Το υπουργείο Εσωτερικών, αμέσως μετά τις εκλογές του 2019, τροποποίησε, με τρεις νομοθετικές ρυθμίσεις, διατάξεις του ψηφισμένου επί ΣΥΡΙΖΑ νόμου για την τοπική αυτοδιοίκηση (ν. 4555/2018 «Κλεισθένης») . Η κυβέρνηση της ΝΔ είχε προβεί σε θεσμικές παρεμβάσεις με διττή κατεύθυνση. Από τη μια είχε μεταβάλει τον τρόπο συγκρότησης της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής, προκειμένου να εξασφαλισθεί σε αυτές η πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου. Από την άλλη, μετέφερε , ιδίως στην οικονομική επιτροπή, αρμοδιότητες σημαντικού οικονομικού αντικειμένου, οι οποίες μέχρι τότε ανήκαν στο δημοτικό συμβούλιο. Δηλαδή πέρασαν πέρασαν κρίσιμες αρμοδιότητες σε έμμεσα συλλογικά όργανα (π.χ. οικονομική επιτροπή, επιτροπή ποιότητας ζωής) από ένα όργανο άμεσα εκλεγόμενο συλλογικό όργανο διοίκησης των δήμων, το δημοτικό συμβούλιο στο οποίο η παράταξη του δημάρχου ενδέχεται να μην έχει την πλειοψηφία, λόγω της συγκρότησής του με βάση το σύστημα της απλής αναλογικής (κάτι που ανέκυψε κατά τις τοπικές εκλογές της 26.5.2019 και της 2.6.2019 σε 231 από τους 332 δήμους της χώρας). Συνεπώς, όπως επισημαίνεται στην περίληψη της απόφασης 760/2022 του Γ΄Τμήματος του ΣτΕ , ο νομοθέτης απέβλεψε στη μεταφορά ορισμένων εκ των εξ ορισμού σημαντικών αρμοδιοτήτων του δημοτικού συμβουλίου σε άλλα έμμεσα συλλογικά όργανα του δήμου, με παράλληλη μεταβολή του τρόπου συγκρότησης των τελευταίων, προκειμένου να εξασφαλίσει σε αυτά την πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου.
Οι ανώτατοι δικαστές έκαναν δεκτό κατά πλειοψηφία ότι οι ρυθμίσεις, αμέσως μετά τις εκλογές του 2019 (δημοτική περίοδος 1.9.2019 – 31.12.2023), παραβιάζουν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και τις αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού, σύμφωνα με τα άρθρα 1 (παρ. 1 και 2), 4 (παρ. 1), 5 (παρ. 1), 51 (παρ. 3), 52 και 102 (παρ. 2) του Συντάγματος. Κι αυτό, δεδομένου ότι «τόσον οι εκλογείς όσο και οι εκλεγέντες δημοτικοί σύμβουλοι είχαν συνεκτιμήσει, για τη διαμόρφωση της εκλογικής τους βούλησης, τις ισχύουσες κατά τον χρόνο των εκλογών αυτών ρυθμίσεις του ν. 4555/2018 (άρθρα 76 και 91), με τις οποίες προβλεπόταν η συγκρότηση των προαναφερόμενων συλλογικών οργάνων χωρίς αντίστοιχη ρύθμιση περί πλειοψηφίας της παράταξης του δημάρχου». Ζήτημα συνταγματικότητας προκύπτει και για τον τρόπο συγκρότησης διοικητικών συμβουλίων νομικών προσώπων των δήμων (π.χ. ΔΕΥΑ/ Δημοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης-Αρδευσης κ.λπ.).
Υπήρξαν και διαφοροποιήσεις δικαστών του ΣτΕ. Κατά την κρίση της μειοψηφίας δεν συντρέχει παραβίαση των ανωτέρω αρχών και δικαιωμάτων, δεδομένου ότι ο νόμος 4555/2018 δεν προέβλεπε την άμεση ανάδειξη των μελών της οικονομικής επιτροπής, της επιτροπής ποιότητας ζωής και των διοικητικών συμβουλίων των δημοτικών νομικών προσώπων από το εκλογικό σώμα, αλλά τον ορισμό τους έμμεσα από το δημοτικό συμβούλιο. Εξ άλλου, κατά την ίδια γνώμη, όσον αφορά ειδικότερα την οικονομική επιτροπή και την επιτροπή ποιότητας ζωής, τυχόν αντισυνταγματικότητα της μεταφοράς αρμοδιοτήτων σε αυτές από το δημοτικό συμβούλιο με τον ν. 4623/2019 δεν επηρεάζει, πάντως, τη συνταγματικότητα των επίδικων περί συγκρότησής τους διατάξεων, αλλά αφορά τη νομιμότητα των αντίστοιχων αποφάσεων των εν λόγω επιτροπών στο πλαίσιο της άσκησης των μεταβιβασθεισών αρμοδιοτήτων.
Ηδη οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Ζαχαριάδης και Μιλτιάδης Χατζηγιαννάκης, έκαναν δημόσιες παρεμβάσεις , σημειώνοντας ότι κάθε μήνα θα προκύπτει και άλλη απόφαση της Δικαιοσύνης που θα αποδομεί τη δήθεν θεσμική θωράκιση των νομοθετημάτων της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. Τον Απρίλιο , όπως σημειώνουν, ήρθε να προστεθεί και να φτάσει στην τέταρτη απόφαση περί αντισυνταγματικότητας νομοθετήματος για την Αυτοδιοίκηση η απόφαση του Γ’ τμήματος του ΣτΕ (760/2022).
Για να προσθέσουν: «Τέτοια «αλφαδιά» στη νομοθέτηση από τη Νέα Δημοκρατία δεν την είχε δει η Αυτοδιοίκηση εδώ και χρόνια. Στο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία από την πρώτη στιγμή λέγαμε για την αντιδημοκρατική μεταφορά αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο στην οικονομική επιτροπή και τώρα η απόφαση του ΣτΕ ήρθε να προστεθεί στις άλλες τρεις αποφάσεις που κάνουν λόγο περι αντισυνταγματικότητας νομοθετήματος της ΝΔ».
Παράλληλα, ο Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, Πάνος Σκουρλέτης , ο οποίος έχει διατελέσει υπουργός Εσωτερικών στηλίτευσε την τακτική της ΝΔ. Σημείωσε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε, «εγκαίρως και τεκμηριωμένα προειδοποιήσει ότι η σπουδή του τότε Υπουργού Εσωτερικών κ. Θεοδωρικάκου και της κυβέρνησης της ΝΔ όχι απλώς να “ξηλώσει” τον ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ και την απλή αναλογική αλλά να αλλοιώσει, επί της ουσίας, το εκλογικό αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών εκλογών, παραβίαζε σειρά διατάξεων του Συντάγματος».
Οπως σημειώνει, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι «οι νομοθετικές παρεμβάσεις του κ. Θεοδωρικάκου και της κυβέρνησης της ΝΔ, με τη γνωστή δυσανεξία σε οτιδήποτε αναβαθμίζει τη Δημοκρατία, συνιστούν ευθεία νόθευση της λαϊκής βούλησης. Δεν πρόκειται απλώς για «αντιμεταρρύθμιση» αλλά για ανεπίτρεπτη συνταγματικά αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος, που εφόσον επικυρωθεί και από την Ολομέλεια του ΣτΕ, θα τινάξει κυριολεκτικά στον αέρα τη λειτουργία των ΟΤΑ κατά το επίμαχο διάστημα».
