Η Wagner Group είναι ένας ιδιωτικός στρατός στην υπηρεσία του Ρώσου προέδρου
Μετά τις αναφορές των διεθνών Μέσων ότι η Wagner Group έχει στείλει περισσότερους από 400 μισθοφόρους στο Κίεβο με αποστολή να δολοφονήσουν τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, η προσοχή στράφηκε ξανά σε αυτήν τη σκοτεινή ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία που έχει επιχειρήσει σε όλο τον κόσμο για χάρη του Κρεμλίνου.
Η ίδρυσή της
Σύμφωνα με έρευνα της ρωσικής ιστοσελίδας The Bell, η ιδέα της δημιουργίας ιδιωτικού στρατού που θα έχει τη δυνατότητα να δρα χωρίς να συνδέεται με τη ρωσική κυβέρνηση παρά το γεγονός ότι θα εξυπηρετεί τα συμφέροντά της, γεννήθηκε στα υψηλά κλιμάκια του υπουργείου Αμυνας της Ρωσίας αφότου εντυπωσιάστηκαν το 2010 από την παρουσίαση μιας άλλης ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας με έδρα τη Νότια Αφρική, της Executive Outcomes.
Λέγεται ότι ο όμιλος Wagner ιδρύθηκε το 2014 –υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, μια και η δημιουργία ιδιωτικών μονάδων ασφαλείας στη Ρωσία δεν προβλέπεται από τον νόμο– από τον νεοναζί αντισυνταγματάρχη των ειδικών δυνάμεων (Spetsnaz) Ντμίτρι Ούτκιν, ο οποίος είχε πολεμήσει στους δύο πολέμους στην Τσετσενία και είχε υπηρετήσει στη μυστική υπηρεσία του ρωσικού στρατού (GRU). Ομως ο Ούτκιν είναι ένας «μπροστινός».
Ο πραγματικός εγκέφαλος πίσω από την εταιρεία είναι ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, Ρώσος ολιγάρχης με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο. Ο Πριγκόζιν αποκαλείται και «σεφ του Πούτιν», καθώς είναι ιδιοκτήτης σειράς εστιατορίων και εταιρειών catering που του αποφέρουν πλουσιοπάροχες απολαβές από κρατικά συμβόλαια.
Το 2016 το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στον Πριγκόζιν για την οικονομική βοήθεια που πρόσφερε στη Wagner και για επιχειρήσεις παραπληροφόρησης στις αμερικανικές εκλογές και στο Brexit.
Κάλυψη από το κράτος
Ο Γάλλος υπουργός Αμυνας Ζαν-Ιβ Λεντριάν κατηγόρησε τον Ιανουάριο τη μισθοφορική εταιρεία ότι υπονόμευσε τη θέση της Γαλλίας στο Μάλι και ότι είναι «εκπληκτικό που η Ρωσία δεν ξέρει τίποτε» για «Ρώσους βετεράνους, με ρωσικά όπλα, οι οποίοι μεταφέρονται από ρωσικά αεροπλάνα».
Πάγια θέση ωστόσο της Ρωσίας είναι ότι δεν έχει καμιά σχέση με την εταιρεία. Ομως αποδείχτηκε ότι η Wagner συνεργάζεται τόσο με τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις όσο και με τις πολιτικές αρχές της χώρας. Οταν για παράδειγμα οι Ρώσοι μισθοφόροι έφτασαν στη Βενεζουέλα το 2019, προς ενίσχυση του προέδρου Νικολάς Μαδούρο, εντοπίστηκαν να αποβιβάζονται από αεροσκάφη της ρωσικής αεροπορίας. Επίσης, μετά τις επιχειρήσεις στην Κριμαία και στο Ντονμπάς απέκτησε μόνιμη βάση εκπαίδευσης σε άκρως απόρρητη τοποθεσία της GRU κοντά στο αεροδρόμιο του Κράσνονταρ, σύμφωνα με τον ερευνητικό ιστότοπο Bellingcat.
Μάλιστα, από υποκλοπές στο τηλέφωνο του Ούτκιν από τις ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες φαίνεται ότι η Wagner υπάγεται επιχειρησιακά στην GRU, αφού ο Ούτκιν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης της εταιρείας στο Ντεμπάλτσεβε το 2015, στην περιφέρεια του
Ντονέτσκ, αναφέρεται σε αξιωματικούς της GRU. Ο επιχειρησιακός επικεφαλής της Wagner σε αυτή την επιχείρηση ήταν ο συνταγματάρχης Αντρέι Τρόσεφ, που φαίνεται να είναι ο πραγματικός στρατηγικός νους της εταιρείας.
Επίσης, το 2019 αποκαλύφθηκε ότι οι μισθοφόροι της Wagner είχαν την άνεση να ταξιδεύουν στο εξωτερικό με πλαστά διαβατήρια που έβγαζε μια συγκεκριμένη υπηρεσία της Μόσχας, η ίδια που εξέδιδε διαβατήρια για πράκτορες της GRU, αλλά και σε ξένες προσωπικότητες που έλαβαν τη ρωσική υπηκοότητα, όπως ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ.
Η αντίδραση της Ευρώπης
Σε μια κίνηση που ενθαρρύνθηκε από τις ΗΠΑ, η ΕΕ προέβη τον περασμένο Δεκέμβριο σε επιβολή κυρώσεων κατά της Wagner και των συνεργατών της για σοβαρές παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων βασανιστηρίων και εκτελέσεων, ενώ κατηγορείται ότι έχει προχωρήσει σε αποσταθεροποιητικές ενέργειες στη Λιβύη, τη Συρία, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, αλλά και στο Ντονμπάς. Στη Λιβύη ειδικότερα, ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ επιστράτευσε τις υπηρεσίες της Wagner και ο ίδιος ο Πριγκόζιν επισκέφτηκε τον ηγέτη του Λιβυκού Εθνικού Στρατού.
Η ατιμωρησία των στρατιωτών της Wagner οδήγησε στη διάπραξη θηριωδιών. Μάλιστα, τόσο αποθρασυμένοι ήταν ορισμένοι από αυτούς που το 2017 στην Παλμύρα της Συρίας βιντεοσκόπησαν τον βασανισμό μέχρι θανάτου ενός Σύριου αποστάτη από τις δυνάμεις του Ασαντ. Tο βίντεο που αποκάλυψε η έρευνα της ανεξάρτητης δημοσιογραφικής ιστοσελίδας Novaya Gazeta δείχνει τους Ρώσους μισθοφόρους να συνθλίβουν τα άκρα του Σύριου με μια βαριά προτού τον αποκεφαλίσουν, τον κρεμάσουν ανάποδα και του βάλουν φωτιά.
Πρακτικές «made in USA»
Η Wagner δεν πρωτοτυπεί. Ιδιωτικοί στρατοί που κάνουν τη βρόμικη δουλειά υπάρχουν από τον 17ο αιώνα, ενώ οι σύγχρονοι ιδιωτικοί στρατοί είναι απότοκοι τριών συγκυριών: μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και της ακραίας στρατιωτικοποίησης που είχε φέρει εκατομμύρια εκπαιδευμένοι έμειναν χωρίς δουλειά. Παράλληλα, άλλαξαν οι όροι του πολεμικού παιχνιδιού και η ιδιωτικοποίηση απενοχοποιήθηκε.
Επίσης, πρωτοπόρος στη «δυνατότητα εύλογης άρνησης» (plausible deniability) για επιχειρήσεις που φέρουν σε πέρας βρόμικες δουλειές που δεν πρέπει να συνδεθούν με κυβερνήσεις δεν ήταν άλλος από τη CIA. Η φράση αποδίδεται στον Αλεν Ντάλες, ενώ ως πρακτική καθιερώθηκε από τον Χάρι Τρούμαν το 1948. Αναλογιστική έκθεση της υπηρεσίας το 2012 δείχνει ότι επιστράτευε σχεδόν σε όλες τις πτυχές των δραστηριοτήτων της τις υπηρεσίες ιδιωτών, όπως η περίφημη Academi-Blackwater, η οποία διέπραξε κτηνωδίες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν όπως η σφαγή στην πλατεία Νισούρ της Βαγδάτης το 2007.
