Η πρωτοβουλία #supportartworkers δηµιουργήθηκε αρχικά µε στόχο να δηλώσει ένα µαζικό παρών απέναντι στη συστηµατική και συνεχή αδιαφορία της πολιτείας για τον πολιτισµό και τους εργαζόµενούς του.
Η αξία του πολιτισµού ως κοινωνικού αγαθού είναι αδιαµφισβήτητη. Σε πνευµατικό επίπεδο, σε διανοητικό επίπεδο, ακόµη και ως παρηγοριά ή ως παρέα, όλες οι µορφές των τεχνών έχουν συντελέσει καθοριστικά ώστε να εξελιχθεί η ανθρωπότητα σε παγκόσµιο επίπεδο. Ιστορικά η συµβολή του πολιτισµού στην εµπέδωση της έννοιας των ανθρώπινων δικαιωµάτων και της αξίας της ανθρώπινης ζωής –δοµικά δεδοµένα και κεκτηµένα και βασικά στοιχεία-αρµοί των κοινωνιών µας– υπήρξε καταλυτική.
Η πολιτεία αγνοεί τον πολιτισµό
Πίσω από όλες τις µορφές των τεχνών υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι, εργαζόµενοι, τους οποίους η πολιτεία επιλέγει να αγνοεί. Η κρίση που προέκυψε εξαιτίας της πανδηµίας υπογραµµίζει τα χρόνια επιδεικτικής αµέλειας του κράτους απέναντι στους εργαζόµενους στην τέχνη. Η χρόνια πολιτική αδιαφορία αναδεικνύει την πραγµατικά βαθιά άγνοια του κράτους για τον πολιτισµό ως κοινωνικό αγαθό και για την αξία –ή υπεραξία αν θέλετε– που παράγεται µέσω της ανάπτυξής του σε µια χώρα.
Με πολλή συγκίνηση βλέπουµε µε πόση µαζικότητα στηρίζεται από χιλιάδες ανθρώπους –καλλιτέχνες ή µη– η πρωτοβουλία αυτή, γιατί υπερασπίζεται δικαιώµατα αναφαίρετα. Το #supportartworkers δεν ζητάει ειδική µεταχείριση· ζητάει σεβασµό στο δικαίωµα της εργασίας µας, έρευνα για το πώς µπορούµε να συνεχίσουµε να δουλεύουµε µε νέα δεδοµένα εξαιτίας της επιβαλλόµενης συνθήκης που έχει προκύψει και στήριξη για όσο διάστηµα αδυνατούµε να εργαζόµαστε. ∆εν θα χρειαζόταν να τα ζητήσουµε αν το ΥΠΠΟΑ σε συνεργασία µε τα υπουργεία Εργασίας και Υγείας είχε κάνει το αυτονόητο.
Στηρίζοντας τη δράση των σωµατείων που είναι και οι θεσµικοί φορείς που εκπροσωπούν τον κάθε κλάδο ξεχωριστά έχουµε ήδη συγκεντρώσει αιτήµατα εκατοντάδων εργαζοµένων στην τέχνη, συνυπολογίζοντας τις εργασιακές ιδιαιτερότητες του κάθε κλάδου, την ώρα που το ΥΠΠΟΑ βγάζει ανακοινώσεις και παίρνει µέτρα αγνοώντας όχι µόνο πόσοι είµαστε αλλά και το πλαίσιο εντός του οποίου εργαζόµαστε εδώ και δεκαετίες.
∆ιάλογος από τον οποίο απουσιάζει το υπουργείο
Με την πρωτοβουλία #supportartworkers προκλήθηκε για πρώτη φορά σε τόσο µεγάλο βαθµό ένας δηµόσιος διάλογος που περιλαµβάνει εργαζόµενους από όλους τους κλάδους των τεχνών. Ολοφάνερα πια βρίσκει βήµα η άνευ ανταπόκρισης ανάγκη των ανθρώπων πίσω από τις κάµερες, πίσω από τα µικρόφωνα, πίσω από τη δηµιουργία γενικότερα να συγκαταλεχθούν στα µέτρα που παίρνει η κυβέρνηση. Η ζύµωση που προκύπτει από αυτό τον διάλογο τόσο διαφορετικών φωνών, τόσο διαφορετικών πολιτικών καταβολών, τόσο διαφορετικών αισθητικών αναφορών, τόσο διαφορετικών κοινωνικών τοποθετήσεων µόνο ελπίδα γεννάει και αποδεικνύει πως µας ενώνουν κοινά προβλήµατα, κοινά ερωτήµατα, κοινές σκέψεις και βασικότερα η ίδια χρόνια αδιαφορία και υποβάθµιση της εργασίας µας εκ µέρους της πολιτείας.
Είναι επίσης πρωτοφανές ότι όσο κι αν έχει παρατηρηθεί η προσπάθεια ταύτισης της πρωτοβουλίας µε οποιαδήποτε κοµµατικά συµφέροντα –απ’ όπου κι αν προέρχονται–, έχει πέσει στο κενό. Αυτό είναι φυσικό επόµενο καθώς τα αιτήµατα που έχουν διατυπωθεί είναι απλώς αποτέλεσµα κοινής λογικής και βασικών και αναφαίρετων ανθρώπινων και εργασιακών δικαιωµάτων. Το #supportartworkers είναι και θα παραµείνει µια ανεξάρτητη και συλλογική πρωτοβουλία γιατί η δυναµική της στηρίζεται µόνο στη συµµετοχικότητα και την αλληλεγγύη.
Στην περίοδο της καραντίνας οι άνθρωποι των τεχνών συµπαραστάθηκαν έµπρακτα σε όλους τους συµπολίτες τους. Ολο αυτό το άχαρο διάστηµα έγινε λιγότερο επίπονο επειδή µπορούσαµε να διαβάσουµε, να δούµε ταινίες, να ακούσουµε µουσική, να ζωγραφίσουµε. Εχουν ανέβει στο διαδίκτυο ελεύθερα παραστάσεις και έργα καλλιτεχνών προσβάσιµα σε όλους, ακόµη και στη µερίδα του πληθυσµού που και πριν από την κρίση δεν είχε πρόσβαση σε πολλές µορφές της τέχνης. Σε µια τόσο δύσκολη, αβέβαιη και επισφαλή συνθήκη την οποία αντιµετώπισε όλη η ανθρωπότητα, η τέχνη στάθηκε και συνεχίζει να στέκεται αρωγός, ώστε αυτή να αντιµετωπιστεί µε ψυχραιµία, καθαρή σκέψη και δηµιουργικότητα. ∆υστυχώς για όλους τους εργαζόµενους στον πολιτισµό, η εργασιακή καραντίνα συνεχίζεται και θα συνεχίζεται για το επόµενο διάστηµα κι απέναντι σε αυτό η πολιτεία στέκεται αδρανής, ενώ σε όλη την Ευρώπη ανακοινώνονται µέτρα στήριξης και ουσιαστικής προάσπισης του πολιτισµού.
Ο χειµώνας που έρχεται θα είναι καθοριστικός όχι µόνο για την τέχνη την ίδια ως κοινωνικό αγαθό και κοµµάτι του ευρύτερου πολιτισµού, αλλά και για τους ανθρώπους που δουλεύουν γι’ αυτή. Το γεγονός ότι επιτέλους έχουµε αρχίσει µαζικά να κοιτάµε ποιοι βρίσκονται πίσω από τις σκηνές, τις φωτογραφίες, τις κάµερες, τα τραγούδια είναι ένα συγκινητικό επίτευγµα της δηµόσιας συζήτησης που έχει ανοίξει. Σε αυτό τον διάλογο ήρθε η στιγµή να συµµετάσχει και η κυβέρνηση. Ολοι µας αναλάβαµε την ατοµική µας ευθύνη. Ηρθε ο καιρός να αναλάβει και η πολιτεία τη δική της πολιτική ευθύνη ενάντια στην ισοπέδωσή µας.
Μέτρα χωρίς πλάνο
Σύµφωνα µε επίσηµη µελέτη που παρήγγειλε το υπουργείο Πολιτισµού, το 2014 ο πολιτιστικός και δηµιουργικός τοµέας πώλησε αγαθά και υπηρεσίες ύψους 5,3 δισ. ευρώ –µε προστιθέµενη αξία 2,1 δισ. ευρώ–, συνεισφέροντας 1,4% στο ΑΕΠ. Κι όµως όλος αυτός ο χώρος παρουσιάζεται συχνά ως «αχαρτογράφητος» και συστηµατικά αφήνεται στις παθογένειές του. Οι εργαζόµενοι στον πολιτισµό αντιµετωπίζονται στην καλύτερη περίπτωση ως µισθωτοί υπάλληλοι χωρίς καµία ιδιαίτερη φροντίδα για τις εργασιακές τους σχέσεις, οι οποίες υπόκεινται σε διαφορετικά καθεστώτα και διέπονται από εποχικότητα. Οι εργαζόµενοι στις τέχνες δουλεύουν συγκεκριµένες µέρες µε διαφορετικούς εργοδότες κατά τη διάρκεια ενός οικονοµικού έτους και όχι µε µηνιαία σύµβαση. Στο θέατρο και στον χορό αυτή η συνθήκη εργασίας αφορά πάνω από το 50% των εργαζοµένων, ενώ στη µουσική πάνω από το 80%. Σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο απαντήσαµε µε τον εξής τρόπο: κατά την πρώτη εβδοµάδα λειτουργίας της οµάδας στο Facebook πάνω από 17.000 µέλη έγραψαν αιτήµατα και τρόπους αντιµετώπισης της κρίσης. Τα αιτήµατα οργανώθηκαν σε κατηγορίες και επεξεργάστηκαν νοµικά. ∆ιέπονται από µια κοινή φιλοσοφία που αντιµετωπίζει αυτή την πολυπλοκότητα των εργασιακών σχέσεων. Κι επειδή ως εργαζόµενοι στις τέχνες αξιώνουµε για τους εαυτούς µας τη στενή σχέση µε το κοινωνικό γίγνεσθαι, θέσαµε ως βάση των διεκδικήσεών µας ό,τι προβλέπεται για όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες εργαζοµένων.
Απέναντι σε αυτά τα αιτήµατα, έπειτα από µια γενικευµένη κατακραυγή, το υπουργείο Πολιτισµού, τελευταίο από όλα τα υπουργεία, έδωσε συνέντευξη Τύπου, στην οποία ανακοινώθηκαν µέτρα που κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Ασαφή, θολά και µη εξειδικευµένα, τα µέτρα αυτά είναι βεβιασµένα και αιφνιδιαστικά, χωρίς σαφές πλάνο και υγειονοµικούς κανόνες και αντιµετωπίζουν τους εργαζόµενους σαν «υγειονοµικό πείραµα». Πώς θα γίνουν οι πρόβες, σε ποιους χώρους, µε ποιο κόστος; Πρόκειται για ένα µείγµα ανειληµµένων υποχρεώσεων του υπουργείου (επιχορήγηση ΕΚΚ, επιχορήγηση ∆ΗΠΕΘΕ κ.ά.), νέων µέτρων µε εξαιρετικά περιοριστικούς όρους και µέτρων δύσκολα αντιληπτών (κοινωνική εργασία µέσω του υπουργείου Εργασίας;). Πρόκειται για µέτρα που λαµβάνονται εφάπαξ και δεν έχουν καµία στόχευση στη στήριξη που ζητάµε σε µακροπρόθεσµο πλαίσιο (κανείς δεν γνωρίζει πώς θα λειτουργήσουν οι κλειστοί πολιτιστικοί χώροι από τον Σεπτέµβριο και µετά), ενώ σύµφωνα µε τις δηλώσεις της ίδιας της υπουργού, πέρα από την εγγύηση του υπουργείου ότι τα πρωτόκολλα θα τηρηθούν παρά το αυξηµένο κόστος, η «αγορά θα αυτορρυθµιστεί» µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους εργαζόµενους στις τέχνες.
