Ο «κατακλυσμός» πυραύλων και drones που εξαπέλυσε την περασμένη εβδομάδα το Ιράν κατά του Ισραήλ σηματοδοτεί ακόμη ένα κεφάλαιο στις ταραγμένες σχέσεις των δυο χωρών, οι οποίες είχαν ξεκινήσει, όσο κι αν αυτό φαντάζει απίθανο, σε θετικό κλίμα. Μετά τη δημιουργία του εβραϊκού κράτους το 1948 το Ισραήλ είχε στενές σχέσεις με το Ιράν, τη δεύτερη μουσουλμανική χώρα που το αναγνώρισε μετά την Αίγυπτο. Παρά τους πολέμους με τους Αραβες γείτονές του, τίποτε δεν είχε αλλάξει έως το ξέσπασμα της Ισλαμικής Επανάστασης το 1979.
Εκτοτε ένας σκιώδης πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ των δύο κρατών τις τελευταίες δεκαετίες, με αποκορύφωμα την εναέρια –για την ώρα– απευθείας σύγκρουση από την επίθεση που αποκλήθηκε «Αληθινή Υπόσχεση», την οποία εξαπέλυσε το Ιράν από το έδαφός του. Ηταν η απάντηση της Τεχεράνης για το χτύπημα στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό που αποδόθηκε στο Ισραήλ, κατά το οποίο σκοτώθηκαν επτά μέλη των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC).
Ο σάχης και οι Εβραίοι του Ιράν
Πώς όμως οι σχέσεις μεταξύ του σύγχρονου Ιράν και του Ισραήλ κατέληξαν στα μαχαίρια; Επί των ημερών του σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί (1941-79) οι δύο χώρες έγιναν σύμμαχοι, καθώς την εποχή εκείνη το Ιράν φιλοξενούσε τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα εκτός των συνόρων του Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ, από την άλλη, είχε αναλάβει την εκπαίδευση των περσικών ενόπλων δυνάμεων. Ο σάχης της Περσίας (επικρατούσα ονομασία παγκοσμίως για το Ιράν έως τα μέσα του 20ού αιώνα) πλήρωνε με πετρέλαιο, μια πρώτη ύλη απολύτως απαραίτητη στο νέο κράτος του Ισραήλ που πάσχιζε να πετύχει οικονομική ανάπτυξη. Εκτός από τον στρατιωτικό τομέα όμως τα δύο κράτη συνεργάστηκαν και στην ασφάλεια, καθώς η ιρανική υπηρεσία ασφάλειας και πληροφοριών, η διαβόητη SAVAK, εκπαιδεύτηκε εν μέρει από την ισραηλινή Μοσάντ, κάτι που κρατήθηκε μυστικό σε μεγάλο βαθμό για να μην υπάρξουν αντιδράσεις από τα αραβικά κράτη στη Μέση Ανατολή.
Ακόμη, το Ιράν ήταν ένα από τα έντεκα μέλη της ειδικής επιτροπής του ΟΗΕ που σχηματίστηκε το 1947 με σκοπό να βρει λύση για την Παλαιστίνη μετά τη λήξη του βρετανικού ελέγχου στην περιοχή. Η Τεχεράνη ήταν ένα από τα τρία μέλη που καταψήφισαν το σχέδιο διχοτόμησης του ΟΗΕ για την Παλαιστίνη, εκφράζοντας την ανησυχία ότι θα «κλιμακώσει τη βία στην περιοχή για τις επόμενες γενιές», κάτι που κατέληξε να γίνει πραγματικότητα. Τελικά, το Ιράν μαζί με την Ινδία και την (τότε ενιαία) Γιουγκοσλαβία κατέληξαν σε ένα εναλλακτικό σχέδιο, μια λύση που αφορούσε τη διατήρηση της Παλαιστίνης ως ενιαίου κράτους με ένα κοινοβούλιο, αλλά χωρισμένη σε αραβικά και εβραϊκά καντόνια. Το εγχείρημα θεωρήθηκε ως προσπάθεια του Ιράν να διατηρήσει ισορροπία τόσο με τη φιλοσιωνιστική Δύση όσο και με τις αραβικές και μουσουλμανικές γειτονικές χώρες.
Ο Μοσαντέκ και η επιχείρηση «Αίας»
Η κατάσταση άλλαξε όμως όταν ο Μοχάμαντ Μοσαντέκ ανέλαβε πρωθυπουργός του Ιράν το 1951 και πρωτοστάτησε στην εθνικοποίηση της πετρελαϊκής βιομηχανίας της χώρας, την οποία μονοπωλούσε μέχρι τότε η Βρετανία. Ο Μοσαντέκ διέκοψε τις σχέσεις με το Ισραήλ, το οποίο θεωρούσε ότι εξυπηρετούσε τα δυτικά συμφέροντα στην περιοχή. Επιθυμούσε να εθνικοποιήσει τον «μαύρο χρυσό» και να εκδιώξει τη βρετανική αποικιακή δύναμη. Οι δεσμοί του με το Ισραήλ πέρασαν έτσι σε δεύτερη μοίρα και θεωρήθηκαν παράπλευρη απώλεια για τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του.
Τελικά με την επέμβαση ΗΠΑ και Βρετανίας η κυβέρνηση του Μοσαντέκ ανατράπηκε το 1953, ύστερα από πραξικόπημα που συνδιοργανώθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου και τη CIA με την επιχείρηση «Αίας». Στην εξουσία επανήλθε ο σάχης, στενός σύμμαχος της Δύσης, και το Ισραήλ ίδρυσε de facto πρεσβεία στην Τεχεράνη.
Γεννήθηκε ο νέος εχθρός
Θα έλεγε κανείς ότι τα πράγματα κυλούσαν πάλι αρμονικά, μέχρι που μια μέρα όλα άλλαξαν. Η επανάσταση του 1979 ανέτρεψε τον σάχη Ρεζά Παχλαβί και οι θρησκευτικοί ηγέτες πήραν το πάνω χέρι από τους κοσμικούς εγκαθιδρύοντας την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Στην ηγεσία βρέθηκε ο μουλάς που κίνησε τα νήματα, ο αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί, η κοσμοθεωρία του οποίου υπερασπιζόταν κατά κύριο λόγο το ισλάμ ενάντια στις «αλαζονικές παγκόσμιες δυνάμεις και στους περιφερειακούς συμμάχους τους, οι οποίοι καταπίεζαν άλλους λαούς για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα». Με την πολεμική δράση του ενάντια σε μουσουλμάνους το Ισραήλ μπήκε στη μαύρη λίστα του θεοκρατικού καθεστώτος και έγινε πλέον γνωστό με δυο λέξεις στην Τεχεράνη: «μικρός σατανάς» – καθώς ο «μεγάλος» ήταν οι ΗΠΑ.
Το μίσος μεταξύ των δύο κρατών μεγάλωνε συνεχώς, καθώς αμφότερα προσπάθησαν να αυξήσουν την ισχύ και την επιρροή τους στην περιοχή. Ετσι ξεκίνησε ένα ντόμινο επιθέσεων εναντίον των εκατέρωθεν συμφερόντων, εντός και εκτός του εδάφους τους, τις οποίες ωστόσο αρνούνται δημοσίως, εξού και ο «σκιώδης πόλεμος». Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν βασική αιτία για τις μεγαλύτερες διενέξεις. Το Ισραήλ έχει ορκιστεί να μην αφήσει ποτέ το ισλαμικό καθεστώς να αναπτύξει πυρηνική βόμβα, ενώ η Τεχεράνη υποστηρίζει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα εκπονείται για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Τις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκαν πολλές επιθέσεις δολιοφθοράς και δολοφονίες στις πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ιράν, για τις οποίες κατηγορεί το Ισραήλ.
Διαβάστε επίσης: Πώς ο πόλεμος των έξι ωρών άλλαξε τη Μέση Ανατολή – Τα αντίποινα του Ιράν στο Ισραήλ
: Ιράν – Ισραήλ: Τράβηξαν τη σκανδάλη του τρόμου – «Θολό τοπίο» το μέλλον της αντιπαράθεσης
Bloomberg: Ισραήλ και Ιράν αλλάζουν το «παιχνίδι» στη Μέση Ανατολή, απειλώντας με ανοιχτή σύρραξη
Ιράν: Ο Αλί Χαμενεΐ καλεί τις ένοπλες δυνάμεις να «μάθουν τις τακτικές του εχθρού»
