόσο σημαντική είναι η μετατροπή του εμβολίου σε «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό». «Οχι ένα εμβόλιο για μία χώρα ή μία περιοχή, αλλά ένα εμβόλιο που θα είναι οικονομικά προσιτό, ασφαλές, αποτελεσματικό, θα χορηγείται εύκολα και θα είναι καθολικά διαθέσιμο. Για όλους, παντού» ανάρτησε στο Twitter.
Κατά τον καθηγητή Μικροβιολογίας της Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Αλκιβιάδη Βατόπουλο, η πρόσφατη δήλωση του Ηλία Μόσιαλου αναφορικά με την ανάγκη να αγοραστούν οι πατέντες του εμβολίου από τα κράτη κινείται στην ίδια κατεύθυνση με τα λεγόμενα του Αντ. Γκουτέρες.
«Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα η άποψη του κ. Μόσιαλου. Μακάρι να μπορούσε να γίνει. Ποτέ δεν έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης ένα φάρμακο ή κάποιο εμβόλιο, δεν λειτούργησε παραδείγματος χάρη σαν όπλο των Αμερικανών απέναντι στους Ρώσους ή καλύτερα σαν μοχλός πίεσης. Αλλη κουβέντα βέβαια το οικονομικό σκέλος, για το αν είναι ακριβό ή όχι…» υποστηρίζει.
Πέρα από τη διάσταση της τιμολόγησης, ο δρ Βάζεμ έθιξε και το ζήτημα των αποτρόπαιων χειρισμών των φαρμακευτικών, οι οποίες κρατούν τεχνητά την προσφορά συγκεκριμένων φαρμάκων σε χαμηλά επίπεδα προκειμένου να πετύχουν υψηλότερες τιμές. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Γερμανό καθηγητή, ορισμένες θεραπείες δεν αναπτύσσονται ποτέ επειδή δεν υπάρχει εμπορικό κίνητρο. Απτό παράδειγμα, η πλημμελής αντιμετώπιση του Εμπολα.
Σχολιάζοντας το αποκρουστικό παράδειγμα της πρακτικής που ακολουθήθηκε για τον Η1Ν1, με τη συσσώρευση μεγάλων αποθεμάτων εμβολίων σε συγκεκριμένες χώρες τη στιγμή που σε άλλα σημεία του πλανήτη παρατηρήθηκαν ελλείψεις, ο κ. Βατόπουλος έκρινε ότι «αυτά τα πράγματα δεν είναι λογικά ούτε αποδεκτά, αλλά είναι μια πραγματικότητα». Και ο καθηγητής συνέχισε: «Αυτά οφείλονται στην ανισότητα που υπάρχει. Μια από τις βασικές αρχές της δημόσιας υγείας είναι η άρση των ανισοτήτων. Είτε ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις είτε ανάμεσα στα κράτη».
Σύμφωνα με όσα παρέθεσε η Γερμανίδα πολιτική επιστήμονας με επάρκεια επί των ζητημάτων της παγκόσμιας υγείας Ιλόνα Κίκμπους, δεν υπάρχει κανένα διεθνές πλαίσιο κανόνων που να επιβάλλει τη διανομή του εμβολίου μόλις είναι έτοιμο να διατεθεί.
Διάθεση του εμβολίου κατά προτεραιότητα
Στο κενό αυτό καλείται να απαντήσει η προσπάθεια σύστασης ενός παγκόσμιου οργανισμού διανομής εμβολίων, ο οποίος θα λειτουργεί υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για να κατανείμει δίκαια το εμβόλιο σε όλο τον κόσμο.
Ενα από τα ζητήματα που αφορούν τη διάθεση του εμβολίου είναι αν θα γίνει κατά προτεραιότητα στις ευπαθείς ομάδες. «Αναγκαστικά πρέπει να υπάρχει ιεράρχηση στον εμβολιασμό. Με αυτή την έννοια, οι ευπαθείς ομάδες και οι ηλικιωμένοι είναι λογικό να έχουν προτεραιότητα. Αλλωστε το εμβόλιο της γρίπης δεν το κάνει όλος ο κόσμος. Ολοι αρρωσταίνουν, αλλά επειδή οι νέοι αρρωσταίνουν πολύ πιο ελαφρά, υπάρχει η πολιτική να εμβολιάζονται οι ηλικιωμένοι και οι ευπαθείς ομάδες» εξηγεί ο κ. Βατόπουλος.
Αναφορικά με εκείνους που ισχυρίζονται ότι ενδεχομένως και να μην είναι τόσο αναγκαία η χρήση εμβολίου λόγω της ύφεσης των κρουσμάτων στην Ελλάδα αλλά και του ιστορικού προηγούμενου με τους δύο προγενέστερους κορονοϊούς, ο καθηγητής αφενός αντιτείνει ότι τα εμβόλια είναι το βασικό όπλο που έχει η ανθρωπότητα κατά των μεταδοτικών λοιμωδών νοσημάτων, αφετέρου αποσαφηνίζει πως ο SARS μεταδιδόταν μόνο από συμπτωματικούς ασθενείς ενώ ο MERS δεν μεταδίδεται εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο όπως η Covid-19. «Εχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά» σημειώνει.
Επιπλέον, τα αισιόδοξα επιστημονικά δεδομένα που σχετίζονται με την εξασθένηση του κορονοϊού στη χώρα μας επ’ ουδενί πρέπει να οδηγούν σε συμπέρασμα περί εξαφάνισης του ιού, αφού το ενδεχόμενο ένα νέο κύμα κρουσμάτων να παρουσιαστεί το φθινόπωρο είναι υπαρκτό. Μιλώντας στο Documento, o βιολόγος, καθηγητής Κλινικής Ιολογίας στο τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Σουρβίνος κρίνει ότι δεν αποκλείεται το σενάριο όχι μόνο της επιστροφής του ιού τον Σεπτέμβριο αλλά και της μετάλλαξής του. «Ο ιός μπορεί να μεταλλαχθεί και να υπάρχει νέο κύμα με άλλη κλινική εκδήλωση. Αυτά είναι άγνωστα προς το παρόν» προειδοποιεί.
Εκτιμώντας τα θετικά επιστημονικά δεδομένα της τρέχουσας συγκυρίας, σχολιάζει ότι επιβεβαιώνονται από την κλινική παρατήρηση των ασθενών. «Το βλέπουμε από το γεγονός ότι έχουν μειωθεί οι νοσηλείες και ιδιαίτερα στις μονάδες εντατικής θεραπείας και τα δείγματα που ανιχνεύουμε δεν έχουν πλέον υψηλό ιικό φορτίο. Παράλληλα υπάρχει και ταχύτατη ίαση αλλά και πιο ήπια συμπτώματα Πρόκειται για καλή ένδειξη που μπορεί να σημαίνει ότι ο ιός έχει αποδυναμωθεί» καταλήγει.
Ο πυρετός των δοκιμών και των συνεργασιών
Πυρετώδης είναι η προσπάθεια να εξευρεθεί το συντομότερο δυνατό εμβόλιο για την Covid-19, ανεβάζοντας στροφές στην κούρσα του ανταγωνισμού. Περίπου 80 σε όλο τον κόσμο είναι οι επιστημονικές ομάδες που ερευνούν, σύμφωνα με ρεπορτάζ του BBC. Εν μέσω εκατόμβης θυμάτων στις ΗΠΑ, ο FDA, η αρμόδια αμερικανική αρχή, έδωσε το πράσινο φως στην εταιρεία Moderna να κάνει τεστ σε ανθρώπους για το πειραματικό της εμβόλιο (mRNA-1273).
Η φαρμακευτική έχει ανακοινώσει ότι απομόνωσε αντισώματα που εντοπίστηκαν στους πρώτους οκτώ ανθρώπους στις κλινικές μελέτες και η ανοσοαπόκριση ήταν παρόμοια με αυτήν ασθενών που είχαν μολυνθεί από τον SARS-CoV-2. Οπως είναι φυσικό, χρειάζονται περαιτέρω δοκιμές που αναμένονται τον Ιούλιο, ωστόσο η εταιρεία επικρίθηκε για την ταχύτητα με την οποία ανακοίνωσε δεδομένα των μελετών της την περασμένη εβδομάδα ενώ σχεδίαζε την πώληση πακέτου μετοχών – μετά την αξιολόγηση έφτασε το 1,17 δισ. ευρώ.
Αλλο ένα εμβόλιο που έχει δοκιμαστεί σε ανθρώπους είναι σε πειραματικό στάδιο. Ο Βρετανός υπουργός Ανάπτυξης Αλόκ Σάρμα ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι είναι καλή η πρόοδος των κλινικών δοκιμών για το εμβόλιο (ChAdOx1 nCoV-19) που αναπτύσσει το Πανεπιστήμιο της
Οξφόρδης. Φιλοδοξία τους είναι να διατεθούν μέχρι 30 εκατ. δόσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Σεπτέμβριο, ενώ έχει συναφθεί συμφωνία με την πολυεθνική AstraZeneca για να ρίξει η πολυεθνική στην αγορά άλλες 70 εκατ. δόσεις. Οι δοκιμές σε ανθρώπους άρχισαν γύρω στα μέσα Απριλίου.
Παράλληλα, οι κολοσσοί του χώρου Sanofi και GlaxoSmithKline έκαναν γνωστό ότι έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για την ανάπτυξη εμβολίου και πριν από μερικές ημέρες η ιατρική επιθεώρηση «Lancet» φιλοξένησε λεπτομερή αναφορά για τις κλινικές μελέτες της φάσης 1 του εμβολίου της εταιρείας CanSino (Ad5-nCoV). Αν και δεν έχει ανακοινωθεί τίποτε από την εξέλιξη των κλινικών δοκιμών, το περιοδικό «Forbes» έδωσε… χώρο να γραφτούν καλά λόγια για το εμβόλιο των Pfizer και BioNTech, που θα έρθει πρώτο, όπως γράφτηκε, το φθινόπωρο. Και η επικοινωνία στο κυνήγι του εντυπωσιασμού, όχι μόνο τα αποτελέσματα των μελετών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο εταιρείες αναπτύσσουν τέσσερα εμβόλια κι όχι μόνο ένα!
Μετά και την είσοδο της Merck στην κούρσα οι εταιρείες, μικρές και μεγάλες, που ερευνούν αυτήν τη στιγμή εμβόλιο για την Covid-19 ανέρχονται σε 24, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε καθώς η διάταξη εναλλάσσεται είτε με την είσοδο
νέων παικτών είτε με συνεργασίες και συγχωνεύσεις (αν ένας κολοσσός προκρίνει ότι κοστίζει λιγότερο η εξαγορά μιας μικρής ή μεσαίας φαρμακευτικής που έχει προχωρήσει την έρευνα σε σχέση με την πορεία των δικών του ερευνών, είναι σίγουρο ότι θα την πραγματοποιήσει αυτοστιγμεί).
«Δεν θα φτάσει ένα εμβόλιο από μία εταιρεία. Και αυτήν τη στιγμή με τις δέκα κλινικές μελέτες που εξετάζουν οχτώ διαφορετικά εμβόλια, η πιο πρώιμη είναι σε φάση 2» είχε πει ο αναπληρωτής καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας την Πέμπτη 21 Μαΐου ενημερώνοντας το κοινό και συμπλήρωσε: «Δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι ποιο από αυτά τα εμβόλια θα είναι ασφαλές, ποιο θα είναι αποτελεσματικό, πότε θα έχει παρασκευαστεί σε επαρκή ποσότητα για να δοθεί στη χώρα μας ή σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα, σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου. Σίγουρα θα χρειαστούν περισσότερα εμβόλια από περισσότερες από μία εταιρείες για να καλυφθεί η παγκόσμια ανάγκη».
Συμπλήρωσε δε ότι «όλη αυτή η παραφιλολογία για τα εμβόλια και ανησυχία προκαλεί και ενθαρρύνει θεωρίες συνωμοσίας και διαπλοκής και θέλει πάρα πολλή προσοχή», αλλά ήδη η δράση των φαρμακευτικών κολοσσών, όπως αποκαλύπτεται και στις επόμενες σελίδες, μόνο σταυροφορία υπέρ της δημόσιας υγείας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.