Τις προηγούμενες ημέρες είδαν το φως της δημοσιότητας βαρυσήμαντες δηλώσεις Μητσοτάκη (για αποκαλύψεις μίλησε ο ίδιος) περί άμεσης εκκίνησης ερευνών ανοιχτά της Πελοποννήσου και δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης για κοιτάσματα φυσικού αερίου.
Είναι προφανές ότι πρόκειται για μία ακόμη παράσταση επικοινωνιακού τύπου, για ένα ακόμη παιχνίδι εντυπωσιασμού, που επιδιώκει να στρέψει την προσοχή του κόσμου την κρίσιμη αυτή προεκλογική περίοδο μακριά από τα καυτά προβλήματα της επικαιρότητας.
Ηδη ανακοινώθηκε η επίσπευση των ερευνών προκειμένου η κοινοπραξία ExxonMobil (70%) και Helleniq Energy (30%) να εκτελέσει την πρώτη γεώτρηση σε ένα χρόνο, εντός του 2024. Επίσης, ανακοινώθηκε επανέναρξη των εργασιών της Energean στα Ιωάννινα προκειμένου να ξεκινήσει γεώτρηση εντός του 2023. Στόχος είναι η εύρεση και άμεση εκμετάλλευση (εφόσον βρεθούν) εγχώριων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.
Πρέπει να υπογραμμιστεί πάντως ότι οι έρευνες για εγχώρια κοιτάσματα υδρογονανθράκων έρχονται σε πλήρη αντίθεση και ανταγωνισμό (!) με τις επενδύσεις σε εγκαταστάσεις πλωτών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) σε διάφορες περιοχές της χώρας με στόχο την ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά.
Η πραγματικότητα σήμερα
Κανένα κοίτασμα δεν θεωρείται υπαρκτό αν δεν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον μία διερευνητική γεώτρηση. Δυναμικότητες τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών φυσικού αερίου παραμένουν θεωρητικές εκτιμήσεις και ευσεβείς πόθοι μέχρι τη διενέργεια γεωτρήσεων. Η γεώτρηση αποδεικνύει αν πράγματι κάποιος στόχος στο υπέδαφος περιέχει ή όχι υδρογονάνθρακες και, αν ναι, δίνει τις πρώτες ενδείξεις για την ποιότητα και τη δυνατότητα εκμετάλλευσής τους.
Γιατί δεν γίνονται γεωτρήσεις; Είναι γνωστές οι δηλώσεις του υφυπουργού Μανιάτη το 2012 ότι «το πρώτο γεωτρύπανο θα τρυπάει μέχρι τον Δεκέμβριο». Εγινε υπουργός Ενέργειας, πέρασαν δώδεκα χρόνια, γεωτρύπανο δεν φάνηκε! Είναι διεθνώς γνωστό ότι παρά τις σύγχρονες μεθόδους εντοπισμού κατάλληλων σχηματισμών, η πιθανότητα επιτυχίας στην ανακάλυψη κοιτάσματος κατά τη γεώτρηση παραμένει αρκετά χαμηλή (γύρω στο 20%). Σε περίπτωση επιτυχίας χρειάζονται τουλάχιστον τρεις γεωτρήσεις για τον προσδιορισμό του μεγέθους ενός κοιτάσματος. Είναι πολύ δύσκολη απόφαση να επενδυθούν εκατοντάδες εκατ. δολάρια (γεώτρηση σε μεγάλα βάθη θαλάσσης) με σημαντικό ρίσκο αποτυχίας χωρίς να συντρέχουν οι απαιτούμενες προϋποθέσεις: σαφής πολιτική βούληση, έγκαιρες αδειοδοτήσεις, γρήγορες δικαστικές αποφάσεις, αποδοχή από την ελληνική κοινωνία και τις τοπικές κοινωνίες.
Καμία κοινωνική, εθνική ή ευρύτερη ανάγκη δεν θα πείσει εταιρείες σαν την ExxonMobil, τη Helleniq Energy και την Energean, που παραμένουν παραχωρησιούχοι του ελληνικού δημοσίου σε περιοχές έρευνας υδρογονανθράκων, να ξοδέψουν εκατοντάδες εκατ. δολάρια χωρίς σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη, ποιότητα και ποσότητα των υδρογονανθράκων σε συγκεκριμένους στόχους και αφετέρου χωρίς να έχουν πολιτική στήριξη και αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες. Είναι γνωστές οι δημόσιες αρνητικές τοποθετήσεις κυβερνητικών στελεχών, η αρνητική θέση κομμάτων της αντιπολίτευσης, οι αντιδράσεις ομάδων πολιτών και οργανώσεων και, φυσικά, η στροφή της ΕΕ σε άλλες μορφές ενέργειας στο πλαίσιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του πρωθυπουργού στην Πάτρα που τίναξε στον αέρα το κλίμα ευφορίας που προσπαθούσε να εμφυσήσει στο θέμα των υδρογονανθράκων. Τι είπε; Οτι αν κατά τις έρευνες εντοπιστούν κοιτάσματα αργού πετρελαίου αντί φυσικού αερίου (παρά τις επενδύσεις δεκάδων ή και εκατοντάδων εκατ. δολαρίων), δεν θα επιτραπούν οι εξορύξεις για να μη διακινδυνεύσουν το περιβάλλον και ο τουρισμός (!).
Η Total και η Repsol εισπράττοντας το παραπάνω αρνητικό κλίμα αποχώρησαν από τις παραχωρήσεις, εκχωρώντας δικαιώματα και συμβατικές υποχρεώσεις ή χρηματοδοτώντας γεωφυσικές έρευνες αντί να πληρώσουν ρήτρα αθέτησης συμβατικών υποχρεώσεων. Η ExxonMobil, η Helleniq Energy (Ελληνικά Πετρέλαια) και η Energean προτίμησαν να προχωρήσουν σύμφωνα με τις συμβατικές τους υποχρεώσεις στο κομμάτι των γεωφυσικών ερευνών (πολύ μικρότερο κόστος από το επόμενο στάδιο της γεώτρησης). Μεταθέτουν για αργότερα το κρίσιμο σημείο των αποφάσεων: τη γεώτρηση και ουσιαστικά την επένδυση και το οικονομικό ρίσκο ή την αποχώρηση.
Η Κύπρος είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Από το 2011 ανακαλύφθηκε το κοίτασμα «Αφροδίτη» και από τότε προέκυψαν τουλάχιστον τέσσερα ακόμη κοιτάσματα σημαντικού ενδιαφέροντος («Καλυψώ», «Γλαύκος», «Κρόνος», «Ζεύς»). Η δυναμικότητα της «Αφροδίτης» κατέληξε με τελευταίες εκτιμήσεις σε περίπου 4,5 τρισ. κυβικά πόδια (Tcf), συρρικνώθηκε δηλαδή περίπου στο 25% της αρχικά ανακοινωμένης εκτίμησης! Σε 14 με 21 Tcf εκτιμάται η συνολική δυναμικότητα (επιχειρηματικά μυστικά άλλωστε) των αποθεμάτων μόνο σε ΦΑ που έχουν ανακαλυφθεί στην Κύπρο. Δώδεκα χρόνια μετά, τα οικονομικά στοιχεία δεν επέτρεψαν ούτε εκμετάλλευση ούτε διενέργεια των απαιτούμενων συμπληρωματικών γεωτρήσεων για τελική εκτίμηση δυναμικότητας και ποιότητας του κοιτάσματος.
Πρέπει να σημειωθεί και η διεθνώς παρατηρούμενη στροφή των πετρελαϊκών κολοσσών σε «πράσινες» επενδύσεις, εγκαταλείποντας επενδυτικά προγράμματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.
Το οικονομικό ρίσκο
Υπάρχει πιθανότητα να έχουμε σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Είναι σίγουρο όμως ότι παρά τις περίπου 180 χερσαίες και θαλάσσιες γεωτρήσεις που έχουν γίνει στην Ελλάδα δεν βρέθηκε ακόμη σημαντικό κοίτασμα. Τα κοιτάσματα Πρίνου, Νοτίου Καβάλας και Κατάκολου που έχουν βρεθεί είναι μικρά. Τα κοιτάσματα Επανομής, Ζακύνθου κ.ά. είναι ακόμη μικρότερα, χαμηλής ποιότητας και μη εκμεταλλεύσιμα.
Χωρίς τη διενέργεια γεωτρήσεων σε κατάλληλα επιλεγμένους γεωλογικούς στόχους (δηλαδή χωρίς σημαντικό οικονομικό ρίσκο) κοιτάσματα δεν βρίσκονται. Οι γεωτρήσεις, ιδιαίτερα σε βαθύτερα νερά θαλάσσης, όπου επικεντρώνεται το ενδιαφέρον σήμερα, έχουν μεγάλο οικονομικό κόστος και ρίσκο.
Το ελληνικό δημόσιο των μνημονίων και της οικονομικής κρίσης δεν είναι διατεθειμένο να αναλάβει το μεγάλο κόστος με δεδομένο το ρίσκο. Γι’ αυτό έκλεισε τη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίων (ΔΕΠΕΚΥ) πριν από τρεις δεκαετίες. Οι πολυεθνικές πετρελαϊκές εταιρείες δεν είναι διατεθειμένες να αναλάβουν μεγάλο οικονομικό ρίσκο χωρίς ικανοποιητικά ερευνητικά στοιχεία και κυρίως χωρίς τουλάχιστον σαφή πολιτική βούληση. Με δυο λόγια, το μέλλον των γεωτρήσεων για την ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα διαγράφεται σκοτεινό.
Τι πρέπει να γίνει
1. Διατύπωση σαφούς πολιτικής θέσης υπέρ της έρευνας και έγκαιρης εκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων, με αυστηρή τήρηση πρωτοκόλλων ασφαλείας και περιβαλλοντικής προστασίας, όπως ακριβώς γίνεται στον προηγμένο τεχνολογικά κόσμο.
2. Υποστήριξη της έρευνας υδρογονανθράκων στα πλαίσια της οικονομικής και τεχνολογικής ανάκαμψης της χώρας,
3. Ένταξη της έρευνας στον οδικό χάρτη της ΕΕ για πλήρη απανθρακοποίηση έως το 2050.
4. Εξασφάλιση στελέχωσης και ενίσχυσης του ρόλου της ΕΔΕΥΕΠ, για ουσιαστική διαχείριση και πλήρη έλεγχο της έρευνας και ενδεχόμενης εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα.
5. Διασφάλιση ενισχυμένου ρόλου του Δημοσίου στον έλεγχο των παραχωρήσεων.
6. Αυξημένη συμμετοχή του Δημοσίου στις έρευνες με χρηματοδότηση μέσω έκδοσης Ομολόγου Υδρογονανθράκων λαϊκής βάσης.
