Οι κρίσιμες στιγμές στο μεσανατολικό σκηνικό περιπλέκονται με τις προσωπικές ιστορίες των ηγετών ένθεν κακείθεν της σύγκρουσης
Η φωτιά στην µπαρουταποθήκη της Μέσης Ανατολής φουντώνει µετά την επιδροµή της Χαµάς στο Ισραήλ και την πολιορκία της Γάζας και µέσα από την ένταση αναδύονται τα πρόσωπα που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη σύγκρουση διαχρονικά. Αλλοι ως µοιραίοι και άβουλοι, άλλοι ως τυχοδιώκτες που έδραξαν την ευκαιρία αλλάζοντας συµµαχίες για να πετύχουν τον στόχο τους και άλλοι που απλώς δεν µπορούν να µην εκµεταλλευτούν τη σύρραξη για να κρατηθούν στην εξουσία. Τα πρόσωπα αυτά έχουν συµβάλει λίγο ή πολύ στις καταιγιστικές και αιµατοβαµµένες εξελίξεις που έχουν καθηλώσει ολόκληρο τον πλανήτη από το προηγούµενο Σάββατο.
Από την πλευρά των Παλαιστινίων δύο παραµένουν οι ηγετικές µορφές, οι οποίοι εδώ και πολλά χρόνια κινούνται σε εκ διαµέτρου αντίθετες κατευθύνσεις: σε µετριοπαθή µονοπάτια ο ένας, σε συνεχή ένταση και άσκηση πίεσης ο άλλος. Από τη µια ο υπέργηρος αλλά όχι και τόσο σεβάσµιος πλέον Μαχµούντ Αµπάς και από την άλλη ο µεσήλικας σκληρός ισλαµιστής Ισµαΐλ Χανίγια. Από τη µια δηλαδή η Φατάχ και από την άλλη η Χαµάς και οι παραφυάδες της.
Απέναντί τους οι Ισραηλινοί που συνέβαλαν στην τωρινή σύγκρουση δεν µπορεί παρά να είναι οι τελευταίοι δύο πρωθυπουργοί της χώρας Μπενιαµίν Νετανιάχου και Γιαΐρ Λαπίντ. Και οι δύο µε την πολιτική που έχουν ακολουθήσει την τελευταία δεκαετία έχουν εντείνει την καταστολή στα κατεχόµενα εδάφη και την περιστολή των ανθρώπινων δικαιωµάτων των Παλαιστινίων, ενώ έχουν καταφέρει να διχάσουν βαθιά και τους ίδιους τους Ισραηλινούς, ο καθένας µε διαφορετικό τρόπο.
Ο τρίτος παράγοντας στη σύγκρουση, όπως αυτή παρουσιάζεται την τελευταία εβδοµάδα, δεν είναι άλλος από το σιιτικό ισλάµ. Ο αγιατολάχ Αλί Χαµενεΐ του Ιράν και ο ηγέτης της Χεζµπολάχ Χασάν Νασράλα ενσαρκώνουν τις πιθανότητες η σύγκρουση µεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων να πάρει διαστάσεις περιφερειακής σύρραξης µε απρόβλεπτες πολιτικές συνέπειες σε µια σειρά από χώρες, καθώς και στον ενεργειακό τοµέα που από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει δυσκολέψει τις κυβερνήσεις ολόκληρου του πλανήτη.
Μπενιαμίν Νετανιάχου – Πρωθυπουργός του Ισραήλ
Κομάντο μπλεγμένο στη διαφθορά
Ο μακροβιότερος πρωθυπουργός στην ιστορία του Ισραήλ σχημάτισε τον Δεκέμβριο του 2022 την πιο ακροδεξιά κυβέρνηση που έχει δει ποτέ η χώρα, ενώ τώρα ηγείται κυβέρνησης εθνικής ενότητας με τη συμφωνία του κεντρώου Μπένι Γκαντζ. Προηγούμενα επιχείρησε πραγματικό κοινοβουλευτικό πραξικόπημα με την παράκαμψη του Ανώτατου Δικαστηρίου, διχάζοντας τη χώρα για μήνες. Παράλληλα, τα ακροδεξιά στοιχεία που έχει συγκεντρώσει γύρω του, όπως ο Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ και ο Μπεζαλέλ Σμότριτς, έχουν αποχαλινώσει τους εποίκους, με τις επιθέσεις τους στα κατεχόμενα εδάφη να είναι καθημερινό φαινόμενο.
Ο 74χρονος «Μπίμπι» έχει προσωπικά βιώματα από την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση, καθώς στα 24 του υπηρέτησε ως λοχαγός στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973. Ο αδερφός του Γιόναταν «Γιόνι» Νετανιάχου ήταν κι αυτός κομάντο και σκοτώθηκε –η μοναδική απώλεια– στην επιχείρηση «Ιωνάθαν» για τη διάσωση Ισραηλινών ομήρων από αεροπειρατές στο αεροδρόμιο Εντέμπε της Ουγκάντας. Επειτα από διεθνή καριέρα αξιωματούχου εντάχθηκε στο κεντροδεξιό κόμμα Λικούντ και εκλέχθηκε στην Κνεσέτ. Το 1996 οι Ισραηλινοί τον εξέλεξαν πρωθυπουργό. Εκτοτε έχει εμπλακεί σε πολλά σκάνδαλα διαφθοράς.
Ισμαΐλ Χανίγια – Ο ηγέτης της Χαμάς
Ο ισλαμιστής που ολοένα εκπλήσσει
Εχει καταφύγει στο Κατάρ από το 2016 και από ντοκουμέντα φαίνεται να είναι ευχαριστημένος από την επίθεση της οργάνωσής του σε ισραηλινό έδαφος. Και μόνο το γεγονός ότι έπιασε στον ύπνο τον πιο καλά εξοπλισμένο στρατό της Μέσης Ανατολής είναι αρκετό. Γεννήθηκε το 1963 και μεγάλωσε σε καταυλισμό προσφύγων στη Γάζα, ενώ οι πολιτικές του πεποιθήσεις διαμορφώθηκαν κατά τις σπουδές του, όταν ευθυγραμμίστηκε με το ισλαμιστικό κίνημα. Είναι υποστηρικτής της ένοπλης αντίστασης εναντίον της κατοχής εδαφών από το Ισραήλ. Μετά το 2017 και την εκλογή του στη νέα ηγεσία της Χαμάς η ισλαμιστική οργάνωση δημοσίευσε μια αναθεωρημένη πολιτική πλατφόρμα που την απομάκρυνε από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και από την Αίγυπτο, προσεγγίζοντας το Ιράν και την Τουρκία. Ο 60χρονος Χανίγια δυνητικά ανοίγει τον δρόμο για την αποδοχή ενός παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα πριν από τον Ιούνιο του 1967, ενώ, παρά τη συμφωνία για συμφιλίωση του 2014, οι σχέσεις με τον Αμπάς δεν είναι οι καλύτερες.
Μαχμούντ Αμπάς – Πρόεδρος Παλαιστινιακής Αρχής
Μετριοπαθής και αντιδημοκρατικός
Ο 89χρονος παλαίμαχος Παλαιστίνιος πολιτικός προσπάθησε να κατευνάσει τα πνεύματα, αφού κάλεσε σε άμεση κατάπαυση του πυρός για την προστασία των αμάχων. Ο Αμπάς δεν ασκεί πια καμία επιρροή στους νέους Παλαιστίνιους, ενώ πολλοί από αυτούς τον θεωρούν πλέον τοποτηρητή του Ισραήλ. Το κενό εξουσίας που αφήνει θεωρείται από πολλούς το εύφορο έδαφος όπου καλλιεργείται η ριζοσπαστικοποίηση των νέων Παλαιστινίων. Εχει επικριθεί σφοδρά για την ανατροπή της δημοκρατικής τάξης στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ κατηγορείται ότι έχει απομακρύνει επικριτές του από την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Ο Αμπάς τάσσεται υπέρ μιας πολιτικής λύσης στο παλαιστινιακό, σε αντίθεση με τον Ισμαΐλ Χανίγια, ο οποίος είναι υπέρ της ένοπλης αντιπαράθεσης. Ο Αμπάς ήταν από τους αρχιτέκτονες των συμφωνιών του Οσλο το 1993, ενώ χρημάτισε και πρώτος πρωθυπουργός της Παλαιστινιακής Αρχής το 2003, όμως σύντομα παραιτήθηκε εξαιτίας ασυμφωνίας με τον Γιάσερ Αραφάτ, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Γιαΐρ Λαπίντ – Επικεφαλής της αντιπολίτευσης στο Ισραήλ
Φίλοι του οι εχθροί του Νετανιάχου
Ο κεντρώος πολιτικός υπήρξε επί χρόνια σφοδρός επικριτής του Νετανιάχου και σχημάτισε οκτακομματική (!) κυβέρνηση με μόνη συγκολλητική ουσία την κοινή επιθυμία για απομάκρυνση του «Μπίμπι» από την εξουσία. Η συγκυβέρνησή του με κόμματα που προέκυψαν έπειτα από απόσχιση του Λικούντ, όπως εκείνο του ακροδεξιού Ναφτάλι Μπένετ, δεν άφησαν πολλά φιλελεύθερα περιθώρια στη χάραξη πολιτικής σχετικά με το παλαιστινιακό. Οι εποικισμοί στη Δυτική Οχθη δεν ανακόπηκαν ενώ συνεχίστηκαν και οι φόνοι Παλαιστινίων, με πιο γνωστή την περίπτωση της δημοσιογράφου Σιρίν Αμπού Ακλέ. Ο 60χρονος Λαπίντ έχει διατελέσει υπουργός του Νετανιάχου το 2013, ενώ το κόμμα του Yesh Atid (Υπάρχει Μέλλον) ήταν πάλι αξιωματική αντιπολίτευση το 2020. Ο Λαπίντ πάντως έχει εκφραστεί υπέρ της λύσης των δύο κρατών για το παλαιστινιακό. Αρνήθηκε προ ημερών να συνεργαστεί στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Νετανιάχου στην οποία συμμετέχουν ο Γκαντζ μαζί με τους ακροιδεξιούς φονταμενταλιστές Μπεν Γκβιρ και Σμότριτς.
Αλί Χαμενεΐ – Ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιραν
Ο φίλος της Χαμάς από την Τεχεράνη
Αν και οι σχέσεις μεταξύ Ιράν και Χαμάς τελευταία είναι θερμές, ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή της χώρας του στην επίθεση της ισλαμιστικής οργάνωσης το προηγούμενο Σάββατο. Ομως αυτό δεν πτόησε τον 84χρονο θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη του Ιράν να δηλώσει ότι «φιλάμε τα χέρια όποιου έκανε την επίθεση» και να κάνει την εκτίμηση ότι το Ισραήλ δεν πρόκειται να ανακάμψει από αυτή. Προς επίρρωση των λεγομένων του αγιατολάχ ήρθαν – προφανώς χωρίς να το θέλει– την περασμένη Τρίτη οι δηλώσεις του συμβούλου ασφαλείας του Λευκού Οίκου Τζον Κέρμπι. Ενώ κατήγγειλε ότι το Ιράν είναι συνένοχο επειδή ενισχύει τη Χαμάς υλικά, παραδέχτηκε ότι δεν διαθέτει χειροπιαστές αποδείξεις που να τεκμηριώνουν ότι η Τεχεράνη είχε άμεση εμπλοκή στις επιθέσεις. Επί των ημερών του το Ιράν έχει γίνει ακόμη πιο συντηρητικό, εφαρμόζοντας λιτότητα και καταστολή. Ο φόνος της Μαχσά Αμινί το 2022 πυροδότησε κύμα αντιδράσεων (κίνημα της μαντίλας) που έτριξε ως τα θεμέλια την ισχύ του.
Χασάν Νασράλα – Ο ηγέτης της λιβανέζικης Χεζμπολάχ
Ο 63χρονος ηγέτης της λιβανέζικης Χεζμπολάχ επαίνεσε την επίθεση της Χαμάς και έστειλε μήνυμα ενάντια στην εξομάλυνση των σχέσεων με τον «εχθρό», εννοώντας το Ισραήλ. Ο αρχηγός της σιιτικής οργάνωσης, με στενές σχέσεις με το Ιράν, αντανακλά στις δηλώσεις αυτές τον φόβο απομόνωσης που έχει προκαλέσει στην Τεχεράνη η επιχειρούμενη προσέγγιση μιας σειράς από αραβικές χώρες με το Ισραήλ υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Τον περασμένο Αύγουστο ο Νασράλα εκτίμησε ότι η δύναμη του ισραηλινού στρατού έχει τρωθεί από το τέλος του δεύτερου πολέμου μεταξύ Λιβάνου – Ισραήλ το 2006 κι ότι αν ξεσπάσει ένας πόλεμος στην περιοχή «το εβραϊκό κράτος θα πάψει να υπάρχει». Ο Νασράλα έχει προεδρεύσει της στρατιωτικής, πολιτικής και θεσμικής ανάπτυξης της Χεζμπολάχ, μετατρέποντάς την από τρομοκρατική ομάδα σε ολοκληρωμένο κίνημα και σε μία από τις ισχυρότερες πολιτικές δυνάμεις του Λιβάνου.
