Το Παρίσι είναι διάσημο για τον Πύργο του Αϊφελ, την Αψίδα του Θριάμβου, το Μουσείο Ορσέ και το Λούβρο, για τις καφετέριες και τα μπιστρό, για τις βόλτες με τα μπατο-μους στον Σηκουάνα, για τα ψώνια στα Ηλύσια Πεδία. Τώρα φιλοδοξεί να γίνει γνωστό για έναν ακόμη λόγο: τα μποστάνια του.
Ολα ξεκίνησαν όταν η δήμαρχος του Παρισιού Αν Ινταλγκό, η οποία κρατά τα ηνία της πόλης από το 2014 μαζί με κάτι από τη χαμένη τιμή της γαλλικής σοιαλδημοκρατίας, γνωστοποίησε την πρόθεσή της να τη μετατρέψει σε πόλη φιλικότερη προς το περιβάλλον. Οι δημοτικές αρχές, σε πλήρη σύμπνοια με τις πράσινες απόψεις της, απάντησαν στο κάλεσμά της με το πρότζεκτ Parisculteurs, στόχος του οποίου είναι η κάλυψη των δωμάτων και των τοίχων των σπιτιών με 10.000 στρέμματα βλάστησης έως το 2020. Από τους πράσινους αυτούς χώρους, το ένα τρίτο θα είναι αφιερωμένο βάσει σχεδίου, στις αστικές καλλιέργειες. Και μάλιστα συνδυασμένες με αστική κτηνοτροφία.
Παρότι το Παρίσι δεν είναι από τα μέρη στα οποία θα περίμενε κανείς να βρει κότες, μελίσσια και περιβόλια με λάχανα και άλλα ζαρζαβατικά, έφτασε η ώρα που τέτοιες εικόνες δεν θα απέχουν από την πραγματικότητα. Μέχρι στιγμής 74 ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιοι φορείς έχουν υπογράψει συμβάσεις συνεργασίας με τον δήμο για την υλοποίηση του σχεδίου.
«Το Παρίσι δεν σχεδιάζει απλώς να παράγει φρούτα και λαχανικά αλλά να εφεύρει νέο αστικό μοντέλο» λέει στο αμερικανικό δίκτυο CNN η Πενελόπ Κομιτές, αντιδήμαρχος Παρισιού, επικεφαλής των πράσινων χώρων. «Οι πολίτες ψάχνουν νέους τρόπους να συμμετάσχουν στις πρωτοβουλίες της πόλης και να γίνουν οι ίδιοι κηπουροί» συμπληρώνει. Και τονίζει ότι μέχρι στιγμής έχουν προκύψει περισσότερες από 120 θέσεις πλήρους απασχόλησης.
La REcyclerie: οι πρωτοπόροι πολίτες
Σε απόσταση 20 λεπτών με το αυτοκίνητο από τον Πύργο του Αϊφελ, η ομάδα πολιτών που δρα συλλογικά υπό την επωνυμία La REcyclerie δημιούργησε το 2014 μία από τις μεγαλύτερες φάρμες στην πόλη, προτού οι αρχές θέσουν το πρόγραμμα αστικής καλλιέργειας σε εφαρμογή. Στην καρδιά του αγροκτήματος 1.000 τετραγωνικών μέτρων, εκεί όπου παλιά δέσποζε ένας σιδηροδρομικός σταθμός, βρίσκεται σήμερα ένα ευχάριστο καφέ.
Στο περιβόλι της REcyclerie καλλιεργούνται περισσότερα από 150 βότανα και λαχανικά, όπως πατάτες και μπιζέλια, τα οποία χρησιμοποιούνται στο σύνολό τους για την παρασκευή αλμυρών και γλυκών πιάτων που διατίθενται στο καφέ. Οι κότες της φάρμας τρώνε ό,τι περισσέψει, ενώ οι πάπιες περιπλανώνται από δω και από κει ψάχνοντας για σκουλήκια.
Η φάρμα είναι περισσότερο γνωστή για τα μελίσσια της. H REcyclerie συνεργάζεται με τον μελισσοκόμο Βόλκαν Τανάτσι, ιδρυτή της πολυβραβευμένης εταιρείας προώθησης της βιοποικιλότητας στα αστικά κέντρα CityBzz honey, ο οποίος αναλαμβάνει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για εγκατάσταση και διατήρηση των κυψελών στις ταράτσες των παρισινών κτιρίων.
«Είναι απίστευτο το γεγονός ότι το μέλι που παράγουμε εμείς στην πόλη είναι καλύτερο από αυτό που παράγεται στην εξοχή, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή δεν χρησιμοποιούμε κανένα φυτοφάρμακο στα λουλούδια και τα φυτά μας» λέει η Μαριόν Μπακαΐ, επικεφαλής σχεδιασμού της REcyclerie.
Από το 2016, οπότε και είδε το φως της ημέρας, έως σήμερα, το πρότζεκτ Parisculteurs μετρά 75 επιμέρους προγράμματα που έχουν εγκριθεί από τις αρχές του Παρισιού και τα οποία αφορούν 150 στρέμματα πράσινων χώρων. Αθροιστικά αναμένεται να αποφέρουν περισσότερους από 150 τόνους ζαρζαβατικών.
Και στην ταράτσα ιατρικού κέντρου
Μία ακόμη αστική φάρμα είναι η Chambeaudie, η οποία βρίσκεται σε ταράτσα 500 τετραγωνικών μέτρων ενός ιατρικού κέντρου στο 12ο διαμέρισμα του Παρισιού, στη δεξιά όχθη του Σηκουάνα και είναι υπό τη διαχείριση της start-up Aéromate. Ο Μισέλ Ντεπόρτ και η Λουίζ Ντουγέ, οι δύο εικοσάρηδες συνιδρυτές της Aéromate, υπέβαλαν την πρότασή τους στις παρισινές αρχές με την έναρξη του Parisculteurs. Χρειάστηκαν έξι μήνες για να πάρουν έγκριση για την ενοικίαση του δώματος, το οποίο ανήκει στην εταιρεία δημόσιων συγκοινωνιών της γαλλικής πρωτεύουσας.
«Στη Γαλλία πρέπει να φροντίζεις για κάθε λεπτομέρεια – να κάνεις τα πράγματα στην εντέλεια» εξηγεί ο Τεό Μανές, υπεύθυνος επιχειρησιακής ανάπτυξης της Aéromate, ο οποίος υποστηρίζει ότι δεν είναι καθόλου εύκολο να είσαι αγρότης σε αστικά κέντρα λόγω του υψηλού επιπέδου κυβερνητικού ελέγχου που απαιτείται.
Σήμερα η Chambeaudie καλλιεργεί περισσότερα από 40 είδη φυτών και βοτάνων, τα οποία πωλούνται σε εστιατόρια και μανάβικα. Χρησιμοποιώντας ένα σύστημα υδροπονικής καλλιέργειας, στο οποίο τα λαχανικά μεγαλώνουν σε νερό εμπλουτισμένο με ιχνοστοιχεία αντί χώματος, μπορεί και μειώνει τις βλαβερές εκπομπές αερίων στις πόλεις και παράγει μεγαλύτερες σοδειές με λιγότερη κατανάλωση νερού, καθώς το νερό ανακυκλώνεται.
Πρόσφατα η Aéromate δημιούργησε έναν ακόμη λαχανόκηπο στην ταράτσα ενός μεσιτικού ομίλου αυτήν τη φορά, ενώ προετοιμάζει τη δημιουργία ενός τρίτου στην παρισινή δημόσια σχολή εφαρμοσμένων τεχνών Duperré.
Ο Τεό Μανές ελπίζει η Chambeaudie να γίνει κερδοφόρα μέχρι τα τέλη του 2018. «Δημιουργούμε θέσεις εργασίας και θέλουμε να συνεχίσουμε να επεκτεινόμαστε». Στη REcyclerie τα περισσότερα έσοδα προέρχονται από την καφετέρια. «Υποδεχόμαστε 600 άτομα την ημέρα» λέει η Μπακαΐ και προσθέτει ότι στη διάρκεια της άνοιξης θα εγκαινιάσει θερμοκήπια τα οποία θα χρησιμεύσουν κυρίως στη διεξαγωγή σεμιναρίων αστικής καλλιέργειας.
Για να αγγίξει τον στόχο των 300 στρεμμάτων με μποστάνια πριν από το 2020 το Παρίσι, το οποίο αυτήν τη στιγμή μετρά 150 στρέμματα, ποντάρει σε έναν υψηλό αριθμό προγραμμάτων που βρίσκονται αυτήν τη στιγμή στα σκαριά.
Το πιο φιλόδοξο εξ αυτών είναι το διεθνές πρότζεκτ Chapel το οποίο μέσα στην επόμενη χρονιά αναμένεται να εγκαινιάσει μια φάρμα 7.061 τετραγωνικών μέτρων, η οποία θα αποτελεί τη μεγαλύτερη καλλιεργούμενη ταράτσα της γαλλικής πρωτεύουσας. Τα λαχανικά της θα διατίθενται μέσω της Franprix, γνωστής παρισινής αλυσίδας μανάβικων.
«Παρατηρούμε έναν πραγματικό ενθουσιασμό εκ μέρους των Παριζιάνων για τη μετατροπή της πρωτεύουσας σε πόλη πιο πράσινη» καταλήγει η Κομιτές. «Οι αστικές καλλιέργειες αποτελούν πραγματική ευκαιρία για το Παρίσι. Συμβάλλουν στη βιοποικιλότητα και στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής».
Από τους Αιγυπτίους και τους Ινκας μέχρι την Αργεντινή της χρεοκοπίας
Οι αστικοί λαχανόκηποι δεν αποτελούν σημερινή τάση. Από τους αρχαίους Αιγυπτίους και τους Ινκας στο Μάτσου Πίτσου στη Γερμανία του 19ου αιώνα, στις Ηνωμένες Πολιτείες του 20ού και στη χρεοκοπημένη Αργεντινή, οι αστικές καλλιέργειες συνέβαλαν στη διευκόλυνση της τροφοδότησης των πόλεων και διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση σοβαρών επισιτιστικών κρίσεων ανά τον πλανήτη.
Στη γηραιά ήπειρο έκαναν δυναμική εμφάνιση στα μέσα του 19ου αιώνα, κυρίως στη βόρεια Ευρώπη (Δανία, Ολλανδία, Γερμανία), ενώ στη μεγάλη οικονομική ύφεση στα τέλη του 1929 τους συναντάμε στις ΗΠΑ ως «κήπους της ανακούφισης» (Depression Relief Gardens). Στόχο είχαν να εξασφαλίσουν τροφή και εργασία, αλλά και να προσφέρουν παρηγοριά στη γενικευμένη κατάθλιψη που επικρατούσε την εποχή εκείνη.
Στη διάρκεια των δύο παγκόσμιων πολέμων οι «κήποι της νίκης» (Victory Gardens) αποτέλεσαν την απάντηση των αμερικανικών, των βρετανικών και των γερμανικών αρχών στην έλλειψη τροφίμων. Τους συναντούσε κανείς τόσο σε δημόσιους χώρους όσο και σε ιδιωτικές εκτάσεις, ενώ μόνο το 1943 παρήγαγαν γύρω στα οκτώ εκατομμύρια τόνους τροφής.
Οι δημοτικοί λαχανόκηποι έκαναν την εμφάνισή τους στην Αργεντινή όταν ο υπερπληθωρισμός εκτόξευε τις τιμές των προϊόντων στη διάρκεια της ίδιας μέρας, γεγονός που είχε αποτέλεσμα τον διπλασιασμό των κατοίκων του Μπουένος Αϊρες οι οποίοι βρέθηκαν να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Οι αστικές καλλιέργειες, οι οποίες αποτέλεσαν τότε τη λύση στην οξεία επισιτιστική κρίση της χώρας, συνεχίζουν να συναντώνται στην Αργεντινή του σήμερα. Μόνο στην πρωτεύουσα, το Μπουένος Αϊρες, υπάρχουν 500 δημοτικοί λαχανόκηποι.
Στην Κούβα της δεκαετίας του ’90, οι αστικοί κήποι (organopónicos) στήριξαν τη χώρα στη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ενωσης, η οποία αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό πλήγμα για τους Κουβανούς. Σήμερα θεωρείται η «πρωτεύουσα της αστικής γεωργίας». Το 2010 περίπου 300.000 εργαζόμενοι απασχολούνταν στους λαχανόκηπους της Αβάνας, οι οποίοι απέφεραν 362.608 τόνους ζαρζαβατικών.
Ελλάδα: 150 δημοτικοί λαχανόκηποι
Στην Ελλάδα η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών αποτέλεσε το έναυσμα για την εμφάνιση αστικών καλλιεργειών, με πρωτοβουλίες είτε δήμων είτε πολιτών.
Αρκετές δημοτικές αρχές τόσο στην ηπειρωτική όσο και τη νησιωτική Ελλάδα έχουν παραχωρήσει εκτάσεις στους δημότες με στόχο την παραγωγή «αστικής σοδειάς». Σήμερα λειτουργούν περίπου 150 δημοτικοί λαχανόκηποι οι οποίοι αποτελούν στήριγμα κυρίως σε όσους βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας.
Προτεραιότητα δίνεται στους άπορους, τους ανέργους, τους συνταξιούχους, τις μονογονεϊκές οικογένειες και τους πολύτεκνους, σε όσους δηλαδή δυσκολεύονται να αγοράσουν τα οπωροκηπευτικά τους στις λαϊκές αγορές και στα καταστήματα.
Info
800 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως καλλιεργούν φρούτα και λαχανικά και εκτρέφουν ζώα στις πόλεις, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών
300 στρέμματα αστικής καλλιέργειας φιλοδοξεί να μετρά το Παρίσι έως το 2020. Σήμερα αγγίζει τα 150 στρέμματα
74 εταιρείες και δημόσιοι φορείς έχουν ήδη υπογράψει συμβάσεις με τις αρχές του Παρισιού για την ανάπτυξη προγραμμάτων αστικής καλλιέργειας
1/5 των τροφίμων παγκοσμίως προέρχεται από αστικές καλλιέργειες