Αν κάτι χαρακτηρίζει την στάση των Ολλανδών απέναντι σε κάθε είδους κρίση, αυτό είναι η εμμονή τους στη νηφαλιότητα και την σταθερότητα.
Πρόκειται για δύο έννοιες στενά συνυφασμένες με την ομαλή πορεία της οικονομίας. Για τις ολλανδικές αρχές δεν τέθηκε ποτέ το δίλημμα σώζουμε ανθρώπινες ζωές ή σώζουμε την οικονομία. Σύμφωνα με την ολλανδική νοοτροπία, η σωτηρία της οικονομίας μεταφράζεται σε σωτηρία και της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας.
Από την αρχή της καραντίνας, μετά το πρώτο σοκ, η ζωή στην Ολλανδία έμοιαζε να μην έχει αλλάξει δραματικά. Αν εξαιρέσει κανείς τους τουρίστες που αίφνης εξαφανίστηκαν και τις επιχειρήσεις εστίασης/τουρισμού που επλήγησαν άμεσα από τα μέτρα κατά της πανδημίας, η υπόλοιπη εικόνα δεν άλλαξε άρδην. Στις συνοικίες των ολλανδικών πόλεων η ζωή κυλά σχεδόν σε κανονικούς ρυθμούς. Έρευνες δείχνουν πως το 40% των Ολλανδών συνεχίζει να πηγαίνει στη δουλειά του.Καταστήματα όπωςπαιχνιδάδικα, επιπλάδικα και λουλουδάδικα παρέμειναν ανοιχτά, τοποθετώντας πλέξιγκλας στα ταμεία τους. Οι εργασίες του δήμου σε δρόμους και πεζοδρόμια σταμάτησαν τον Μάρτιο, αλλά προς το τέλος Απριλίου βγήκαν ξανά οι μπουλντόζες. Τα δημοτικά σχολεία άρχισαν και πάλι να λειτουργούν στις 11 Μαΐου, δοκιμαστικά και εκ περιτροπής, με το 50% των μαθητών στις αίθουσες ενώ οι υπόλοιποι στο σπίτι. Η κίνηση στους δρόμους είναι κανονική, έως και τσιμπημένη ιδίως τις μέρες που ο ήλιος λάμπει. Τα πάρκα είναι γεμάτα κόσμο, καιρού επιτρέποντος. Οι περιπολίες αστυνομικών είναι συχνές, αλλά οι παρέες είναι μεγάλες, παρά τα μέτρα ασφαλείας που απαγορεύουν συναθροίσεις πάνω από τρία άτομα. Τα πρόστιμα φτάνουν μέχρι και τα 300 ευρώ. Στις 11 Μαΐου άνοιξαν τα κομμωτήρια και οι βιβλιοθήκες ξανά. Τα εστιατόρια δουλεύουν με takeaway, τα coffeeshops δουλεύουν κανονικά με πλέξιγκλας, τα ξενοδοχεία, αν και άδεια, ζητούν από τους υπαλλήλους να δουλεύουν εκ περιτροπής, ενώ τα σούπερ μάρκετ έχουν μονοδρομήσει τη διαδρομή των πελατών και το καροτσάκι είναι υποχρεωτικό. Γάντια και μάσκα δε φοριούνται, ούτε από πωλητές και ταμίες, με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις. Την 1η Ιουνίου ανοίγουν γυμνάσια και λύκεια με περιορισμούς, τα καφέ που έχουν τραπεζάκια έξω και τηρούν τις αποστάσεις, τα μουσεία με περιορισμούς, τα θέατρα και κινηματογράφοι (μέχρι 30 άτομα στην αίθουσα και 1,5 μέτρο απόσταση), ενώ τα μέσα μαζικής μεταφοράς επανέρχονται στα κανονικά ωράρια με υποχρεωτική τη μάσκα. Από 1η Ιούνη θα μπορεί ο καθένας να κάνει και το πολυπόθητο τεστ.
«Μέτρα δεν πήραν για να στηρίξουν τον κόσμο;», θα ρωτήσει εύλογα κάποιος. Ναι πήραν μέτρα, κυρίως για να στηρίξουν την οικονομία τους. Στην Ολλανδία ο πολίτης αντιμετωπίζεται πρωτίστως ως μέρος του οικονομικού συνόλου.Άπαξ βοήθημα ύψους 4,000 ευρώ δικαιούνται να λάβουν όσες επιχειρήσεις έκλεισαν ή έχουν απώλειες λόγω μέτρων ασφάλειας, όπως κομμωτήρια και καφέ. Ένας επιχειρηματίας που έχει απώλεια κύκλου εργασιών τουλάχιστον 20% λόγω πανδημίας μπορεί να μειώσει τις ώρες εργασίας και απολαβές των εργαζομένων και να ζητήσει επιδότηση που φτάνει μέχρι και το 90% του μισθού, για περίοδο τριών μηνών, έτσι ώστε να συνεχίσει να πληρώνει το προσωπικό του. Η προϋπόθεση είναι ότι ο εργοδότης δεν μπορεί να κάνει απολύσεις για οικονομικούς λόγους κατά τη διάρκεια της περιόδου επιδότησης. Η ευέλικτηεργασία δεν καλύπτεται από το μέτρο της επιδότησης. Όσοι χάσανε τη δουλειά τους, παίρνουν ταμείο ανεργίας. Βέβαια, οι ευέλικτες μορφές εργασίας όπως οι συμβάσειςzerohour ή τα min-max συμβόλαια, παίρνουν πολύ λίγα χρήματα ή και καθόλου, ανάλογα με την περίπτωση. Πάνω από 800.000 εργαζόμενοι με ευέλικτες συμβάσεις βρέθηκαν «ξεκρέμαστοι» και αναγκάζονται να πουλήσουν το αυτοκίνητο τους ή να βάλουν χέρι στα περιουσιακά τους στοιχεία, για να πληρούν τους όρους για βοήθεια από το κράτος.
Οι επιχειρήσεις μπορούν να ζητήσουν αναστολή ημερομηνίας πληρωμής των φορολογικών υποχρεώσεών τους. Αυτό ισχύει για τον φόρο εισοδήματος εταιριών, φόρο μισθωτών υπηρεσιών και φόρο προστιθέμενης αξίας. Το επιτόκιο εκπρόθεσμης πληρωμής μειώνεται προσωρινά από 4% σε σχεδόν 0%. Επεκτάθηκαν επίσης δύο δημοφιλή προγράμματα που παρέχουν τραπεζικά δάνεια (με την εγγύηση του κράτους) και τραπεζικές πιστώσεις για μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Άλλα υπάρχοντα προγράμματα μικροχρηματοδότησης χαλάρωσαν επίσης την περίοδο αποπληρωμής, με εξαμηνιαίες αναστολές πληρωμής για επιχειρήσεις που επλήγησαν από την πανδημία και με επιτόκια στο 2%.Παρόμοια κρατικά δάνεια προορίζονται για την παροχή κεφαλαίου κίνησης σε μικρές και μεσαίες αγροτικές μονάδες. Βοήθημα 1400 ευρώ το μήνα, για τρεις μήνες, αποφασίστηκε για αυτοαπασχολούμενους και freelancers, άτομα δηλαδή που είναι τα ίδια η επιχείρηση τους, που άνοιξαν μια εταιρία και την δουλεύουν μόνοι τους. Οι αυτοαπασχολούμενοι μπορούν να ζητήσουν και δάνειο κεφαλαίου κίνησης με μειωμένο επιτόκιο.
Τα μέτρα που πάρθηκαν από τις τράπεζες, όπως παράταση (3-6 μηνών) πληρωμής χρεών πιστωτικής κάρτας ή πληρωμής δόσεων δανείου, δεν ανακοινώθηκαν από την τηλεόραση, ούτε έχουν γίνει ευρέως γνωστά. Δεν εφαρμόζονται αυτόματα, ούτε οι τράπεζες σε ενημερώνουν ότι υπάρχει τέτοια δυνατότητα. Ο κόσμος δεν τα γνωρίζει, παρά μόνο αν τύχει να του τα «σφυρίξει» κάποιος με πρόσβαση στην πληροφορία.
Το πακέτο στήριξης της οικονομίας έφτασε τα 20 δις, όμως το 75% των επιχειρήσεων δηλώνει πως εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα, ενώ πολλοί είναι και αυτοί, κυρίως μικροί και μεσαίοι επιχειρηματίες που κατηγορούν την κυβέρνηση για απερίγραπτη γραφειοκρατία και δυστοκία στην παροχή βοήθειας. Ο κρατικός κορβανάς είναι άδειος, το έλλειμα υπολογίζεται αυτή τη στιγμή στο 12% του ΑΕΠ, ενώ το χρέος θα σκαρφαλώσει και θα περάσει το 60% του ΑΕΠ.
Την ώρα που τα νούμερα του χρέους και του ελλείμματος ανεβαίνουν, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων και θανάτων έχει πάρει την κατιούσα. Συνολικά αυτή τη στιγμή η χώρα αριθμεί 5,510 θανάτους, ενώ από τον ιό έχουν προσβληθεί 43,211 άτομα. Οι θάνατοι, όπως και τα νέα κρούσματα έχουν μειωθεί κατά 45% σε σχέση με τις δύο προηγούμενες βδομάδες. Καθημερινά γίνονται από 20,000 έως 30,000 τεστ, κυρίως σε ομάδες υψηλού κινδύνου και οίκους ευγηρίας.
Η Ολλανδία κράτησε την οικονομία της όσο περισσότερο μπορούσε ανοιχτή και εφάρμοσε εν μέρει τη θεωρία της ανοσίας της αγέλης, όχι επειδή δεν είναι φιλεύσπλαχνη ή γιατί δεν υπολογίζει την ανθρώπινη ζωή, αλλά γιατί μπορούσε, γιατί είχε ικανές δομές και κράτος για να το κάνει. Επέλεξε δε να το κάνει εξαρχής, παρά μετέπειτα, για να θωρακίσει στο μέτρο του δυνατού με ανοσία τον γενικό πληθυσμό, με το βλέμμα πάντα στραμμένο στην επόμενη μέρα. Η πρωτοφανής και βαθιά ύφεση που παραμονεύει έχει και αυτή «θύματα», έστω κι αν δεν συνωστίζονται στις μονάδες εντατικής θεραπείας, έστω και αν είναι λιγότερο θεατά.
Νηφαλιότητα και ατομική ευθύνη. Καθημερινή ενημέρωση για την πανδημία δεν υπήρχε από την ολλανδική κυβέρνηση.Επέλεξε να μην «τρομοκρατήσει» τους πολίτες αλλά να εμπιστευτεί την κρίση τους. Όρισε γενικά μέτρα ασφάλειαςκαι άφησε στον κάθε πολίτη ξεχωριστά να επιλέξει ο ίδιος αν και πόσο επιπλέον χρειάζεται να προστατευθεί. Επενέβη τόσο-όσο, αφήνοντας μεγάλο μέρος της ευθύνης στο άτομο. Κι αυτό γιατί έχουν μάθει στο λαό τους να μην τα περιμένει όλα από την πολιτεία. Το αίσθημα ατομικής ευθύνης είναι τόσο υψηλό, που όταν ο πρωθυπουργός Ρούτε ανακοίνωσε το βοήθημα 1400 ευρώ το μήνα σε ελεύθερους επαγγελματίες, αρκετοί από αυτούς αντέδρασαν, λέγοντας πως ένας freelancer θα έπρεπε να έχει κάνει το κουμάντο του και να είναι έτοιμος ακόμη και για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ώστε να μην επιβαρύνει το κράτος.
Μπορεί η Ολλανδία να έχει πάρει τον «κακό το δρόμο», σύμφωνα με πολλούς Έλληνες σχολιαστές και δημοσιογράφους. Ένα όμως είναι βέβαιο.Δεν ξεφεύγει ποτέ από την πάγια τακτική και πορεία της. Όλες τους οι κινήσεις και τα μέτρα είναι τόσο-όσο. Η αναλογία κρατικής βοήθεια και ατομικής ευθύνης δε διαταράσσεται εύκολα και ευκαιριακά. Το καλβινιστικό dna τους δεν επιτρέπει λαϊκίστικες εξάρσεις, ούτε αλαλαγμούς σωτηρίας του έθνους. Δεν χειραγωγούν την κοινή γνώμη με «πειραγμένες τηλεοπτικές εικόνες» στο βωμό της απόλυτης πειθαρχίας. «Δεν είμαστε αστυνομοκρατούμενο κράτος, αλλά μία ώριμη δημοκρατία με υπεύθυνους πολίτες» είπε ο Ρούτε. Δεν ανακάλυψαν ξαφνικά την αγάπη τους για τη δημόσια υγεία, ούτε απαρνήθηκαν τη νεοφιλελεύθερη εμμονή τους για λιγότερο κράτος. Δεν κεφαλαιοποίησαν την αντιμετώπιση της πανδημίας με γκάλοπ δημοφιλίας ή δρέποντας δάφνες διάσωσης του λαού, ετοιμάζοντας μνημόνιο για την αντιμετώπιση της οικονομικής λαίλαπας που ακολουθεί την πανδημία. Αντιθέτως, ο Ολλανδός πρωθυπουργός βρήκε το θάρρος να παραδεχτεί πως έγιναν και λάθη στην διαχείριση της κρίσης. Μόνο ο Τραμπ και οι Έλληνες κυβερνητικοί βαυκαλίζονται με τόση λαγνεία εν καιρώ πανδημίας για το πόσο καλά τα κατάφεραν.Ούτε μύγα στο σπαθί τους.
