Οι προκλήσεις όσον αφορά στα θέματα της υγείας, του συστήματος δημόσιας υγείας και κοινωνικής φροντίδας αλλά και της συνοχής του κοινωνικού ιστού από την πανδημία του κοροναϊού είναι μεγάλες.
Η μεταδοτικότητα του ιού, η έλλειψη φαρμάκων – εμβολίων, η αμφιβολία του αν μπορούν να αντέξουν τα συστήματα περίθαλψης οδηγεί, και σωστά, σε μεγάλη πίεση για λήψη προληπτικών μέτρων σε πολλές χώρες. Η πανδημία του Covid-19 είναι η πρώτη υγειονομική κρίση που πλήττει τον πλανήτη, αλλά με ένταση τον βιομηχανικό κόσμο, την εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και των μετακίνησεων, των Μέσων Ενημέρωσης, της εικόνας και των σόσιαλ μίντια. Τώρα το επείγον και σημαντικό είναι να αντέξουν τα συστήματα που βρίσκονται σε οριακή κατάσταση, το υπάρχον ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, οι υποδομές για περίθαλψη όσων ασθενούν σοβαρά, καθώς και να γίνει άμεσα αλλά σωστά η στελέχωση των υπηρεσιών υγείας με νέο προσωπικό και υλικά. Παρόλα αυτά, δεν μπορούμε να αδιαφορήσουμε για τα πολιτικά θέματα που προκύπτουν σε σχέση με την επόμενη μέρα.
Με δεδομένο ότι είναι αδύνατο να αποφεύγουμε τους ιούς και τις επιδημίες, το ζητούμενο είναι να οργανωθεί το σύστημα υγείας με τρόπο ώστε να προλαμβάνει την εμφάνιση νέων και την γρήγορη επέκταση ασθενειών. Τα νούμερα ασθενών και θανάτων εντυπωσιάζουν, υπάρχουν όμως πολλές άλλες ασθένειες που εξοντώνουν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα, ενώ άλλες απειλές είναι μπροστά μας. Η κλιματική αλλαγή επιταχύνει την εμφάνιση νέων ασθενειών και την επέκταση ασθενειών σε ευρύτερες κλιματικές ζώνες. Η ιστορία των επιδημιών και των πανδημιών επιβεβαιώνει ότι η επόμενη κρίση είναι κοντά. Δεν μπορεί, λοιπόν, να αντιμετωπίζουμε όλες τις επιδημίες και πανδημίες με απαγόρευση της κυκλοφορίας και κατάψυξη της οικονομίας ή ως πολεμική επιχείρηση. Αλλιώς πρέπει να το κάνουμε. Βασικές κατευθύνσεις πολιτικών:
1. Ανάπτυξη συστήματος έγκαιρου εντοπισμού κινδύνων κι ολοκληρωμένης ενημέρωσης /εκπαίδευσης πολιτών και φορέων, συνεργασίες, αποτελεσματική κοινωνική οργάνωση.
2. Επανεξέταση του μοντέλου υγείας, από την πρόληψη μέχρι την διαχείριση σε περίπτωση κρίσεων, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι πολιτική για την υγεία δεν είναι μόνο ρυθμίσεις για την περίθαλψη. Σύστημα πρόληψης, φροντίδας και περίθαλψης που στηρίζεται σε καλά αναπτυγμένο δημόσιο σύστημα, ευέλικτο, αποτελεσματικό κι οργανωμένο στη βάση των αναγκών των χρηστών (πολιτών και ασθενών), ευπροσάρμοστο σε μεταβαλλόμενες συνθήκες. Αυτό σημαίνει, υποδομές και στελέχωση με σωστά εκπαιδευμένο κι αμειβόμενο προσωπικό, οργάνωση με βάση επιστημονικά και κοινωνικά κριτήρια, μελέτες και τεκμηρίωση.
3. Σχεδιασμός που δεν αφήνει κανέναν πίσω και μόνο, ακόμα και σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σήμερα έχουν μείνει απέξω σημαντικά κομμάτια της κοινωνίας, ιδιαίτερα ευάλωτοι πληθυσμοί, ασθενείς με σοβαρά προβλήματα, ηλικιωμένοι που είναι μόνοι, πρόσφυγες σε άθλιες συνθήκες σε καταυλισμούς, άνθρωποι που ζουν στα νησιά ή απομακρυσμένες κι ορεινές περιοχές, που τρέμουν μήπως υπάρξει ένα κρούσμα στις κοινότητες τους μην έχοντας στοιχειώδεις υποδομές.
4. Δημοκρατική νομιμοποίηση αποφάσεων, η δημοκρατία δεν μπαίνει σε καραντίνα, δεν είναι πολυτέλεια. Όπως το κάνει το Ευρωκοινοβούλιο, έτσι και η ελληνική Βουλή πρέπει να συναποφασίζει για όλα.
5. Κατανόηση της οικολογίας των ιών. Οι εστίες του Έμπολα είναι πιο συχνές σε περιοχές της Δ. και Κ. Αφρικής που υπέστησαν πρόσφατα αποψίλωση δασών. Όταν κόβουμε τα δάση, αναγκάζουμε τις νυχτερίδες, που είναι φορέας του ιού, να καταφύγουν στους κήπους. Η οικολογική κατάρρευση, οι κακές συνθήκες μεταφοράς ζώων, ο συγχρονισμός κατοικίδιων με άγρια είδη σε αγορές ζώων επιτρέπουν το «ξεπέρασμα του φραγμού του ανθρώπινου είδους» με αποτέλεσμα να περνάει κάποιος ιός από ένα είδος σε άλλο και στο τέλος στο ανθρώπινο σώμα. Δεν θα αποφύγουμε τις επιδημίες παρά μόνο εάν είμαστε αποφασισμένοι να αλλάξουμε τις πολιτικές που μας έκαναν να διαταράξουμε τη φύση και τη ζωή των ζώων, να συνδέσουμε την πολιτική υγείας με πολιτικές που στοχεύουν στην προστασία των οικοσυστημάτων, της βιοποικιλότητας και του κλίματος.
6. Ολιστική, όχι μερική προσέγγιση. Σωστά λαμβάνονται έκτακτα μέτρα για έναν πολύ επικίνδυνο ιό αλλά γιατι όχι και για ένα σύνολο άλλων σοβαρών ασθενειών ή περιβαλλοντικών παραγόντων που σκοτώνουν χιλιάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες άτομα κάθε χρόνο; Θα κινητοποιηθούμε και για την μείωση των πρόωρων θανάτων εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (13.000 άτομα ετησίως στην Ελλάδα);
7. Ανθεκτικότητα και πράσινη μετάβαση της οικονομίας και της παραγωγής που αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ευάλωτες στην υγειονομική κρίση. Δεν υπάρχει μέλλον αν καταρρέουν σε κάθε παρόμοια κατάσταση. Να ξαναδούμε το μέλλον της οικονομίας και της εργασίας μετά την εμπειρία της πανδημίας αλλά και υπό το πρίσμα των αλλαγών που προκαλεί η κλιματική κατάρρευση και οι ψηφιακές εξελίξεις. Μια νέα Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία πρέπει να είναι η απάντηση στην αυξημένη επικινδυνότητα που βιώνουμε όλο και περισσότερο.
Ο Νίκος Χρυσόγελος, είναι πρώην ευρωβουλευτής των Πράσινων/EFA, μέλος του Συμβουλίου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ (του ενωτικού, αυτόνομου Πράσινου κόμματος που πραγματοποίησε πρόσφατα το ιδρυτικό συνέδριό του ψηφιακά)
