Τρεις σημαντικές Σύνοδοι Κορυφής διεξήχθησαν τον μήνα Ιούνιο με την κυβέρνηση να δηλώνει την απόλυτη ικανοποίηση της. Είναι όμως έτσι;
Σύνοδος Κορυφής ΕΕ
Υπό την πίεση των συνεχόμενων προκλήσεων της Τουρκίας στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ υιοθετήθηκε σχετική παράγραφος στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στην οποία επαναλαμβάνονται οι συνήθεις παραινέσεις προς την Τουρκία και εκφράζεται η «βαθιά ανησυχία» τη ΕΕ.
Επιπρόσθετα η ΕΕ καλεί σε αποκλιμάκωση των εντάσεων της Τουρκίας για την περιφερειακή σταθερότητα, διατύπωση που συναντάται και στην Ανακοίνωση του Λευκού Οίκου μετά την συνάντηση Biden-Erdogan.
Στο όνομα της περιφερειακής σταθερότητας προωθείται ο «διάλογος μεταξύ των εμπλεκομένων για το σύνολο των εκκρεμοτήτων». Καθώς η Ελλάδα δεν έχει θέσει θέματα κυριαρχίας της Τουρκίας, το ακριβώς αντίθετο ισχύει, έμμεσα η Ελλάδα καλείται να συμβάλλει στην αποκλιμάκωση της έντασης αποδεχόμενη την διμερή συζήτηση των αιτιάσεων της Τουρκίας;
Δυτικά Βαλκάνια
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης CEPS: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ΕΕ (23-24/6/2022), θα μείνει στην ιστορία για την ιστορική απόφαση έγκρισης της αίτησης της Ουκρανίας και της Μολδαβίας για ένταξη στην ΕΕ και χορήγησης στις δύο χώρες του καθεστώτος υποψήφιου μέλους. Για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, οι ηγέτες των οποίων είχαν προσκληθεί σε διάσκεψη πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η Σύνοδος θα μείνει στην ιστορία ως απόλυτο φιάσκο.»
Η Σύνοδος Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων χαρακτηρίσθηκε ως παταγώδης αποτυχία όσον αφορά το διαπραγματευτικό πλαίσιο της ενταξιακής διαδικασίας της Βόρειας Μακεδονίας. Η Σύνοδος προκειμένου να ξεπερασθούν οι ενστάσεις της Βουλγαρίας υιοθέτησε σχεδόν όλες τις βουλγαρικές απαιτήσεις, αγνοώντας τις ανησυχίες της κυβέρνησης της Βόρειας Μακεδονίας.
Ως αποτέλεσμα το Κοινοβούλιο της Βουλγαρίας ενέκρινε την 24/6/2022 την γαλλική πρόταση και ήρε το βέτο της για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία, υπό όρους.
Οι σημαντικότεροι όροι είναι: Η απαίτηση αλλαγής του συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας, ώστε να περιληφθεί αναφορά σε βουλγαρική κοινότητα στη Βόρεια Μακεδονία και η συμπερίληψη της Συνθήκης Φιλίας Βουλγαρίας-Βόρειας Μακεδονίας του 2017 στο διαπραγματευτικό πλαίσιο της ΕΕ.
Εφόσον η πρόταση της Προεδρίας υιοθετηθεί στο διαπραγματευτικό πλαίσιο, όπως προτείνει ο Επίτροπος Varhélyi, θα έχουμε αποδεχθεί το προηγούμενο για μελλοντικές ενταξιακές διαπραγματεύσεις, ώστε ιστορικά θέματα να γίνουν μέρος της ενταξιακής διαδικασίας, πέραν των ενιαίων κριτηρίων ένταξης υποψηφίων κρατών στην ΕΕ.
Με τη νέα πρακτική κάθε κράτος-μέλος θα μπορούσε να θέσει ως προϋπόθεση στην ενταξιακή διαπραγμάτευση την επίλυση διμερών ιστορικών διαφορών. Η Ελλάδα έθεσε ως όρο την επίλυση διμερών διαφορών με την Αλβανία στο διαπραγματευτικό πλαίσιο της ΕΕ;
Το να συμφωνήσει η ΕΕ σε μια ολοκληρωμένη και διπλωματική διαδικασία διαμεσολάβησης για την αντιμετώπιση όλων των εκκρεμών διμερών διαφορών στα Δυτικά Βαλκάνια, εκ παραλλήλου και όχι ως προϋπόθεση έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων είναι η προσφορότερη λύση.
Η Ελλάδα απώλεσε την ευκαιρία να έχει πρωταγωνιστικό διπλωματικό ρόλο με συγκεκριμένο σχέδιο και ορόσημα στην κατεύθυνση αυτή, προσφέροντας νέα πνοή στην ατζέντα διεύρυνσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Το σχέδιο στήριξης της ενταξιακής πορείας των Δυτικών Βαλκανίων, θα μπορούσε να αξιοποιήσει ως πρότυπο το Σχέδιο Δράσης Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας, αποκαθιστώντας την αξιοπιστία της χώρας μας στην περιοχή. Η εξωτερική πολιτική της χώρας μας όμως στα Δυτικά Βαλκάνια περιορίζεται σε εθιμοτυπικές επισκέψεις, εγκλωβίζοντας τις διπλωματικές πρωτοβουλίες της χώρας λόγω των εσωκομματικών αντιθέσεων της ΝΔ για την Συμφωνία των Πρεσπών.
Τουρκικές «απολαύσεις»
Η αμερικανική δεξαμενή σκέψης «Atlantic Council» χαρακτηρίζει τη συνάντηση του Biden-Erdogan, “σημαντική παραχώρηση” από τον Λευκό Οίκο, καθώς ανατρέπεται η πρόσφατη θέση των ΗΠΑ να μην εμπλέκεται με αυταρχικούς ηγέτες.
Ως μεγάλη νίκη της Άγκυρας χαρακτηρίζεται η ανάδειξη των “τρομοκρατικών ανησυχιών της στην κορυφή της ατζέντας της Συμμαχίας”, με αφορμή την δέσμευση των σκανδιναβικών χωρών να πατάξουν τα μέλη του PKK και του YPG. “Επικυρώνει την επιμονή της Τουρκίας τους τελευταίους δύο μήνες, ξεφουσκώνοντας την αφήγηση που υπονοούσε ότι οι ανησυχίες για το PKK ήταν υπερβολικές”, αναφερόμενο στις επανειλημμένες εκκλήσεις του Τούρκου ηγέτη.
Σύμφωνα με το Atlantic Council, η διαπραγμάτευση του Τούρκου Προέδρου ήταν αριστοτεχνική, καθώς “εκμεταλλεύτηκε επιδέξια τη στιγμή της μέγιστης δυνατής επιρροής του για να λάβει ως αντάλλαγμα το μέγιστο δυνατό για τα τουρκικά συμφέροντα ασφάλειας και την εσωτερική πολιτική του”.
Επίσης, προβάλλεται ως θετικό αποτέλεσμα για την Τουρκία η ευρεία συνεργασία σε συμφωνίες αμυντικής βιομηχανίας. “Δεν είναι μόνο η άρση του εμπάργκο όπλων των Σουηδών κατά της Τουρκίας, αλλά οι δύο σκανδιναβικές χώρες δεσμεύονται να στηρίξουν την Τουρκία σε πρωτοβουλίες κοινής ασφάλειας της ΕΕ”, όπως το σχέδιο στρατιωτικής συνεργασίας PESCO της ΕΕ.
Υπενθυμίζεται ότι η χώρα μας όλη την προηγούμενη περίοδο ήταν επιφυλακτική στην ένταξη τρίτων χωρών στην αμυντική συνεργασία της ΕΕ, λόγω του ενδεχομένου συμμετοχής της Τουρκίας. Η στάση της κυβέρνησης οδήγησε στην απώλεια άλλου ενός διαπραγματευτικού μοχλού στη σχέση μας με την Τουρκία.
Το Atlantic Council επισημαίνει την λανθασμένη εκτίμηση ότι η στάση της Τουρκίας στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ αποσκοπούσε κυρίως στην αγορά F-16 από τις ΗΠΑ. Ο κεντρικός άξονας της τουρκικής διπλωματικής στρατηγικής ήταν η υιοθέτηση των ανησυχιών ασφάλειας της Τουρκίας σχετικά με το PKK από την συμμαχία. Ο στόχος αυτός επετεύχθη με τον Έλληνα Πρωθυπουργό να επικυρώνει αυτές τις ανησυχίες ασφάλειας της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και με δημόσια δήλωση του.
Συνοψίζοντας η Τουρκία ασκώντας ουσιαστική πολυμερή διπλωματία:
– Ενισχύει την παρουσία της στα Βαλκάνια.
– Διαμεσολαβεί στην ουκρανική κρίση.
– Εμβαθύνει τις σχέσεις με τον Αραβικό Κόσμο και το Ισραήλ.
– Εμπεδώνει την θέση της ως περιφερειακής δύναμης.
Η στρατηγική επιλογή της Τουρκίας, ενίσχυσης των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων στην Μέση Ανατολή, με περιθωριοποίηση του Ιράν, αναβαθμίζει την Τουρκία ως σύμμαχο των ΗΠΑ, εν όψει της περιοδείας Biden στην περιοχή, δημιουργώντας τόξο επιρροής της τουρκικής διπλωματίας από τα Βαλκάνια, την Ουκρανία έως την Μέση Ανατολή.
Η Ελληνική κυβέρνηση διαθέτει σχέδιο αναχαίτισης των διπλωματικών κινήσεων της Τουρκίας, πέραν των ανακοινώσεων περί διεθνούς δικαίου και επιτυχιών σε Συνόδους Κορυφής;
O Γιάννης Μπράχος είναι οικονομολόγος – πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών
