Πάνω στο τραπεζάκι του σαλονιού της βρίσκεται ένα μεγάλο, χοντρό βιβλίο με σκληρό και φθαρμένο εξώφυλλο• σαν αυτά που θα περίμενε κανείς να δει σε βιβλιοθήκες του Βατικανού. Η Ολια Λαζαρίδου σηκώνεται από την μπερζέρα, στην άκρη της οποίας κάθεται, και αρχίζει να το ξεφυλλίζει. Μαζί και την καταγωγή του. Ηταν σκηνικό αντικείμενο της παράστασης «Λαίδης Οθέλο» από τα χέρια του ευφάνταστου Αγγελου Παπαδημητρίου, για το ανέβασμα του έργου στο Αμόρε, στο οποίο η ίδια πρωταγωνιστούσε. Σε απόσταση λίγων εκατοστών ένα λιτό μα υπέροχο σκίτσο της από τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, που υπενθυμίζει μελαγχολικά τη συγγένειά του με τον Γιάννη Τσαρούχη.
Φωτογραφίες Δημήτρης Ραπακούσης
Η ημέρα είναι κάπως κρύα αλλά η άνοιξη φωλιάζει ήδη σε χλωρά χορτάρια και χαμομηλάκια που διακρίνονται στο πάρκο απέναντι αν κοιτάξεις προσεκτικά από το παράθυρο του σπιτιού της. Η Ολια Λαζαρίδου περιμένει την άνοιξη να σκάσει, όπως περιμένει όλα όσα περιγράφουν την ευτυχία. Λογαριάζει τον χρόνο και τις επιθυμίες της με τη στωικότητα και τη γλυκιά καρτερία της Γουίνι του Μπέκετ, την οποία ενσαρκώνει στις «Ευτυχισμένες μέρες» του Bios.
Σε τι δημιουργική φάση βρίσκεστε αυτήν την εποχή;
Προσπαθώ να ξεκουραστώ• γιατί κατά τα άλλα είμαι τύπος που όταν ξυπνάω το πρωί, οι σκέψεις έρχονται σαν διαβολάκια και κάνω μεγάλο αγώνα για να μην τις ακούω. Ομως είναι ο χαρακτήρας μου τέτοιος και σκέφτομαι διαρκώς διάφορα. Σε αυτήν τη φάση, λοιπόν, βάζω σε τάξη αυτές τις σκέψεις, δρομολογώ να εκδώσω σε καινούργιο βιβλιαράκι κάποια νέα κείμενα που έχω γράψει και συνάμα να δω τι θα κάνω του χρόνου. Σίγουρα θα επαναλάβουμε για λίγο τις «Ευτυχισμένες μέρες». Αυτό τον καιρό λοιπόν ονειρεύομαι το μέλλον.
Πότε νιώσατε τελευταία φορά πλήρης δημιουργικά;
Μα τώρα αισθάνομαι υπερπλήρης – ενώ θέλω να μου συμβαίνει το αντίθετο. Θέλω να σωπάσει η φωνή που μου υπαγορεύει «κάνε, κάνε». Εχω ανάγκη στο δικαίωμα να πω πως «δεν πειράζει, δικαιούμαι να υπάρχω χωρίς να δουλεύω και οι άνθρωποι θα με αγαπούν παρόλα αυτά». Δυστυχώς νομίζουμε πως για να παίρνουμε αγάπη πρέπει να κάνουμε υπερπροσπάθεια. Και σε αυτό το σημείο ανακαλύπτω ένα κομμάτι πραγματικά δημιουργικό: τα δώρα της ωριμότητας. Πράγματα που παλεύεις να κατακτήσεις μια ζωή και έρχεται η στιγμή που μελώνουν, μεστώνουν.
Για παράδειγμα;
Το να διαβάζω ποίηση. Εχω μοχθήσει πάρα πολύ γιατί πιστεύω πως τα άξια ποιήματα ερμηνεύονται καλά από έναν ηθοποιό όταν αυτός έχει αφαιρέσει πολύ από τη συναισθηματική του σάλτσα. Οταν έχει αφαιρέσει πολύ από τον εαυτό του. Αυτό φυσικά ισχύει και για τα ποιητικά έργα• και δεν σου κρύβω ότι έχω μια λαχτάρα να παίξω σε έργα που απαιτούν ένα οπλοστάσιο από τον ηθοποιό.
Σκέφτεστε να δοκιμαστείτε σε μεγάλους ρόλους;
Υπάρχουν δυο – τρία πράγματα που θα ήθελα να κάνω. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω φυσικά. Εχω υπηρετήσει μια πορεία πιο μοναχική για πολύ καιρό και δεν είναι αυτονόητο ότι θα μου βγει.
Μετανιώσατε καθόλου γι’ αυτήν τη μοναχική πορεία;
Είναι τόσο πολύ μέσα στον χαρακτήρα μου, οπότε αυτή ήταν η μοίρα μου. Εκανα όσα μπόρεσα να κάνω σύμφωνα με αυτά που μου υπαγόρευε η φύση μου. Πάντα κάτι χάνεις και κάτι κερδίζεις.
Τι κερδίσατε;
Την ελευθερία μου και το ότι μπόρεσα να έχω ψυχική φρεσκάδα. Εχω διατηρήσει την ορμή, την επιθυμία, τη φρεσκάδα των μέσων μου.
Γιατί μια ηθοποιός σαν κι εσάς δεν βρίσκεται στο Εθνικό Θέατρο;
Δεν μπορώ να αυτοπροταθώ. Πάντως, ναι, θα το ήθελα πολύ. Πρέπει να προκύψει.
Πέρυσι – περίπου τέτοια εποχή ήταν – συζητούσαμε για την τύχη του Φεστιβάλ Αθηνών. Εκτιμάτε ότι ο θεσμός αυτός τον οποίο έχετε υπηρετήσει θα ξαναβρεί τον εαυτό του;
Δεν θέλω να είμαι επικριτική και αυστηρή με ανθρώπους που επί της ουσίας έχουν να διαχειριστούν το τίποτα. Γιατί αυτήν τη στιγμή διαχειριζόμαστε παντού αέρα κοπανιστό. Και παριστάνουμε πως δεν είναι έτσι. Ολοι παριστάνουμε ότι πληρωνόμαστε και στο Φεστιβάλ φαντάζομαι συμβαίνει το ίδιο. Θα κάνουν παραγωγές χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να τις στηρίξουν επαρκώς. Πώς θα μπορέσει ένας άνθρωπος να οραματιστεί πουλώντας φύκια για μεταξωτές κορδέλες; Επομένως αυτό που εύχομαι για το Φεστιβάλ είναι το να αντέξει σε ένα επίπεδο – γιατί οι παραγωγές που γίνονταν επί Λούκου δεν μπορούν να ξαναγίνουν. Τώρα βρισκόμαστε στη χαμηλή μας στιγμή και παρότι δεν έχω καμία αμφιβολία πως οι άνθρωποι της διοργάνωσης έχουν κάθε καλή πρόθεση, τους εύχομαι να αντέξουν περιμένοντας να έρθουν καλύτερες ημέρες. Αν και σε αυτό το πλαίσιο αναμονής πιστεύω πως μπορούν να συμβούν κάποια πράγματα που θα αφήσουν το στίγμα τους.
Περιμένετε καλύτερες μέρες;
Θα σου πω το εξής: κάθε χρόνο πηγαίνω στη Νίσυρο και νοικιάζω δωμάτιο στο σπίτι μιας γιαγιάς. Κάθε καλοκαίρι, επειδή διαπιστώνω κάποια καινούργια φθορά, την ενημερώνω. Πέρυσι λοιπόν, όταν της το είπα, με κοίταξε τόσο ατάραχα και μου είπε: «Παιδί μου, στα 80 χρόνια που ζω έχουν χαλάσει κι έχουν ξαναχαλάσει τόσα πράγματα». Εκτοτε κάθε φορά που προσδοκώ καλύτερες μέρες σκέφτομαι το βλέμμα αυτής της γιαγιάς και προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα με μια θεία απόσταση. Και θα χαλάσουν τα πράγματα και θα ξαναγίνουν και θα δούμε τι θα προλάβουμε να δούμε απ’ όλα αυτά… Γιατί αν ταυτίζεσαι με τα προβλήματα, μπορεί και να σαλτάρεις.
Περιγράψτε μου το τοπίο μιας ευτυχισμένης μέρας…
Καθώς έρχεται η άνοιξη, θα μου άρεσε να ξαπλώσω με τον πρώτο ήλιο ανάμεσα στα χαμομήλια. Και να κάτσω εκεί δέκα λεπτά να χαρώ αυτή την απαλή ευωδιά και να μη σκέφτομαι τίποτα.
Ως άνθρωπος, φυσικά εσωστρεφής, πώς ανταποκρίνεστε σε αυτήν τη συλλογική ψυχολογία;
Προσπαθώ να αυτοπροστατεύομαι. Και προστασία είναι οι φίλοι, το σπίτι μου, οι αγαπημένοι μου άνθρωποι• όλα όσα αγαπώ και προσπαθώ να χωθώ περισσότερο μέσα σε αυτά. Αλλά την ίδια ώρα προσπαθώ να μην απομονωθώ από τον κόσμο. Θέλω να αυξήσω και τη χωρητικότητα που έχω για τους άλλους. Οταν ανοίγεις την καρδιά στον διπλανό σου, σου δίνεται δύναμη.
«Να γελάς τρελά μέσα στην πιο σκληρή οδύνη» λέει ο Μπέκετ. Ακολουθείτε αυτή την οδηγία;
Ναι, γιατί κρύβω μέσα μου έναν κλόουν, ο οποίος με έχει σώσει πολλές φορές. Επίσης, έχω υπάρξει και τρομερός «χάχας» πάνω στη σκηνή. Θυμάμαι, ήμουν πιτσιρίκα, έπαιζα με την Ελλη Λαμπέτη και σταματήσαμε την παράσταση – γιατί «χάχας» ήταν κι αυτή – επειδή μας είχε πιάσει απίστευτο νευρικό γέλιο.
Με τη συνείδηση του τέλους για όλους μας, πώς θέλετε να μοιάζει η ζωή σας;
Θα ήθελα να καταφέρω να ζω ποιοτικά και με λίγα. Σε μια στιγμή σαν αυτή, αυτό είναι το ηθικά σωστό. Η ποιότητα θέλει αγώνα γιατί δεν μπορείς να την καταφέρεις πάντα. Τα λίγα πάλι είναι μάλλον αποτέλεσμα της διαδρομής μου, αφού δεν έχω βγάλει ποτέ λεφτά από το θέατρο. Μόνο τα τελευταία δύο χρόνια που παντρεύτηκα τον Στέλιο (Βαφέα) συνειδητοποιώ πως είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που έχω ξεκουραστεί, γιατί έχω το περιθώριο να πω ότι μπορώ να μη βρω δουλειά για τρεις μήνες.
Τι άλλο άλλαξε από τη στιγμή που μπορέσατε να ακουμπήσετε σε έναν άνθρωπο;
Δεν λες, πάλι καλά που έγινε; Μου πήρε 60 χρόνια για να μπορέσω να εμπιστευτώ. Μπορεί σε αυτό το διάστημα να αγαπούσα και να με αγαπούσαν αλλά ζούσα ζόρι, ήμουν πολύ φοβισμένη. Φοβόμουν τη δέσμευση, φοβόμουν τον άλλο, τον εαυτό μου. Τώρα τα κατάφερα αν και αυτό οφείλεται στο ότι βρέθηκε ο κατάλληλος άνθρωπος.
Αισθάνεστε μειοψηφία να πιστεύετε στον θεό σε έναν κόσμο που μάλλον δεν πιστεύει σε τίποτε;
Η πίστη δεν είναι κάτι σταθερό μέσα μου. Αλλιώς θα ήμουν η Μαίρη Πόπινς! Είναι όμως κάτι που σταθερά πριμοδοτώ. Παλεύω συνέχεια με το σκοτάδι και ευτυχώς πάντα κερδίζει το φωτεινό κομμάτι.
Σας μοιάζει αδιανόητο που υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι γύρω μας που θα σκότωναν ανενδοίαστα στο όνομα ενός θεού;
Φυσικά. Τρομάζω γενικά με το τι είναι ικανή να κάνει η ανθρώπινη φύση. Και μέσα από ιδεολογίες και μέσα από πιστεύω. Με τρομάζει ο φανατισμός απ’ όπου και αν προέρχεται. Ο φανατισμός είναι το κατακάθι της απελπισίας.
Ο Τραμπ είναι λόγος για να απελπίζεστε;
Ο Τραμπ συμβολίζει τη χαμηλή στιγμή που διανύει ο πλανήτης. Από εκεί και πέρα δεν γίνεται ένας κόσμος ολόκληρος να ζει έχοντας αναδείξει ως μεγαλύτερη αξία τις τράπεζες. Δεν βγαίνει έτσι η ζωή. Οπως λέει κι ένα αναρχικό σύνθημα στα Εξάρχεια, «ξύπνα, ήρθε η ώρα να ταΐσεις τις τράπεζες». Ετσι έχει καταντήσει η ζωή μας.
Τα φίλτρα της ανοχής σας παραμένουν τα ίδια;
Οχι, και αυτή είναι η φθορά που επιφέρει η εποχή. Εχω την αίσθηση ότι κάτι μου κλέβουν από τη στιγμή που καθιερώνονται πράγματα που λίγους μήνες νωρίτερα δεν θα μου περνούσαν από το μυαλό.
Παρακαλάτε για έλεος κοινωνικό, συλλογικό;
Κάθε πρωί. Αναρωτιέμαι, ξέρεις, γιατί είμαστε ναρκωμένοι σε αυτήν τη φάση. Νομίζω πλέον ότι κάπως αλλιώς θα έρθει η αλλαγή ή το καινούργιο ‒ όχι με τους τρόπους που ξέρουμε. Δεν θα έρθει από τη διαμαρτυρία. Είδαμε την πορεία των αγανακτισμένων και πόσο γρήγορα ξεθύμανε. Είμαστε σε πάρα πολύ μεταβατική εποχή και το καινούργιο θα επιβληθεί με όρους που δεν υποψιαζόμαστε. Νιώθω πως βρισκόμαστε ακόμη στη φάση της νύχτας• πώς είναι στις 4 το ξημέρωμα; Εκείνη τη στιγμή που ξέρεις ότι να, όπου να ’ναι θα σκάσει το φως, αλλά κάπως αργεί…
INFO
«Ευτυχισμένες μέρες» του Σάμιουελ Μπέκετ
Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης
Σκηνοθεσία: Σύλβια Λιούλιου
Παίζουν: Oλια Λαζαρίδου, Aγγελος Σκασίλας
Bios
Παρασκευή – Κυριακή
Εως τις 9 Απριλίου
