Οκτώ χρόνια πέρασαν από τις διαδηλώσεις στην πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου και έκτοτε οι σχέσεις ανάμεσα σε Ουκρανία και Μόσχα συνεχώς επιδεινώνονταν. Οι αιματηρές διαδηλώσεις διήρκεσαν τρεις μήνες και στις 22 Φεβρουαρίου 2014 ο φιλορώσος μεν, νόμιμος δε Ουκρανός πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς καθαιρέθηκε από το ουκρανικό κοινοβούλιο και διέφυγε στη Ρωσία.
Η ημερομηνία σήμανε πολλά για το Κρεμλίνο, που εκείνη τη στιγμή ένιωθε ότι χάνει ένα πολύτιμο κομμάτι από την «πίσω αυλή» του. Η Ουκρανία ανέκαθεν αποτελούσε το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Οκτώ χρόνια μετά, στις 22 Φεβρουαρίου 2022, η Δούμα ψήφιζε την ανάπτυξη του ρωσικού στρατού και αδειοδοτούσε τη χρήση βίας στο εξωτερικό. Υστερα από δύο μέρες η ρωσική εισβολή σφράγιζε με αίμα την περίοδο της έντασης.
Οι «μικροί πράσινοι άνθρωποι» στην Κριμαία
Το βράδυ της 22ης Φεβρουαρίου 2014, οπότε καθαιρέθηκε ο Γιανουκόβιτς, μια ολονύχτια συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Κρεμλίνο ανάμεσα στον Βλαντίμιρ Πούτιν και τους επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών και του στρατού. Ο Ρώσος πρόεδρος ξεδίπλωσε το σχέδιό του για την «επιστροφή» της Κριμαίας στη Ρωσία. Εκεί, στη Σεβαστούπολη, βρισκόταν η μεγαλύτερη ρωσική βάση στη Μαύρη θάλασσα, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της Κριμαίας είναι ρωσόφωνοι.
Η απόφαση του Κρεμλίνου εκτελέστηκε ακαριαία και στις 27 του μήνα οι «μικροί πράσινοι άνθρωποι» εμφανίστηκαν στη μεγαλύτερη πόλη της χερσονήσου, τη Σεβαστούπολη, και κατέλαβαν το τοπικό κοινοβούλιο. Ονομάστηκαν έτσι λόγω της στολής που φορούσαν, από την οποία απουσίαζαν τα εμβλήματα, δίνοντας το δικαίωμα στον Πούτιν να αρνηθεί ότι σχετίζονταν με τη Ρωσία. Η ενσωμάτωση θα γινόταν μέσω δημοψηφίσματος δίνοντας δημοκρατική νομιμοποίηση στην όλη διαδικασία, παρότι ο υπόλοιπος πλανήτης δεν αναγνώριζε και εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει επισήμως την κίνηση αυτή. Στις 16 Μαρτίου 2014 το 97% των κατοίκων ψήφισε την ένωση με τη Ρωσία. Στο πλαίσιο αυτό, οι «μικροί πράσινοι άνθρωποι» έδωσαν την απαραίτητη στρατιωτική κάλυψη στο δημοψήφισμα, αφού η Ουκρανία το δέχτηκε ουσιαστικά χωρίς να πέσει σφαίρα.
Ρώσοι εναντίον Ουκρανών στο Ντονμπάς
Τη στιγμή που η Κριμαία άλλαζε χέρια οι ρωσόφωνοι των επαρχιών του Λουγκάνσκ και του Ντονιέτσκ στην περιοχή του Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία, ξεκίνησαν να κινητοποιούνται αρχικά στους δρόμους εκφράζοντας την αντίθεσή τους στην πολιτική αλλαγή που συνέβαινε στο Κίεβο. Και άλλοι διαδηλωτές αντίθετοι στη νέα ουκρανική πολιτική τάξη πραγμάτων, η οποία είχε έντονα εθνικιστικά χαρακτηριστικά –κυρίαρχη δύναμη της πολιτικής ανατροπής ήταν ο παραστρατιωτικός Δεξιός Τομέας–, είχαν ξεμυτίσει στους δρόμους της ανατολικής και της νότιας Ουκρανίας, όπου το ρωσικό στοιχείο ήταν κυρίαρχο. Σε αυτό το κλίμα, τον Μάιο εκδηλώθηκαν οι πρώτες αυτονομιστικές τάσεις με την ενεργή στήριξη της Μόσχας, που έβλεπε μια μοναδική ευκαιρία να αποσταθεροποιήσει το νέο καθεστώς του Κιέβου προτού αυτό εδραιωθεί.
Εν τω μεταξύ, οι ρωσόφωνοι ανακήρυξαν τις «Λαϊκές Δημοκρατίες» (ΛΔ) του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ, ανασύροντας την –βολική για τις επιδιώξεις τους– αντιφασιστική παράδοση από τα σεντούκια της Ιστορίας και φέρνοντάς τη σε ευθεία αντιπαράθεση με τη νέα ιδεολογία του Κιέβου: τον εθνικισμό του συνεργάτη των ναζί Στεπάν Μπαντέρα. Οι αποσχισθείσες ΛΔ δεν αναγνωρίστηκαν από τη Ρωσία, όπως ενδεχομένως ήλπιζαν, ούτε κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την ουκρανική αντεπίθεση που στο τέλος του Αυγούστου άρχιζε να κλιμακώνεται, συρρικνώνοντας στην πορεία τα εδάφη των αυτονομιστών.
Η Ρωσία αντέδρασε δυναμικά και έστειλε «ανθρωπιστικό κομβόι» στην περιοχή, το οποίο ενίσχυσε τη θέση των ανταρτών καθώς μαζί του απεστάλησαν και Ρώσοι στρατιώτες, πάλι χωρίς διακριτικά. Οι πολιτοφύλακες των αυτοαποκαλούμενων ΛΔ αντεπιτέθηκαν και ανέκτησαν σημαντικό μέρος των χαμένων εδαφών έως ότου επήλθε η στρατιωτική ισορροπία και επικράτησαν οι ψυχραιμότερες φωνές που αποζητούσαν διπλωματική λύση.
Οι συμφωνίες ειρήνευσης (;) του Μινσκ
Η λύση βρέθηκε στη συμφωνία του Μινσκ που υπογράφηκε μετά βαΐων και κλάδων στις 5 Σεπτεμβρίου 2014 από την Ουκρανία, τη Ρωσία και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), με τη διαμεσολάβηση της Γαλλίας και της Γερμανίας. Τα μέρη που συμμετείχαν ονομάστηκαν «σχήμα της Νορμανδίας», καθώς συναντήθηκαν στη γαλλική περιοχή στις 6 Ιουνίου 2014, την επέτειο της μεγάλης απόβασης των συμμαχικών στρατευμάτων (D-Day) το 1944.
Το εν λόγω κουαρτέτο κρατών επιχείρησε να εξομαλύνει την κατάσταση και να τερματίσει τον πόλεμο στο Ντονμπάς.
Συγκεκριμένα, η συμφωνία του Μινσκ μεταξύ άλλων προέβλεπε την ανακωχή, την αποστολή επιτηρητών από τον ΟΑΣΕ και την αυτονόμηση των δύο ΛΔ. Η ανακωχή όμως δεν κράτησε πολύ και οι εχθροπραξίες αναζωπυρώθηκαν, με αποτέλεσμα στις 12 Φεβρουαρίου 2015 να υπογραφεί η δεύτερη συμφωνία ειρήνευσης του Μινσκ. Προέβλεπε συγκεκριμένα μέτρα για την αποκλιμάκωση της έντασης και επιδείκνυε έναν οδικό χάρτη για την επίτευξη της οριστικής ειρήνευσης στην περιοχή. Ωστόσο ούτε αυτή η συμφωνία εφαρμόστηκε ποτέ ουσιαστικά, μια και καμία πλευρά δεν συμμορφώθηκε πλήρως με τους όρους της.
Βολές πυροβολικού ακούγονταν καθημερινά μέχρι και τη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022. Είναι πασιφανές ότι η ηθελημένη αποτυχία εφαρμογής των συμφωνιών του Μινσκ οδήγησε στη μετέπειτα θερμή αντιπαράθεση και την εργαλειοποίησή της για το ξεδίπλωμα των σχεδίων των δύο πλευρών. Μερίδιο ευθύνης φέρουν όλα τα μέρη, και δη η Δύση που δεν πίεσε Ρωσία, Ουκρανία και ρωσόφωνους να εφαρμόσουν πλήρως τις συμφωνίες.
