Ο Ερντογάν προσπαθεί με την προπαγάνδα για τις «θαλάσσιες πατρίδες» να ανακτήσει το χαμένο έδαφος από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και τις αντιδράσεις στην αυταρχική πολιτική του.
Στην Ελλάδα τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση τον ακολουθούν σ’ αυτό το παιχνίδι, θεωρώντας αυτονόητο ότι τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας ευνοούν τις εξορύξεις υδρογονανθράκων στις θάλασσές μας, μη λαμβάνοντας υπόψη ούτε την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη αλλαγής ενεργειακής πολιτικής ούτε τους κινδύνους σοβαρών ατυχημάτων από σεισμούς ή μεσογειακούς τυφώνες στις θάλασσές «μας». Αν οι κυβερνήσεις της Ελλάδας είχαν προσπαθήσει να κηρυχθεί η Μεσόγειος θάλασσα δίχως εκμεταλλεύσεις υδρογονανθράκων και περιοχή «κοινού ενδιαφέροντος» όλων των μεσογειακών χωρών, θα ήταν πολύ πιο εύκολο να απαντήσουμε στις τουρκικές αξιώσεις όχι μόνο με βάση δικά μας «εθνικά» συμφέροντα, αλλά με βάση κοινά περιβαλλοντικά συμφέροντα και Ελλήνων και Τούρκων. Επίσης θα ήταν εύκολο να προωθήσουμε την ιδέα για διεθνή διάσκεψη για την προστασία της Μεσογείου και να κερδίσουμε έτσι την υποστήριξη του ανερχόμενου παγκόσμιου περιβαλλοντικού κινήματος.
Δεν λέω ότι θα έπρεπε μονομερώς να εγκαταλείπαμε κάθε δικαίωμα σε ΑΟΖ (όσο τουλάχιστον υπάρχει αυτός ο θεσμός ακόμη και στη Μεσόγειο), αλλά να δηλώναμε ότι θα σεβόμασταν τη θάλασσα, ότι θα προσπαθούσαμε να εμποδίσουμε κάθε εξόρυξη στη «δική μας» ΑΟΖ με νόμο και θα προσπαθούσαμε με διπλωματικά μέσα και με τη βοήθεια του περιβαλλοντικού ευρωπαϊκού κινήματος να κηρυχθεί η Μεσόγειος θάλασσα προστατευμένη από κάθε εξόρυξη και επικίνδυνη περιβαλλοντικά εκμετάλλευση.
Είναι πιθανότατο τα χρήματα που θα ξοδευτούν στους εξοπλιστικούς ανταγωνισμούς να είναι τελικά πολύ περισσότερα από όλα τα «οικονομικά οφέλη» των εξορύξεων, έστω κι αν δεν συμβούν καταστροφές.
Επίσης λόγω της κλιματικής αλλαγής και της παγκόσμιας ανάγκης στροφής προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οποιαδήποτε επένδυση σε φαντασιακά οφέλη των εξορύξεων θα προκαλέσει καθυστέρηση στην αναγκαία στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε τοπική βάση και με σεβασμό του περιβάλλοντος που θα μπορούσε να γίνει δυνατό χαρτί της Ελλάδας στον 21ο αιώνα και σύγχρονη στρατηγική ανάπτυξης μακριά από τις αρπαχτές του παρελθόντος. Σήμερα η προοπτική ανάπτυξης των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας και η συνειδητοποίηση των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής δεν μπορούν παρά να σπρώχνουν τη ζήτηση και τις τιμές των υδρογονανθράκων προς τα κάτω έτσι ώστε να μην είναι συμφέρουσες οι επενδύσεις στις ακριβές διαδικασίες για εξόρυξη υδρογονανθράκων στις θάλασσες. Ετσι ο επερχόμενος καβγάς για τις ΑΟΖ θα μοιάζει με καβγά για ένα άδειο πουκάμισο, το οποίο σε τελική ανάλυση δεν θα εξυπηρετεί παρά μόνο τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα πολυεθνικών στα χρηματιστήρια, τα συμφέροντα γοήτρου πολιτικών αρχηγών που αγωνιούν να αποκαταστήσουν την αξιοπιστία τους, καθώς και τις βιομηχανίες οπλικών συστημάτων σε Γαλλία, Αμερική ή Γερμανία.
Οι θάλασσες είναι κατεξοχήν κοινό αγαθό της ανθρωπότητας και η ιδιωτικοποίηση των βυθών και η εκμετάλλευσή τους μπορεί να καταλήξουν σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα εναντίον τόσο της ανθρωπότητας όσο και του περιβάλλοντος. Οι υπόλοιπες χρήσεις της θάλασσας (αλιεία κ.λπ.) πρέπει να γίνονται με βάση διεθνείς συμφωνίες, γιατί τα ψάρια δεν έχουν εθνικότητα και οι ρύποι δεν σέβονται τα σύνορα των ΑΟΖ.
Στη Μεσόγειο η μόνη προοδευτική τοποθέτηση είναι ένα μέτωπο όλων των λαών της Μεσογείου για προστασία της από τις ορέξεις των πολυεθνικών και για κοινή προσεκτική και μετριοπαθή διαχείριση των «αλιευτικών πόρων», ώστε η βιολογική ισορροπία της κλειστής αυτής θάλασσας να μη διαταραχτεί ανεπανόρθωτα.
Η «απώλεια» ή «αδρανοποίηση» της ΑΟΖ σ’ αυτή την περίπτωση θα αντιστοιχεί πολύ περισσότερο στα πραγματικά συμφέροντα του λαού μας και θα ευνοούσε μια στροφή προς μια πράσινη ανάπτυξη με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που αφθονούν στην Ελλάδα και με επένδυση στην εφευρετικότητα και την έρευνα των νέων μας επιστημόνων που έχουν γενικά πολύ υψηλό επίπεδο (παράδειγμα οικολογικής εφευρετικότητας το ηλιακό τρίκυκλο Sunnyclist που αναπτύχθηκε από ομάδα νέων επιστημόνων στην Κρήτη, όπως και διάφορες άλλες πρωτοβουλίες).
Πολλοί ακόμη και στην Αριστερά φαντασιώνονται για την Ελλάδα ένα μέλλον «ανάπτυξης» γύρω από τους υδρογονάνθρακες ανάλογο με το τι έγινε στη Νορβηγία όπου χρηματοδότησε ένα γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος, ξεχνώντας ότι οι αρπαχτές από ένα εξορυκτικό μάννα εξ ουρανού (αναπόφευκτα με ημερομηνία λήξης) δεν ευνοούν τη στροφή προς νέες τεχνολογίες ούτε την ουσιαστική ανάπτυξη γύρω από βιώσιμες τεχνολογίες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρά μόνο ως περιφερειακή δραστηριότητα.
Η Δανία, που έχει ανάλογα δεδομένα σε πληθυσμό και κοινωνικό κράτος με τη Νορβηγία, ΔΕΝ έχει εξορυκτικά μάννα εξ ουρανού, οδηγήθηκε όμως έτσι να αναπτύξει στιβαρή γεωργία και στιβαρή βιομηχανία που στηρίζονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην ανακύκλωση.
Με τα σημερινά πια δεδομένα και τα περιβαλλοντικά επίδικα του 21ου αιώνα μια υπεύθυνη πολιτική ηγεσία, που έχει συμμετάσχει στο παρελθόν στις φαντασιώσεις για ανάπτυξη μέσω εξορύξεων υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο, οφείλει να αναθεωρήσει τη στάση της με θάρρος και υπευθυνότητα, γιατί όπως λένε στα λατινικά «errare humanum est, sed perseverare diabolicum», δηλαδή το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να επιμένεις σε αυτό είναι διαβολικό (στην περίπτωσή μας, κυρίως εξαιρετικά ανεύθυνο). Ο πολιτικός που καταλαβαίνει το λάθος του και αλλάζει τροχιά πριν από τον γκρεμό τελικά κερδίζει και στην κοινή γνώμη και όσον αφορά τη θέση του στην Ιστορία.
Η Αριστερά και οι «προοδευτικές δυνάμεις» ισχυρίζονται ότι έχουν μπει σε καινούργια φάση όπου η προστασία του περιβάλλοντος έχει γίνει ένας από τους βασικούς τους στόχους.
Η διαμάχη για τις ΑΟΖ είναι ίσως η στιγμή να αποδείξουν ότι αυτοί οι ισχυρισμοί δεν είναι σκέτη φλυαρία και εκλογική προπαγάνδα, ότι δεν αποτελούν απλώς διακοσμητικές προσθήκες στα προγράμματα αλλά συνιστούν ριζική αλλαγή οπτικής γωνίας, έστω και αν περνούν από αναγκαίες επίπονες αναθεωρήσεις και αυτοκριτικές. Η προστασία του περιβάλλοντος και του μέλλοντος της ανθρωπότητας θέλει ευθυκρισία αλλά και… αρετήν και τόλμην.
Ο Δημήτρης Σκαρπαλέζος είναι συνταξιούχος επίκουρος καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Paris Diderot του Παρισιού
