Η Σεμπνέμ Κορούρ Φιντζαντζί, πρόεδρος των γιατρών της Τουρκίας, είναι ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μάλιστα είχε απασχολήσει τα διεθνή ΜΜΕ πέρσι, όταν η τουρκική Δικαιοσύνη αποφάσισε να τη θέσει υπό κράτηση για «τρομοκρατική προπαγάνδα» επειδή τόλμησε να ζητήσει να ερευνηθούν καταγγελίες για χρήση χημικών όπλων εναντίον Κούρδων στο βόρειο Ιράκ. Αν και η Φιντζαντζί δεν είχε κατηγορήσει την Τουρκία, εντούτοις καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και οκτώ μήνες φυλακή. Τελικά δεν εξέτισε την ποινή και αφέθηκε ελεύθερη. Μιλήσαμε μαζί της με αφορμή τη συμμετοχή της στο 19ο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης για την Πολιτική Υγείας στην Ευρώπη που διοργανώθηκε την περασμένη εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη με θέμα «Καπιταλισμός, πανδημίες και δημόσια υγεία».
Η πρόσφατη επανεκλογή του Ταγίπ Ερντογάν έφερε αλλαγές για τον τουρκικό λαό στο θέμα των δικαιωμάτων;
Δυστυχώς όχι. Πριν από μερικές ημέρες συζητούσε για τις σχέσεις με την ΕΕ και για τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (σ.σ.: για την πρόληψη της έμφυλης βίας). Προσπαθούν να αποχωρήσουν από οτιδήποτε τους δεσμεύει σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων επειδή γνωρίζουν ότι οι παραβάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων στη χώρα είναι τεράστιες. Επί χρόνια πραγματοποιείται η κινητοποίηση Μανάδες του Σαββάτου, όπως στην Αργεντινή με τις Μητέρες της Πλατείας του Μαΐου. Κάθε εβδομάδα συλλαμβάνονται από την αστυνομία στην πλατεία Γαλατασαράι, όπου συγκεντρώνονται για να αφήσουν λουλούδια για τα εξαφανισμένα παιδιά τους. Κάποιες είναι πολύ μεγάλες σε ηλικία, άνω των 80 ετών, και ανησυχούμε για την υγεία τους με την υγρασία και τη ζέστη. Έτσι προσπαθήσαμε ως Τουρκική Ένωση Ιατρών και ως Ίδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να προειδοποιήσουμε την κυβέρνηση ότι είναι επικίνδυνο να τις βάζουν όλες μαζί σε κλειστούς χώρους. Στις κλούβες της αστυνομίας η θερμοκρασία το καλοκαίρι μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 60°C. Κανείς δεν μας άκουσε.
Πιστεύετε ότι η ΕΕ, οι ευρωπαϊκές χώρες ή άλλοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν πραγματικά στο θέμα των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Τουρκία;
Είναι πολύ δύσκολο. Παρά ταύτα, στο συνέδριο στη Θεσσαλονίκη μίλησα για την κατάσταση των κρατών και των αρχών, που στην ουσία εξυπηρετούν τα συμφέροντα εταιρειών, κυρίως της πολεμικής βιομηχανίας και των φαρμακευτικών. Αυτές διοικούν τον κόσμο και δεν είναι καθόλου με το μέρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στο παρελθόν ήταν τόσο πολλοί που πάλεψαν ενάντια στις παραβιάσεις των δικαιωμάτων. Συντάχτηκαν επίσημα κείμενα και συμβάσεις, όμως πλέον η σημασία τους έχει μειωθεί σημαντικά. Τα κράτη δεν τα ενδιαφέρει ιδιαίτερα τι συμβαίνει με την καταπάτηση των δικαιωμάτων σε άλλες χώρες. Επί παραδείγματι η Γερμανία καλεί συχνά ακτιβιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων από άλλες χώρες και τους ρωτάει τι θα μπορούσαν να κάνουν οι Γερμανοί πολιτικοί. Ομως την ίδια ώρα συνεχίζει να έχει οικονομικούς δεσμούς με τη χώρα που παραβιάζει τα δικαιώματα. Της πουλάει όπλα και άλλα αγαθά και ταυτόχρονα αγοράζουν άλλα. Πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν έτσι στον αγώνα μας; Δεν υπάρχει αυτό ως επιλογή ούτε παλεύουν καλοπροαίρετα εναντίον των παραβιάσεων. Το μόνο που κάνουν είναι στην ουσία να τους βάζουν μέικ απ. Εμπιστεύομαι περισσότερο τα κινήματα των ανθρώπων και τα συνδικάτα, αλλά τα σωστά συνδικάτα, όχι αυτά που εμείς στην Τουρκία λέμε «κίτρινα».
Οι διώξεις εναντίον των γκιουλενιστών και άλλων εχθρών του καθεστώτος Ερντογάν, όπως του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, επηρέασαν το σύστημα υγείας και τα πανεπιστήμια; Πόσο σοβαρό είναι το brain drain στην Τουρκία;
Είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει κάτι στην Τουρκία πια. Επί παραδείγματι στην ιατρική. Στο παρελθόν οι νέοι συνάδελφοι μετά την αποφοίτησή τους διάβαζαν για τις εξετάσεις της ειδικότητας ενώ τώρα πια μαθαίνουν ξένες γλώσσες επειδή θέλουν να φύγουν. Ο αριθμός τους όλο και μεγαλώνει. Πριν από τις εκλογές, τις πρώτες 15 μέρες του Μαΐου, οι νέοι συνάδελφοι δεν έκαναν αιτήσεις για να λάβουν συστατικές επιστολές από τον Ιατρικό Σύλλογο Τουρκίας περιμένοντας το εκλογικό αποτέλεσμα. Μετά ο αριθμός των αιτήσεων διπλασιάστηκε, αφού έχασαν πλήρως κάθε ελπίδα που είχαν για τη χώρα. Αυτή είναι η κατάσταση.
Ναι, η Τουρκία είναι μεγάλη χώρα, έχει θεσμούς, έχει εγκαθιδρυθεί η δημοκρατία, όμως πάντα είχαμε πρόβλημα με τη δημοκρατία μας. Οι διαφορετικές κουλτούρες που υπήρχαν στην ίδρυσή της εξαφανίστηκαν, είτε μέσω ενσωμάτωσης είτε μέσω γενοκτονίας, στη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία προς τη δημοκρατία. Παρά ταύτα, ιδιαίτερα μετά τις τελευταίες διώξεις δεν έχουμε κανένα θεσμό, καμία αρχή στη χώρα, όλα έχουν καταρρεύσει. Όλα τα προηγούμενα χρόνια είχα να αντιμετωπίσω δικαστικές διώξεις – σχεδόν 40 χρόνια πηγαίνω στα δικαστήρια. Όμως στο παρελθόν κατέπεφταν οι κατηγορίες. Με το AKP από το 2003 κάθε φορά που πηγαίνω στο δικαστήριο μου επιβάλλεται και κάποια ποινή – μικρή συνήθως, αλλά ποινή. Μέχρι το 2016 η κατάσταση ήταν σχετικά ανεκτή και οι ποινές μικρότερες. Μετά το 2016 όμως η Δικαιοσύνη είναι απολύτως εξαρτημένη από την κυβέρνηση. Η παιδεία κατέρρευσε, η υγεία κατέρρευσε.
Στην αρχή το AKP υποσχόταν ότι θα φτιάξει καλύτερο σύστημα υγείας, αλλά ξέραμε ότι θα ακολουθούσε το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και δεν θα γινόταν προληπτική αλλά θεραπευτική ιατρική. Ξέραμε ότι θα ήταν πιο ακριβό και ο κόσμος θα αναγκαζόταν να πληρώσει και θα προωθούνταν οι ιδιωτικοποιήσεις. Και τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα. Πλήρης κατάρρευση. Δεν είναι καθόλου ελπιδοφόρα όλα αυτά για το μέλλον της χώρας. Ελπίζω ότι η κοινωνία των πολιτών θα έρθει κοντά και μέσα από συλλογικές αποφάσεις θα βάλει τα θεμέλια για μια καλύτερη κοινωνία.
Τι συμβαίνει στις περιοχές που επλήγησαν από τους μεγάλους σεισμούς στην Τουρκία τον περασμένο Φεβρουάριο; Ποιες είναι οι εξελίξεις σε επίπεδο δημόσιας υγείας;
Έχω επισκεφθεί όλες τις πόλεις που επλήγησαν από τον σεισμό. Δυστυχώς το κράτος δεν υπάρχει εκεί. Από τη στιγμή που οι θεσμοί κατέρρευσαν δεν μπορούν να βοηθήσουν τους πολίτες και εάν παρέχουν κάποια βοήθεια, τότε λειτουργούν βάσει διακρίσεων. Για παράδειγμα, στις περιοχές που ζουν οι Αλεβίτες δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά, δεν έχουν κανονικό φαγητό, καθαρό νερό ή στέγαση. Τις πρώτες μέρες επισκεφθήκαμε την περιοχή και το κυβερνών κόμμα παρείχε σκηνές, όμως στους Αλεβίτες δεν έδωσαν και κοιμούνταν έξω ενώ έκανε πολύ κρύο.
Στο Χατάι, μια πόλη με πολλές διαφορετικές κουλτούρες, όπου υπάρχουν Αλεβίτες, Κούρδοι, Αρμένιοι, η κατάσταση είναι η χειρότερη σε όλη τη χώρα. Στο Καχραμανμαράς, το Αντιγιαμάν, στη Μαλάτια που είναι πιο κοντά στην κυβέρνηση η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη, όμως το Χατάι έχει αφεθεί εντελώς στη μοίρα του. Είναι τόσα τα καταστραμμένα κτίρια και πρέπει να καθαρίσουν τα ερείπια, όμως δεν ακολουθούν τους κανονισμούς. Η σκόνη είναι παντού, οπότε οι συγκεντρώσεις των επιβλαβών μικροσωματιδίων είναι πολύ υψηλές. Ο αμίαντος είναι πραγματικό πρόβλημα. Έχουμε βρει αμίαντο σε πολλά δείγματα και τώρα κοιτάμε και για τοξικά χημικά.
Προφανώς και η συζήτηση σχετικά με την πρόληψη είναι έντονη. Αν έχεις τόσο ψηλά κτίρια, θα πρέπει να έχεις ελέγξει αν είναι χτισμένα σε ασφαλές έδαφος και έχουν κατασκευαστεί σωστά. Τα νοσοκομεία του Χατάι και του Καχραμανμαράς που καταστράφηκαν ολοσχερώς είχαν χτιστεί πάνω σε βάλτους, οι οποίοι δεν προσφέρουν ασφάλεια στην κατασκευή.
