Η συμμαχία AUKUS –Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ– είναι ένα τύμπανο πολέμου για τις προετοιμασίες που γίνονται στον Ινδικό και Ειρηνικό ωκεανό από τη Δύση εναντίον της Κίνας. Δίπλα της έχουν παραταχτεί οι Ιαπωνία, Νότια Κορέα και Ινδία.
Εργολάβοι των ΗΠΑ
Το σκηνικό στην περιοχή αρχίζει να μοιάζει με την κατάσταση που επικρατούσε στην Ευρώπη το 1914, λίγο πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τώρα η Γαλλία, οι αραβικές μοναρχίες, το Ισραήλ και η Αίγυπτος αναλαμβάνουν να παίξουν τον ρόλο της Ιαπωνίας το 191418, δηλαδή να γίνουν εργολάβοι μιας άλλης δύναμης. Οι ΗΠΑ με την οριστική στροφή τους προς την Ασία δίνουν χώρο στις μεσαίες δυνάμεις σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή, ανοίγοντας παράλληλα τις ορέξεις των αντιπάλων τους (Ιράν, Ρωσία).
Δεν είναι τυχαίο ότι η κουβέντα για τον ευρωστρατό άνοιξε μετά την αποχώρηση της Δύσης από το Αφγανιστάν και την υπογραφή της AUKUS. Πολλά έχουν γραφτεί για την ευρωπαϊκή «στρατηγική αυτονομία» και τον ευρωστρατό, που θα επιτρέψει στην ΕΕ να αναπτύξει ίδιες δυνάμεις ανεξαρτήτως των αμερικανικών σχεδιασμών.
Επί της ουσίας η στρατηγική αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στην ανατολική Ευρώπη, την ανατολική Μεσόγειο και τη βόρεια Αφρική. Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι μετατρέπονται σε εργολάβοι των ΗΠΑ, με την ελπίδα ότι αυτό θα τους επιτρέψει μελλοντικά να χειραφετηθούν αμυντικά ενόσω το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αποκτά πολιτικό και στρατιωτικό βάθος.
Απειλείται η συνοχή του ΝΑΤΟ;
Η συγκρότηση της AUKUS δημιούργησε αμφίδρομα συναισθήματα στους Ευρωπαίους. Οι Γάλλοι ένιωσαν προσβεβλημένοι και ασήμαντοι ενώ οι Γερμανοί προβληματίστηκαν. Το ερώτημα είναι εάν αμφισβητείται η συνοχή του ΝΑΤΟ, ενώ παραμένει ανοιχτό το θέμα του Σαχέλ και της εκεί νεοαποικιακής επέμβασης των Γάλλων (σύντομα και της Ελλάδας), που δεν θα ήταν δυνατή δίχως την επιμελητεία και την πληροφοριακή υποστήριξη των ΗΠΑ.
Το πρόβλημα για τους Ευρωπαίους στην πορεία προς τη δημιουργία ευρωστρατού είναι η χρόνια έλλειψη αμυντικών επενδύσεων που τους έχει φέρει σε μειονεκτική θέση στην κούρσα των σύγχρονων εξοπλιστικών μέσων.
Επιπλέον, η Γαλλία προς το παρόν αρνείται να μοιραστεί τα πυρηνικά της όπλα και να παραχωρήσει στην ΕΕ τη θέση του μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ όπως της ζητούν τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ενωσης, η Γερμανία αρνείται να χάσει τα οικονομικά πλεονάσματά της για χάρη της στρατιωτικοποίησης, ενώ οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής δεν εμπιστεύονται την άμυνά τους στους Ευρωπαίους.
Πέτρος Βαμβακάς: «Επανέρχεται η συζήτηση για τον ευρωστρατό»
Ο ευρωστρατός ήταν μια συζήτηση προ 20 ετών. Υπήρχε ένα ερώτημα για τη συγκράτηση του ΝΑΤΟ, για την ύπαρξη του ευρωστρατού, για τον ρόλο του ΟΗΕ κ.λπ. Οι Ευρωπαίοι δεν είχαν πρόβλημα να αφήσουν τους Αμερικανούς να κάνουν τη δουλειά αυτή, αν και υπήρχαν οι Γάλλοι που ήθελαν κάποιον ευρωστρατό – και οι Γερμανοί δειλά δειλά, αλλά είχαν άλλες προτεραιότητες.
Σήμερα με την εν λόγω κίνηση (τη συμμαχία AUKUS), πρώτα με το Brexit και μετά με την επαναφορά της Αγγλίας στο αγγλοσαξονικό τόξο που δημιουργείται εξαιτίας της Αμερικής, νομίζω επανέρχεται πάλι η συζήτηση αυτή. Διότι το ΝΑΤΟ ως φορέας φτιάχτηκε για να κρατήσει τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς μέσα και τους Γερμανούς κάτω, όπως λένε και στις ΗΠΑ.
Ολα αυτά τώρα είναι λίγο στον αέρα, δηλαδή κατά πόσο οι Αμερικανοί θα θέλουν να παραμείνουν τα πράγματα έτσι όπως είναι στην περιοχή. Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο και είναι φωνές που ακούγονται από το παρελθόν. Νομίζω του χρόνου θα μπουν κι άλλα κομμάτια στο παζλ που δημιουργείται, θα έχουμε καθαρότερη εικόνα, αν και οι εσωτερικοί παράγοντες σε όλες τις χώρες κάνουν το τοπίο πιο θολό.
Σταθεροποίηση του φιλοαμερικανικού μπλοκ
Η επανατοποθέτηση των ΗΠΑ σε σχέση με την Κίνα συμπαρασύρει και τη Ρωσία. Δεν μπορείς να έχεις ανάσχεση της Κίνας χωρίς να έχεις και της Ρωσίας, διότι η ισχύς των δύο κρατών είναι η συνδυαστική ισχύς του ευρασιατισμού. Οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν το μεγάλο κομμάτι της ανάσχεσης της Κίνας στο πεδίο άμεσων στρατηγικών ενδιαφερόντων της τελευταίας και εμπιστεύονται γι’ αυτό τον αγγλοσαξονικό κόσμο, ο οποίος παραδοσιακά έχει μεγαλύτερη ναυτική ισχύ συγκριτικά με τις κεντροευρωπαϊκές δυνάμεις.
Η Γαλλία είναι η μόνη σχετικά ισχυρή μη αγγλοσαξονική δύναμη στην Ευρώπη για να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στο πιο κοντινό πεδίο συμφερόντων, που είναι η ανατολική
Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή, πάντα υπό την υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ. Τουλάχιστον αυτός είναι ο αμερικανικός σχεδιασμός και νομίζω ότι τον αποδέχτηκε η Γαλλία.
Με έναν διπλό στόχο: πρώτον, να την εξευμενίσει και, δεύτερον, να αναλάβει η Γαλλία μαζί με τις άλλες, σχετικά πιο ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή τη ρωσική ανάσχεση και τη σταθεροποίηση του φιλοαμερικανικού μπλοκ. Αυτές οι δυνάμεις είναι η Ελλάδα, οι αραβικές μοναρχίες, η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Επομένως η Αμερική αφήνει στη Γαλλία το περιθώριο να παίξει ενισχυμένο ρόλο. Δεν πρόκειται κατ’ εμέ να την αφήσει να ηγηθεί πουθενά – ούτε στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου ούτε της Μέσης Ανατολής.
*Ο Πέτρος Βαμβακάς είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών, διευθυντής του Ινστιτούτου Σπουδών Ανατολικής Μεσογείου στο Emmanuel College της Βοστόνης
**Ο Θέμης Τζήμας είναι συμβασιούχος διδάσκων στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΑΠΘ με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις και στο Διεθνές Δίκαιο
