Οι Βιτ Κλουσάκ και Μπαρμπόρα Χαλούποβα, δημιουργοί του τσεχικού ντοκιμαντέρ «Παγίδα στο διαδίκτυο» που έχει ως θέμα τους κινδύνους που κρύβονται στο διαδίκτυο για τους ανήλικους χρήστες, μας μιλάνε για το πως πειραματίστηκαν με ένα τόσο σκληρό και απαιτητικό θέμα και τι ήταν εκείνο που τους προβλημάτισε περισσότερο.
Πότε αποφασίσατε να φτιάξετε το ντοκιμαντέρ;
Όλα ξεκίνησαν το 2017 όταν ένας μεγάλος πάροχος διαδικτύου στην Τσεχική Δημοκρατία, ο οποίος, μέσω της στρατηγικής CSI, χρηματοδότησε μια ειδική ερευνητική ομάδα για τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο, ανακάλυψε το πρόβλημα της κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο και αποφάσισε να κάνει κάτι σχετικά με αυτό. Ζήτησαν από τον Βιτ να κάνει ένα βίντεο σχετικά με αυτό το θέμα που θα μπορούσε να ανοίξει ευρεία δημόσια συζήτηση για αυτό, έτσι ώστε τα παιδιά και οι γονείς να είναι πιο προσεκτικοί.
Τότε ο Βιτ αποφάσισε να φέρει στην ομάδα την Μπαρμπόρα μια νεαρή γυναίκα σκηνοθέτη και εξειδικευμένη χάκερ που βρίσκεται πιο κοντά στη γενιά της ταινίας και είναι πολύ καλή με την τεχνολογία. Έκαναν τη δική τους έρευνα και δημιούργησαν το avatar ενός 12χρονου κοριτσιού που ονομάζεται Tynka σε αυτόν τον τοπικό διακομιστή της Τσεχικής κοινότητας.
Αρχικά δημοσίευσαν σε μια ομάδα την απλή φράση «βαριέμαι �� » και έκλεισαν τον υπολογιστή. Σκέφτηκαν ότι θα χρειαστούν μέρες πριν κάποιος επικοινωνήσει μαζί τους και σοκαρίστηκαν όταν άνοιξαν τον υπολογιστή σε πέντε ώρες και είδαν ότι από εκείνη τη στιγμή είχαν επικοινωνήσει 86 διαφορετικά προφίλ ανδρών, ηλικίας 26 έως 68 ετών με σαφή σεξουαλικό ενδιαφέρον. Μετά από πολύ λίγο χρόνο και τα τυπικά («Γεια, πώς είσαι»;) η κουβέντα τους στρέφονταν σε αποκλειστικά σεξουαλικά πράγματα. Τότε συνειδητοποιήσαμε ότι δεν ήταν κάτι που μπορεί να λυθεί με 10 λεπτά ιογενές βίντεο και αποφασίσαμε να κάνουμε μια ανεξάρτητη ταινία ντοκιμαντέρ που χρηματοδοτήθηκε από την Τσεχική δημόσια τηλεόραση και το Τσεχικό ταμείο ταινιών και έτσι ξεκίνησε το πρότζεκτ «Παγίδα στο Διαδίκτυο».
Υπήρξε κάποιο περιστατικό κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων που σας συγκλόνισαν ή ίσως και να σας
φόβισαν;
Το χειρότερο πράγμα για τα περισσότερα μέλη του συνεργείου ήταν κάτι που συνέβη ζωντανά κι όχι μέσω διαδικτυακής συνομιλίας. Ήταν η στιγμή που ένα ζευγάρι από μια κοντινή πόλη της Πράγας ήρθε να κάνει ραντεβού με ένα κορίτσι 13 ετών, θέλοντας να έχει ένα τρίο μαζί της και ήθελε να την πάρει πίσω μαζί τους στην πατρίδα τους. Γενικά μιλώντας όταν είδαμε τη συμπεριφορά των περισσότερων αντρών στο διαδίκτυο νιώσαμε ένα είδος απέχθειας αλλά όταν το είδαμε να γίνεται και στην πραγματική ζωή τότε το αποτέλεσμα είναι ακόμη πιο σοκαριστικό.
Ειδικά για μένα (σ.σ. μιλά η σκηνοθέτρια) το γεγονός ότι ένας από τους «κυνηγούς» ήταν μια γυναίκα που μπορούσε να θυμηθεί πώς ήταν 12 ετών και πόσο δύσκολο είναι ένα κορίτσι 12 ετών να είναι έτοιμο για μια τέτοια κατάσταση, ήταν εκείνο που με συγκλόνισε περισσότερο. Και το άλλο πράγμα που ήταν αρκετά σοκαριστικό ήταν πόσο γρήγορα πήγαν οι περισσότεροι θύτες από συνηθισμένες συνομιλίες τύπου «γεια, πώς είσαι, ποια είναι η αγαπημένη σου εκπομπή»; σε αιτήματα σχετικά με την αποστολή γυμνών φωτογραφιών και βίντεο ή άλλου είδους σεξουαλικού περιεχομένου.
Εάν είχατε μια κόρη στην ηλικία των 12 ετών, θα της αφήνατε να παρακολουθήσει την ταινία και πώς θα την προετοιμάζατε για αυτό που θα έβλεπε; Ο Βιτ έχει πραγματικά μια κόρη σε αυτή την ηλικία και είδε την εκδοχή να κάνουμε ένα φιλμ και για τα παιδιά. Όταν κάναμε τα αρχικά γυρίσματα σκεφτήκαμε ότι ήταν αρκετά παράξενο που κάνουμε μια ταινία για τα παιδιά που είναι 12 αλλά λόγω όλων των σεξουαλικών θεμάτων δεν θα μπορούσαν ποτέ να το δουν τα παιδιά.
Έτσι, αποφασίσαμε ότι θα θέλαμε να κάνουμε μια παιδική έκδοση που ονομάζεται «Caught in the Net, Schools’ out». Και σε αυτήν την έκδοση, δεν υπάρχουν αυστηρά σεξουαλικά πράγματα. Τραβήξαμε για δύο ημέρες επιπλέον περιεχόμενο, όπου οι τρεις πρωταγωνιστές μιλούν στα παιδιά και τους λένε τους κανόνες για το πώς να συμπεριφέρονται στο Διαδίκτυο. Πιστεύουμε ότι αυτή είναι η κατάλληλη έκδοση για παιδιά 12 ετών.
Ποιο είναι το συμπέρασμά σας για αυτούς τους άντρες; Ποιο είναι το προφίλ τους;
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που καταλήξαμε είναι ότι δεν αφορά μια συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα ή ένα συγκεκριμένο επίπεδο εκπαίδευσης. Επίσης δεν πρόκειται για άτομα που είναι πλούσια ή βρίσκονται σε χειρότερη οικονομική κατάσταση. Είναι από όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Πρόκειται για άτομα που μπορούσαμε να δούμε από το ιστορικό τους ή από το πώς μιλούν στα θύματα τους ότι βρίσκονται σε καλή οικονομική κατάσταση καθώς και ότι πολλοί από αυτούς είχαν πτυχία πανεπιστημίου. Οπότε δεν υπήρξε κάποιο συμπέρασμα σε σχέση με το εισόδημα, την εκπαίδευση ή την ηλικία. Έτσι στη συνέχεια μιλήσαμε με ψυχολόγους και σεξολόγους και συμφώνησαν μαζί μας ότι σε αυτά τα άτομα ένα κοινό στοιχείο είναι η πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δεν έχουν αυτοπεποίθηση οπότε φοβούνται να προσεγγίσουν γυναίκες που είναι η ηλικιακή τους ομάδα και ένα παιδί είναι ένας πολύ πιο εύκολος στόχος.
Ποιος είναι ο ασφαλέστερος τρόπος προστασίας των παιδιών και των εφήβων από τους κινδύνους του
Διαδικτύου;
Πάντα λέμε ότι η απαγόρευση του διαδικτύου ή άλλων πραγμάτων που συνδέονται με αυτό, δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος επειδή το παιδί βρίσκει τον τρόπο είτε μέσω των τηλεφώνων των φίλων του ή στο σχολείο να σερφάρει στο διαδίκτυο. Ο πιο επαρκής τρόπος για την προστασία των παιδιών είναι η καλή επικοινωνία μαζί τους. Πρέπει να είστε συνεργάτης τους που τους δείχνει πραγματικά ότι σας ενδιαφέρει το θέμα. Έτσι, αντί να λέτε «Ω, πάλι βλέπεις κάποιο καταραμένο κανάλι youtube», ίσως δοκιμάσετε να τους ρωτήσετε «Α, βλέπεις youtube»?
Μπορείς να μου δείξεις ποιος είναι ο αγαπημένος σου YouTuber και γιατί σου αρέσει;». Όταν το παιδί βλέπει ότι κατανοείτε αυτό το είδος συνομιλίας στο Διαδίκτυο ή σε κάποια πλατφόρμα σαν αυτήν, ίσως να σκεφτεί ότι μπορείτε να μιλήσετε άνετα. Διότι αν βλέπουν ότι το απαγορεύετε ή είστε επικριτικοί μαζί τους, φοβούνται να σας μιλήσουν και αυτό συνεπάγεται ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.
Επίσης, είναι καλό να τους μιλάμε για ορισμένους κανόνες – όχι να τους φοβίζουμε – αλλά να τους λέμε τι πρέπει να προσέχουν στο Διαδίκτυο, πώς πρέπει να είναι προσεκτικοί, πώς δεν πρέπει να πιστεύουν αυτό που βλέπουν εκεί κλπ. Η επικοινωνία είναι το βασικό σημείο.
Τι αντίκτυπο είχε η ταινία σας στην Τσεχική Δημοκρατία και στα φεστιβάλ που προβλήθηκε;
Ο αντίκτυπος της ταινίας μας ξεκίνησε σχεδόν περισσότερο από μισό χρόνο πριν από την πρεμιέρα του στους κινηματογράφους, επειδή ξεκινήσαμε μια επιτυχημένη καμπάνια την 1η Μαΐου 2019, και παρουσιάσαμε ένα teaser που είχε διάρκεια μόνο 4 λεπτά, και ακόμη και τόσο σύντομο το περιεχόμενο προκάλεσε τεράστια επικοινωνία και συζήτηση για αυτό το θέμα στην τσεχική κοινωνία. Καθ’ όλη τη διάρκεια του εξαμήνου πριν διανεμηθεί, ήταν ακόμα αρκετά ζωντανό και οι άνθρωποι μιλούσαν πολύ για αυτό. Όταν διανεμήθηκε στους κινηματογράφους το είδαν 553.000 άτομα, κάτι που αντιστοιχεί σημαντική επιτυχία σε μια χώρα των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Και προβλήθηκε στην τσεχική τηλεόραση και το παρακολούθησαν 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι. Πιστεύουμε λοιπόν ότι ξεκινήσαμε την κοινωνική συζήτηση σχετικά με αυτό το θέμα. Και αυτός ήταν ο στόχος μας. Τώρα πιστεύουμε ότι τα επόμενα βήματα αφορούν τους γονείς, τους δασκάλους, το υπουργείο Παιδείας, την αστυνομία και τους πολιτικούς σχετικά με το τι πρόκειται να κάνουν με αυτό το θέμα. Επίσης, έχουμε μηνύματα από διεθνή εδάφη, όπου προβάλλαμε την ταινία σε φεστιβάλ ή όπου διανεμήθηκε.
Για παράδειγμα, στην Ιαπωνία το τρέιλερ της ταινίας είδαν περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια άτομα και η ταινία θα διανεμηθεί εκεί την επόμενη εβδομάδα. Και γνωρίζουμε ότι υπάρχουν περιοχές που έχουν ήδη μιλήσει για αυτό το θέμα. Για παράδειγμα, στις Κάτω Χώρες δεν είχαν τέτοιες συναισθηματικές αντιδράσεις επειδή το θέμα είναι αρκετά παλιό για αυτήν την περιοχή, αλλά η Ιαπωνία, όπως ανέφερα, δεν το γνωρίζει πολύ και ξεκινά μια τεράστια κοινωνική συζήτηση.
Ποια είναι τα αγαπημένα σας ντοκιμαντέρ;
Ο Βιτ προέρχεται από την Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Καλών Τεχνών στην Πράγα και ένας από τους κύριους δασκάλους του ήταν ο δημιουργός ταινιών ντοκιμαντέρ Karel Vachek, ο οποίος πέθανε πέρυσι και ήταν σημαντική προσωπικότητα στο χώρο του ντοκιμαντέρ. Επίσης λατρεύει τα ντοκιμαντέρ του Ulrich Seidl και του Michael Moore.
* Το ντοκιμαντέρ «Παγίδα στο διαδίκτυο» προβάλλεται αυτή την εποχή στο Cinobo
