Οταν στις 11 Απριλίου τα τηλεοπτικά μέσα του Περού ετοιμάζονταν για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών σίγουρα δεν περίμεναν πως θα αναζητούσαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή μια φωτογραφία του ανθρώπου που κατάφερε να νικήσει με ποσοστό 19,6%.
Η πρωτιά του 51χρονου δασκάλου Πέδρο Καστίγιο από τη φτωχική περιοχή Κατζαμάρκα, ηγέτη του αριστερού κόμματος Ελεύθερο Περού, ήταν έκπληξη καθώς στις δημοσκοπήσεις με δυσκολία άγγιζε το 6%. Ανάμεσα σε 17 ακόμη υποψηφίους, μεταξύ των οποίων κατηγορούμενοι για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, καταδικασθέντες για εγκλήματα και ξενοφοβικοί, ο αριστερός συνδικαλιστής Καστίγιο μπορεί να μη συγκέντρωσε το 51% που απαιτείται για να ανακηρυχθεί εξαρχής νικητής, αλλά έπεισε μια αρκετά μεγάλη μερίδα δυσαρεστημένων πολιτών να τον ψηφίσει.
«Αυτή είναι η ψήφος μιας χώρας κουρασμένης, απογοητευμένης γεμάτη κατάθλιψη» επισημαίνει ο Περουβιανός πολιτικός αναλυτής Φερνάντο Τουέστα, περιγράφοντάς την ως ψήφο διαμαρτυρίας κατά της πολιτικής ελίτ και των σκανδάλων της.
Πώς έφτασε στη νίκη;
Το ερώτημα είναι πώς κατάφερε ο Καστίγιο να κερδίσει την ψήφο των Περουβιανών αφήνοντας πίσω φαβορί όπως την υποψήφια της λαϊκιστικής Δεξιάς Κέικο Φουχιμόρι, κόρη του καταδικασμένου για διαφθορά πρώην προέδρου Αλμπέρτο Φουχιμόρι, που συγκέντρωσε ποσοστό 13,4%.
Μέχρι το 2017 που ηγήθηκε στις επιτυχημένες μαζικές κινητοποιήσεις των δασκάλων ο λαός αγνοούσε την ύπαρξη του Καστίγιο, ο οποίος από τον περασμένο Οκτώβριο που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του έδωσε πραγματική μάχη.
Ως κλασικός Περουβιανός συνδικαλιστής γνωρίζει καλά πώς να συνδυάζει τη ριζοσπαστική ρητορική με τον ρεαλισμό, κάτι που κέντρισε το ενδιαφέρον του δυσαρεστημένου λαού. Με ένα ψάθινο καπέλο ως σήμα κατατεθέν και χρησιμοποιώντας κυρίως το άλογό του για τις μετακινήσεις του, ο Καστίγιο διέδωσε τις προεκλογικές του υποσχέσεις σε σχεδόν ολόκληρη τη χώρα με πραγματική δουλειά και όχι ποντάροντας στη νέα τεχνολογία και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Μη διαθέτοντας ούτε ο ίδιος λογαριασμό στο Facebook σε μια χώρα όπου το ψηφιακό χάσμα είναι ορατό, κυρίως στις αγροτικές περιοχές στις οποίες απευθύνεται, και με ελάχιστη προβολή από τα τηλεοπτικά δίκτυα επέλεξε να πηγαίνει ακόμη και από πόρτα σε πόρτα φτάνοντας σε μέρη που κανένας υποψήφιος δεν πίστευε ότι αξίζει να επισκεφτεί.
Ως γνήσιος μαρξιστής, όπως ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του, έχτισε τη δημοφιλία του υποσχόμενος μεταξύ άλλων να κρατικοποιήσει βασικές πλουτοπαραγωγικές πηγές και υποδομές, να επενδύσει στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση, να εκλέξει ανώτατο δικαστήριο με λαϊκή εντολή και να ξαναγράψει το σύνταγμα που, όπως ο ίδιος εγγυάται, «θα έχει το χρώμα, τη μυρωδιά και τη γεύση του λαού».
Σε αντίθεση με το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που προωθεί η αντίπαλός του Φουχιμόρι και εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα αυξάνοντας την κοινωνική ανισότητα και τη φτώχεια, και φουντώνει με την πανδημία, ο Καστίγιο υποστηρίζει ένα νέο μοντέλο που θα επικεντρώνεται στα συμφέροντα των απλών πολιτών και όχι στα επιχειρηματικά. Ωστόσο στα κοινωνικά ζητήματα οι θέσεις του είναι αρκετά συντηρητικές, αφού τάσσεται υπέρ της θανατικής ποινής για τους διεφθαρμένους και κατά των αμβλώσεων, της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και των φεμινιστικών πολιτικών.
Ύφεση και αναταραχή
Η πνοή της ανανέωσης που δίνει η παρουσία του φαντάζει σχεδόν λυτρωτική σε μια χώρα όπου τα τελευταία τριάντα χρόνια πρωταγωνιστούν η πολιτική αστάθεια και τα σκάνδαλα διαφθοράς. Οι απανωτές πολιτικές κρίσεις έχουν εκτοξεύσει τη δυσαρέσκεια.
Μέσα σε πέντε χρόνια έχει εκλέξει τέσσερις προέδρους και δύο Κογκρέσα, ενώ οι συγκρούσεις μεταξύ της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας είναι συνεχείς. Η διαφθορά στη χώρα είναι τόσο μεγάλη που τρεις πρώην πρόεδροι έχουν φυλακιστεί και ένας τέταρτος αυτοκτόνησε για να αποφύγει τη σύλληψη. Η υποψήφια Κέικο Φουχιμόρι έχει επίσης φυλακιστεί τρεις φορές στο παρελθόν.
Η εμπιστοσύνη απέναντι στους πολιτικούς μειώθηκε ακόμη περισσότερο μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου τον περασμένο Φεβρουάριο ότι κυβερνητικοί αξιωματούχοι εμβολιάστηκαν κατά της Covid-19 κρυφά.
Την ίδια ώρα η πανδημία έχει χτυπήσει σφοδρά το Περού, καταγράφοντας τον υψηλότερο αριθμό νεκρών στη νότια Αμερική, ενώ μεγάλος είναι ο αντίκτυπος και στην οικονομία της. Από το δεύτερο τρίμηνο του 2020 η χώρα βρίσκεται σε ύφεση, καταγράφοντας συρρίκνωση 11% το περασμένο έτος. Περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν άνεργοι.
Δεύτερος γύρος με αμφιβολίες
Ο δεύτερος γύρος των εκλογών θα διεξαχθεί στις 6 Ιουνίου και σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Ipsos ο Πέδρο Καστίγιο εμφανίζεται να έχει προβάδισμα με 42% έναντι του 31% της Κέικο Φουχιμόρι.
Ωστόσο η κατάσταση παραμένει ρευστή. Αρκετοί εκφράζουν αμφιβολίες για το αν ο Καστίγιο θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της χώρας. Η αποχή αναμένεται να είναι μεγάλη και, όπως φαίνεται, κανείς από τους δύο υποψηφίους δεν θα έχει αυτοδυναμία.
Ο σχηματισμός κυβέρνησης συνασπισμού αποτελεί γρίφο τόσο για τη Φουχιμόρι, που έχει ήδη ξεκινήσει τις συμμαχίες με τα κεντροδεξιά κόμματα, όσο και για τον Καστίγιο που με δυσκολία θα βρει συμμάχους.
«Οι άνθρωποι έχουν τις επιφυλάξεις τους και για τους δύο, αλλά η δημοκρατία απαιτεί να επιλέξουν, γεγονός που βάζει τους Περουβιανούς σε ένα σταυροδρόμι. Η επιλογή του ενός ή του άλλου φαίνεται σαν επιλογή μεταξύ ενός δάγκειου πυρετού και Covid-19» επισημαίνει ο πολιτικός αναλυτής Αουγκούστο Αλβάρεθ Ρόντριχ.