Δίχως στήριξη το 96%, καθώς με τις εγγυήσεις δημοσίου χρηματοδότησαν και πάλι τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Με την έλευση της πανδημίας και των τόσο ασφυκτικών όσο και παρατεταμένων περιοριστικών μέτρων που τη συνόδευσαν, οδηγώντας τις επιχειρήσεις σε απώλειες τζίρου 41,5 δισ. ευρώ μέσα σε έναν χρόνο, άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με την ανεπάρκεια των κρατικών μέτρων στήριξης, τα οποία η κυβέρνηση της ΝΔ λάμβανε με μεγάλη φειδώ στο όνομα της δημοσιονομικής σωφροσύνης.
Οταν όμως διαπιστώθηκε ότι οι ελληνικές τράπεζες, που αντλούσαν πρωτοφανή ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με αρνητικά επιτόκια για να στηρίξουν την πραγματική οικονομία εν μέσω κρίσης, χρηματοδοτούσαν μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις και κατά προτίμηση τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο, αφήνοντας το σύνολο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που αντιπροσωπεύουν το 99% του ελληνικού επιχειρείν και το 85% της απασχόλησης να αργοσβήνουν, άνοιξε και μια δεύτερη συζήτηση.
Ενέκρινε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας αυτή την πολιτική των τραπεζών που στρεφόταν σε βάρος της αγοράς και των μικρομεσαίων οι οποίοι στις εκλογές του 2019 είχαν υπάρξει κατά κύριο λόγο ψηφοφόροι της; Μήπως άφηνε τις τράπεζες να προωθούν με τις χρηματοδοτήσεις τους τη συγκέντρωση της αγοράς σε λίγους μεγάλους και ευνοούσε τη συρρίκνωση των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο όνομα της χαμηλής τους ανταγωνιστικότητας, κατ’ εφαρμογή του σχεδίου Πισσαρίδη;
Εν πάση περιπτώσει, υπό την πίεση των φορέων της αγοράς αλλά και όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης, μετά το φθινόπωρο το οικονομικό επιτελείο αποφάσισε να κάνει μια προσπάθεια με τις δημόσιες εγγυήσεις του Εγγυοδοτικού, να αυξήσει λίγο τις χρηματοδοτήσεις προς τις μικρομεσαίες και τις μικρότερες επιχειρήσεις, το θέμα όμως είναι τι τελικά πέτυχε.
Εγγυοδοτικό μόνο για το 4%
Την Παρασκευή έγινε στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής μια συζήτηση για το χρηματοπιστωτικό σύστημα και εκεί είδαμε τον απολογισμό. Απαντώντας στις ερωτήσεις των βουλευτών της αντιπολίτευσης ο κεντρικός τραπεζίτης Γιάννης Στουρνάρας και ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανέφεραν ότι κατά τον τελευταίο χρόνο της πανδημίας και μόνο αφότου ενεργοποιήθηκαν οι δημόσιες εγγυήσεις του Εγγυοδοτικού Covid-19 οι τράπεζες χρηματοδότησαν 33.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις επί συνόλου 820.000 (σύμφωνα με τη Eurostat), άρα το 4% του συνόλου των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της χώρας. Από τις επιχειρήσεις αυτές 23.427 ήταν πολύ μικρές επιχειρήσεις με 0-9 εργαζόμενους, 7.527 ήταν μικρές επιχειρήσεις με 10-50 εργαζόμενους και 1.837 ήταν μεσαίες επιχειρήσεις με 51-200 εργαζόμενους.
Το συνολικό ποσό των νέων δανείων που δόθηκαν στις 33.000 αυτές επιχειρήσεις από τις τράπεζες ήταν 2,5 δισ. ευρώ, επομένως αν λάβουμε υπόψη ότι το σύνολο των δανείων που δόθηκαν μέσω των προγραμμάτων ΤΕΠΙΧ ΙΙ και Εγγυοδοσίας ήταν 6,6 δισ. ευρώ και από αυτά μόνο ένα ποσό 2,5 δισ. ευρώ ή ποσοστό 38% του συνόλου κατευθύνθηκε στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, το εύλογο συμπέρασμα είναι ότι οι τράπεζες χρησιμοποίησαν τις εγγυήσεις του δημοσίου για να χρηματοδοτήσουν κατά κύριο λόγο και πάλι τις μεγάλες επιχειρήσεις. Βεβαίως, όπως ρητά αναγνωρίστηκε και από τον κεντρικό τραπεζίτη και από τον υπουργό Οικονομικών, αν είχαν λείψει οι εγγυήσεις του δημοσίου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν θα είχαν λάβει καμία χρηματοδότηση, δεδομένου ότι όπως δήλωσε δυο και τρεις φορές στη συζήτηση ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών Γιώργος Χατζηνικολάου, «μόνον 30.000 επιχειρήσεις στην Ελλάδα πληρούν τα κριτήρια για να παίρνουν δάνεια» – και αυτές προφανώς δεν είναι μικρού μεγέθους.
Αποκλεισμένη η εστίαση
Ενα πρόσθετο αξιοσημείωτο στοιχείο που προέκυψε από την ίδια συζήτηση υπήρξε ο σχεδόν πλήρης αποκλεισμός της εστίασης από τις δανειοδοτήσεις των τραπεζών, συμπεριλαμβανομένων των δανείων ΤΕΠΙΧ ΙΙ και Εγγυοδοσίας – όπως άλλωστε βεβαίωνε πρόσφατα στο Documentο και ο πρόεδρος της ΠΟΕΣΕ Γιώργος Καββαθάς.
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο των τραπεζών, με τις νέες χορηγήσεις δανείων ανά οικονομικό κλάδο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ η κατανομή των νέων δανείων στους διάφορους οικονομικούς κλάδους, που αποτελούνται από επιχειρήσεις όλων των μεγεθών, ήταν γενικά αναλογική, υπήρξε ένας και μόνο αποκλεισμός από τις δανειοδοτήσεις. Η εστίαση των 80.000 επιχειρήσεων και των 330.00 εργαζομένων, που όμως αποτελείται κατά τη συντριπτική της πλειονότητα από επιχειρήσεις μικρού μεγέθους και οικογενειακού χαρακτήρα, χρηματοδοτήθηκε μόλις με 112 εκατ. ευρώ ή μόνο το 0,54% κι ας είχε μεγαλύτερες πτώσεις τζίρου, κατά 37,7% το 2020. Πώς να μην έρθουν λοιπόν τα μαζικά λουκέτα;
Ψίχουλα αντί για κάλυψη πάγιων δαπανών και «κούρεμα» οφειλών της κρίσης
Πλείστες χώρες στην Ευρώπη αξιοποιούν το εργαλείο της κρατικής κάλυψης του 90% των πάγιων δαπανών των επιχειρήσεων.
Πριν από λίγες μέρες οι οικονομολόγοι Γιώργος Μαστοράκης και Γιώργος Αναβαλόγλου, ύστερα από έρευνα σε κοινοτικές πηγές και έγγραφα, δημοσίευσαν στην οικονομική ιστοσελίδα sofokleousin.gr μια ενδελεχή παρουσίαση των διάφορων σχημάτων στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που εφαρμόζουν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες αξιοποίησαν από νωρίς τις δυνατότητες των ευρωπαϊκών εργαλείων για κρατική κάλυψη του 90% των πάγιων δαπανών των επιχειρήσεων και για μετατροπή των επιστρεπτέων μέσων (π.χ. επιστρεπτέα προκαταβολή) σε μη επιστρεπτέα (επιχορηγήσεις).
Από την έρευνα αυτή προέκυπτε ότι όχι μόνο οι πλούσιες χώρες, όπως π.χ. η Γερμανία, η Αυστρία, η Σουηδία, το Λουξεμβούργο, η Ιταλία, αλλά και πιο φτωχές χώρες, όπως η Σλοβενία και η Πολωνία –που μάλιστα δεν είχαν επιβάλει lockdown στις οικονομίες τους την άνοιξη– έσπευσαν να αξιοποιήσουν το εργαλείο της κρατικής κάλυψης του 90% των πάγιων δαπανών των επιχειρήσεων (ενοίκια, απαξίωση αγαθών, τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, τόκοι, συμβατικές υποχρεώσεις σε προμηθευτές κ.λπ.), το οποίο εγκρίθηκε από την Κομισιόν στις 13 Οκτωβρίου 2020. Στόχος αυτών των εθνικών προγραμμάτων, όπως αναφέρεται στα κοινοτικά έγγραφα, ήταν η στήριξη των μικρομεσαίων και ιδιαιτέρως των πολύ μικρών επιχειρήσεων με 1-9 εργαζόμενους, που είχαν υποστεί πτώση τζίρου άνω του 30%, από τον κλάδο της εστίασης, των καταλυμάτων, του λιανεμπορίου, των γυμναστηρίων, των θεαμάτων και της διασκέδασης.
Η Ισπανία «κουρεύει»
Η Ισπανία από την άλλη μεριά, αντί για πρόγραμμα κρατικής κάλυψης πάγιων δαπανών, αξιοποίησε το δεύτερο ευρωπαϊκό εργαλείο, τη μετατροπή των επιστρεπτέων μέσων (επιστρεπτέες προκαταβολές, δάνεια) σε μη επιστρεπτέα. Το εργαλείο αυτό εγκρίθηκε από την Κομισιόν στις 28 Ιανουαρίου 2021 δίνοντας στα κράτη τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε γενναίο «κούρεμα» των οφειλών των επιχειρήσεων που προέκυψαν από τις επιστρεπτέες προκαταβολές και τα άλλα δάνεια που δόθηκαν για τη στήριξη της ρευστότητας. Η ισπανική κυβέρνηση λοιπόν ανακοίνωσε την Τετάρτη ένα πρόσθετο πακέτο στήριξης ύψους 11 δισ. ευρώ, με το οποίο θα «κουρέψει» τα δάνεια με κρατικές εγγυήσεις που δόθηκαν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες.
Στην Ελλάδα ψίχουλα
Αυτά συμβαίνουν στην Ευρώπη, στην Ελλάδα όμως τι; Μέχρι στιγμής τίποτε, η δική μας κυβέρνηση μοιράζει ακόμη επιστρεπτέες με όλο και χαμηλότερα ποσά, σχεδόν ψίχουλα. Σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των συγκεκριμένων ευρωπαϊκών εργαλείων, αφού ακούσαμε τέλη Γενάρη τον Χρ. Σταϊκούρα να ανακοινώνει με ενθουσιασμό ότι θα έρθει πρόγραμμα κάλυψης πάγιων δαπανών των πληττόμενων επιχειρήσεων, παρενέβη ο Θόδωρος Σκυλακάκης για να γειώσει τις προσδοκίες, προσθέτοντας ότι θα αφορά κάποιες και όχι όλες τις επιχειρήσεις. Μετά δόθηκε ένα χρονοδιάγραμμα που προέβλεπε την έναρξη του προγράμματος από τον Μάρτιο, το οποίο δεν τηρήθηκε.
Η ψήφιση του νόμου για την κρατική κάλυψη των πάγιων δαπανών έγινε τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου, επρόκειτο όμως για έναν νόμο-κέλυφος –όπως εύστοχα παρατήρησε η τομεάρχης Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Εφη Αχτσιόγλου– αφού η κυβέρνηση δεν είχε αποφασίσει ακόμη σχετικά με τον τρόπο κάλυψης των πάγιων δαπανών και τελικά ανακοινώθηκε ότι το πρόγραμμα θα πάει για Ιούνιο.
Φόροι και εισφορές
Το οικονομικό επιτελείο συζητάει με τους ξένους το ελληνικό πρόγραμμα κάλυψης πάγιων δαπανών να πάρει τη μορφή των εκπτώσεων φόρου και ασφαλιστικών εισφορών.
Με δυο λόγια, αν και η κυβέρνηση έχει προϋπολογίσει και ανακοινώσει κονδύλι 400 εκατ. ευρώ για την κάλυψη του προγράμματος, ίσως επειδή αντιλαμβάνεται ότι αυτά τα χρήματα δεν αρκούν για να καλύψουν τις μεγάλες ανάγκες της αγοράς, ίσως για άλλο λόγο, προσανατολίζεται στο να δώσει ως αντίτιμο για τις πάγιες δαπάνες που θα αναλάβει το κράτος ένα «κούρεμα» των φορολογικών και ασφαλιστικών οφειλών των επιχειρήσεων που είχαν πτώση τζίρου άνω του 30% κατά το διάστημα Μαρτίου 2020 – Φεβρουαρίου 2021. Αν γίνει αυτό, θα υπάρξει κάποιο όφελος τουλάχιστον για την εστίαση, τα ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας, το λιανεμπόριο ειδών ένδυσης-υπόδησης, που είχαν και τις μεγαλύτερες πτώσεις τζίρου.
Τέλος, σε ό,τι αφορά το εργαλείο μετατροπής των επιστρεπτέων μέσων σε μη επιστρεπτέα που αξιοποίησε η Ισπανία, στην Ελλάδα, παρά το γενικό αίτημα της αγοράς για γενναίο «κούρεμα» των οφειλών της κρίσης, η κυβέρνηση δεν έχει κάνει καμιά αναφορά και καμιά συζήτηση.