Χιλιάδες ενθουσιώδεις οπαδοί· τσεκ. Εντυπωσιακό σκηνικό· τσεκ. Σκληρές μάχες μιας άλλης εποχής· τσεκ. Οχι δεν είναι σκηνή του «Game of Thrones», της διάσημης σειράς φαντασίας που έχει ενθουσιώδεις φανατικούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο.
Είναι η μεγαλύτερη διεθνής συνάθροιση «σύγχρονων» Βίκινγκ, η οποία εκτυλίσσεται στην πόλη Βόλιν του ομώνυμου νησιού της Πολωνίας και μετράει περίπου 2.000 «νοσταλγούς» των γνωστών επιδρομέων οι οποίοι μεταξύ 790 και 1066 μ.Χ. εξαπλώθηκαν από τη Νορβηγική και τη Βαλτική Θάλασσα στην Ισλανδία, την Αμερική, τη νότια Ευρώπη, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και την Κεντρική Ασία.
Προς τα τέλη του καλοκαιριού, κάθε χρόνο, χιλιάδες κόσμου μαζεύεται στο Βόλιν για να αναβιώσει την εποχή των ξακουστών πειρατών. Με έντονη ιστορική χροιά, αλλά –πολύ περισσότερο– με γερή δόση ρομαντισμού, που θέλει τους Βίκινγκ «ευγενείς άγριους» οι οποίοι γλεντούν, πίνουν, δημιουργούν εντυπωσιακά σκαλιστά κομψοτεχνήματα και κυρίως… μάχονται, με τη βοήθεια του θεού Θορ. Και με την ελπίδα ότι αν πέσουν ηρωικά στη μάχη θα ζουν αιωνίως στη μυθική Βαλχάλα, έναν αντρικό παράδεισο όπου όλη τη μέρα πολεμάς κι όλη τη νύχτα πίνεις και ερωτοτροπείς.
Κάποιοι αντιμετωπίζουν το φεστιβάλ ως μια δίοδο φυγής από το σκοτεινό, γεμάτο βία παρελθόν τους. Οπως τα μέλη της διεθνούς ομάδας Jomsborg Vikings. Πήραν το όνομά τους από το θρυλικό οχυρό Jomsborg των Βίκινγκ στη νότια ακτή της Βαλτικής μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας και έχουν πάνω από 2.000 εγγεγραμμένα μέλη. Ανάμεσά τους βετεράνοι πολέμου, πρώην χούλιγκαν και άτομα των οποίων το παρελθόν έχει στιγματιστεί από τη βία.
Τέσσερις εξ αυτών εξήγησαν στο βρετανικό δίκτυο BBC τι τους ελκύει στον κόσμο των Βίκινγκ και πώς έχει αλλάξει τη ζωή τους η συγκεκριμένη ενασχόλησή.
«Η αδελφότητά μου, η οικογένειά μου»
Ο Μαξ Μπρέισι –ή «Μάξιμας φον Μπρέισι» όπως συστήνεται στους φίλους του– είναι επικεφαλής του βρετανικού παραρτήματος Ulflag της Jomsborg. Στράφηκε στις ομάδες αναβίωσης του κόσμου των Βίκινγκ σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής του. Είχε χάσει τον πατέρα του από καρκίνο και την ίδια περίοδο είχε χωρίσει έπειτα από μακροχρόνια σχέση. Προσπάθησε να βρει διέξοδο στις πολεμικές τέχνες, αλλά καμιά δεν τον ικανοποιούσε πλήρως.
«Αν πεθάνω πέθανα, σκέφτηκα. Δεν μου έχει μείνει τίποτα για το οποίο αξίζει να ζήσω. Νιώθω τόσο εύθραυστος» θυμάται να λέει μέσα του. «Αυτό που με έκανε να συνεχίσω είναι το Ulflag, η αδελφότητά μου, άνθρωποι που αγαπούσα σαν οικογένεια. Αν δεν ήταν αυτοί, πιθανότατα θα είχα πάει να πολεμήσω με τους Πεσμεργκά (σ.σ. Κούρδοι μαχητές στο ιρακινό Κουρδιστάν)».
Βιοπορίζεται από το πάθος του. Πουλάει ενδυμασίες και εξοπλισμό για τους νεο-Βίκινγκ στο κατάστημα που διατηρεί στο Λονδίνο και έχει πολλά να πει για τους πελάτες του. «Πολλοί από αυτούς του ανθρώπους είναι εθισμένοι στην αδρεναλίνη» εξηγεί. «(Η συμμετοχή τους στις αναπαραστάσεις μαχών των Βίκινγκ) τους βοηθά να απελευθερώνουν τις έμφυτες βίαιες ορμές που έχουμε ως άνθρωποι».
Οι «σύγχρονοι» Βίκινγκ θεωρούν ότι συνδυάζουν την προσωπική τους διασκέδαση με την εξερεύνηση του ένδοξου παρελθόντος των προγόνων τους. «Θέλουν να συμμετέχουν σε κάτι που τους κάνει να νιώθουν ζωντανοί, έχοντας παράλληλα την αίσθηση της αδελφότητας» εξηγεί ο Μπρέισι.
Ασιάτης, μουσουλμάνος και προπονητής
Ετερο μέλος της ομάδας Jomsborg είναι ο Κάνουν Μπάτι, βασικός προπονητής του παραρτήματος Ulflag Vikings, ο οποίος έπεσε θύμα κακοποίησης όταν ήταν μόλις έξι χρόνων. Του βγήκε σε οργή. «Οταν ήμουν νεότερος, συνήθιζα να μπλέκω σε πολλούς καβγάδες. Αυτός ο θυμός, αυτή η απογοήτευση με ακολουθούσε για πολύ καιρό» υποστηρίζει. «Ενα οργισμένο παιδί δεν ξέρει πώς αλλιώς να διαχειριστεί τα συναισθήματά του εκτός από τη βία».
Η εφηβεία του δεν ήταν ευκολότερη. Μεγάλωσε στο Λονδίνο τις δεκαετίες ‘80 και ’90 και στοχοποιήθηκε τόσο στο σχολείο όσο και εκτός από νεοναζί σκίνχεντ επειδή συνδύαζε δύο «κακά»: ήταν και Ασιάτης και μουσουλμάνος.
«Το ότι σήμερα μπορώ να ξεσπάω τα νεύρα και την επιθετικότητά μου με ελεγχόμενο τρόπο μού κάνει πολύ καλό. Νιώθω ότι με αποδέχονται. Ακόμη καλύτερα, ότι με αγαπούν» λέει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι στον κόσμο των Βίκινγκ δεν έχει βιώσει τον ρατσισμό. Του έχουν πει, για παράδειγμα, ότι λόγω χρώματος θα πρέπει να παίζει τον ρόλο του… σκλάβου. Ωστόσο, ο ίδιος θεωρεί ότι το πραγματικό μήνυμα των Βίκινγκ είναι η προώθηση της ανεκτικότητας και της διαφορετικότητας. «Οι Βίκινγκ ήταν πολύ περίεργοι για οτιδήποτε εκτός του “κανονικού”. Αυτή η περιέργεια ήταν μέρος της ιδιαίτερης κουλτούρας τους» λέει ο Μπάτι, ο οποίους τους χαρακτηρίζει «αθεράπευτους εξερευνητές». Νέων τόπων, αλλά και διαφορετικών χαρακτηριστικών.
«Αν κάποιος με διαφορετικό χρώμα δέρματος εμφανιζόταν μπροστά τους, αντί να πουν: “Είσαι διαφορετικός από μας, σε φοβόμαστε”, θα έλεγαν: “Τέλειο, ποιος είσαι εσύ; Θέλουμε να μάθουμε τα πάντα γι’ αυτό το άτομο που διαφέρει από μας”. Θα εκστασιάζονταν» ισχυρίζεται.
Ο πρώτος μαύρος Βίκινγκ
«Πρέπει να αγωνιστείς για το δικαίωμά σου να είσαι διαφορετικός; Πρέπει να αγωνιστείς για το δικαίωμά σου να αναπνέεις» λέει ο μαύρος Βρετανός Νόρμαν Χιούιτ, πρώην χούλιγκαν τη δεκαετία του ’90, ο οποίος εξελίχθηκε σε «σύγχρονο» Βίκινγκ για να εκδηλώνει την επιθετικότητά του με μέτρο. «Οποιος είναι διαφορετικής εθνικότητας ή γυναίκα πρέπει να δουλέψει διπλά για να κερδίσει τον σεβασμό» τονίζει.
Ο ίδιος έπρεπε να κάνει υπομονή αρκετό καιρό μέχρι να γίνει αποδεκτός ως «ο πρώτος μαύρος Βίκινγκ». Το γεγονός ότι ήταν καλός μαχητής θεωρεί ότι τον βοήθησε πολύ. Επέλεξε το όνομα «Μπιν Γιούσοφ» για να τιμήσει και να αναδείξει την ανάμειξη των Βίκινγκ με τους βόρειους Αφρικανούς, κάτι το οποίο «δεν μας διδάσκουν στο σχολείο», όπως λέει χαρακτηριστικά.
Σχόλια και περίεργα βλέμματα δέχεται σε διάφορες εκδηλώσεις των νεο-Βίκινγκ στην Αγγλία, αλλά κυρίως στα φεστιβάλ στη βόρεια Ευρώπη. «Ενας βασικός λόγος για τον οποίο το κάνω είναι επειδή ήμασταν [οι μαύροι] εκεί. Δεν ξέρω γιατί δεν γράφτηκε στην Ιστορία» λέει.
Σκληρός άντρας που σέβεται τους άλλους
Ο Ιγκόρ Γκόρεβιτς είναι από τους βετεράνους διοργανωτές του φεστιβάλ του Βόλιν. Διοργανώνει μάχες από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και πιστεύει ότι έτσι έχει αλλάξει τη ζωή εκατοντάδων αντρών.
Στο BBC εξήγησε σε τι συνίσταται ο «σύγχρονος» Βίκινγκ. «Οι περισσότεροι από μας αποδεχόμαστε κάποιους από τους αρχέγονους τρόπους σκέψης και τις προχριστιανικές πεποιθήσεις. Αυτό μαζί με την επιθετικότητα κάνουν τον Βίκινγκ».
Και συνοψίζει, προτού σηκώσει κι αυτός το σπαθί του για να πάρει μέρος στη μάχη: «Οι κανόνες της δικής μας ζωής σού επιτρέπουν να γίνεις ένας σκληρός άντρας ο οποίος όμως παράλληλα σέβεται τους άλλους».
Κράνη με κέρατα και άλλα ψέματα των ρομαντικών του 19ου αιώνα
Οι σημερινές δημοφιλείς απεικονίσεις των Βίκινγκ βασίζονται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις και κλισέ που απέχουν πολύ απ’ την πραγματικότητα και δυσχεραίνουν την αποτίμηση της πραγματικής προσφοράς τους στην παγκόσμια κληρονομιά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα –ιστορικά αναπόδεικτο– είναι τα κράνη με τα κέρατα, τα οποία σήμερα αποτελούν απαραίτητο αξεσουάρ της «στολής των Βίκινγκ» για μεγάλους και παιδιά. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι Βίκιγνκ χρησιμοποιούσαν τα κέρατα (σαν ντουντούκες) μόνο για να επικοινωνούν μεταξύ τους όταν βρίσκονταν σε κάποια απόσταση. Θα ήταν επικίνδυνο και δυσάρεστο (λόγω του βάρους) να τα κουβαλούν στο… κεφάλι τους, ιδιαίτερα στη διάρκεια της μάχης.
Ενα ακόμη κλισέ που θεωρείται κομμάτι της κουλτούρας των Βίκινγκ είναι ότι έπιναν κρασί από το κρανίο των εχθρών τους, το οποίο προήλθε από λανθασμένη μετάφραση του σκανδιναβικού ποιήματος «Krákumál», όπου τα «κέρατα», από τα οποία όντως συνήθιζαν να πίνουν οι Βίκινγκ, μεταφράστηκαν «κρανία».
Ακόμη και σήμερα ωστόσο η παραπάνω παρανόηση έχει ενσωματωθεί στη σκανδιναβική κουλτούρα, καθώς το αντίστοιχο «εις υγείαν» είναι το «skål», το οποίο στην κυριολεξία σημαίνει… κρανίο.
Οι Βίκινγκ άρχισαν να γίνονται δημοφιλείς με τις πρώτες σύγχρονες δημοσιεύσεις που αφορούσαν τον πολιτισμό των αρχαίων Σκανδιναβών τον 16ο αιώνα. Τον 18ο αιώνα, οπότε και η λέξη Viking εισήχθη στην αγγλική γλώσσα, άρχισαν να τους αποδίδονται ηρωικές, επικές, υπεράνθρωπες και αναληθείς διαστάσεις.
Η κατασκευή του εξιδανικευμένου πολιτιστικού «αποτυπώματος» των Βίκινγκ έγινε κυρίως τον 19ο αιώνα στις σκανδιναβικές χώρες. Τότε, τα ποιήματα, τα άρθρα, ακόμη και τα παιδικά βιβλία απεικόνισαν τον εναλλακτικό, ατρόμητο πολεμιστή Βίκινγκ με τα μακριά ξανθά μαλλιά και τα κέρατα στα κράνη, ο οποίος έγινε οικείο και εύπλαστο σύμβολο στην Ευρώπη του 20ού αιώνα. Ωραίο, αλλά ψεύτικο.
Víkingar σημαίνει πειρατής
Οι Βίκινγκ έχουν μείνει στην ιστορία ως φοβεροί πειρατές (víkingar στα αρχαία νορβηγικά σημαίνει πειρατής), βάρβαροι επιδρομείς που λεηλατούσαν χωριά, έσφαζαν γυναικόπαιδα και έκλεβαν μοναστήρια. Ηταν όμως πολύ περισσότερα.
«Ηταν ακόμη ειρηνικοί και επιτυχημένοι έμποροι οι οποίοι έφερναν από τα μέρη [όπου ταξίδευαν] ιδέες σχετικές με τη θρησκευτική πίστη, την τέχνη, την ανάγνωση και γραφή, αλλά και τα οικονομικά συστήματα» λέει προς υπεράσπισή τους ο Γκάρεθ Γουίλιαμς, επιμελητής έκθεσης για τους Βίκινγκ που φιλοξενήθηκε στο Βρετανικό Μουσείο το 2014.
Εκαναν εμπόριο κυρίως κεχριμπαριού, κρασιού, γούνας, κοσμημάτων, όπλων, αλλά φυσικά και δούλων.
Οι Βίκινγκ ήταν τρανοί θαλασσοπόροι, αλλά και εφευρέτες. Σημαντικό κληροδότημα που άφησαν είναι η ηλιακή πυξίδα, με την οποία μπορούσαν να βρουν τα σημεία του ορίζοντα ακόμη κι όταν είχε κακοκαιρία.
Περισσότερο γνωστό είναι ότι οι Βίκινγκ ήταν πολύ ικανοί εξερευνητές. Είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη ότι αυτοί ήταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που πάτησαν το πόδι τους στην Αμερική, προερχόμενοι από την Ισλανδία, στο δεύτερο μισό του 9ου αιώνα μ.Χ., περίπου 500 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστόφορου Κολόμβου.
