Ολοι μιλούν για νέα εποχή στη Συρία μετά την πτώση του καθεστώτος Ασαντ και την κατάληψη της εξουσίας από τη Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ (HTS), την οργάνωση της οποίας ηγείται ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι και αποτελεί μετεξέλιξη του Μετώπου Αλ Νούσρα, που υπήρξε παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Χώρες που είχαν αναστείλει τη διπλωματική παρουσία τους στη Συρία ξεκινούν πάλι να προσφέρουν προξενικές υπηρεσίες (Αίγυπτος, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιορδανία, Μπαχρέιν, Ομάν και Ιταλία) στη Δαμασκό, ορίζεται νέος μεταβατικός πρωθυπουργός, δρομολογείται μια συγκεκριμένη διαδικασία πολιτικής μετάβασης και οι περιφερειακές και υπερτοπικές «δυνάμεις» προσπαθούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Τα νέα δεδομένα
Ποια είναι όμως τελικά αυτά τα νέα δεδομένα, πέρα από την αλλαγή στην κορυφή; Η Συρία συνεχίζει να είναι χωρισμένη σε τουλάχιστον τρία (τις τελευταίες εβδομάδες πάλι τέσσερα) κομμάτια. Από τη μια η κατάληψη της εξουσίας από τους ισλαμιστές ενοποίησε τα εδάφη που κατείχαν στην Ιντλίμπ με εκείνα που ήλεγχαν οι δυνάμεις του Μπασάρ αλ Ασαντ, από την άλλη όμως οι κουρδικές δυνάμεις με την υποστήριξη των Αμερικανών συνεχίζουν να διατηρούν υπό τον έλεγχό τους ένα σημαντικό κομμάτι του συριακού εδάφους. Παράλληλα η τουρκική κατοχή στη βορειοδυτική Συρία και σε μια λωρίδα στα βορειοανατολικά συνεχίζεται, ενώ στον νότο το Ισραήλ απλώνει τα δίχτυα του σταδιακά καταλαμβάνοντας μεγαλύτερα κομμάτια στα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία υποτίθεται ότι βρίσκονταν υπό την επιτήρηση του ΟΗΕ. Αν η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να επιλύσει τον γρίφο της επιστροφής της σταθερότητας στη διχασμένη Λιβύη, που είναι και λιγότερο «ποικιλόμορφη» πληθυσμιακά, το πείραμα της Συρίας εμφανίζεται να έχει περισσότερες παραμέτρους, οι οποίες παρά την πρόσκαιρη εικόνα της «αλλαγής» δεν αναμένεται να «εξαφανιστούν» ως διά μαγείας.
Σύμφωνα με αναφορές, οι διαχωριστικές γραμμές που κατακερματίζουν το έδαφος της Συρίας εδώ και χρόνια δεν σταμάτησαν να αλλάζουν μετά την κατάληψη της εξουσίας από τη Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ. Στον βορρά οι ομάδες των ισλαμιστών που ελέγχει άμεσα η Αγκυρα (Ελεύθερος Συριακός Στρατός) επιτέθηκαν σε θέσεις των Κούρδων κοντά στη Μανμπίτζ, ενώ η Τουρκία έπληξε ταυτόχρονα κουρδικές θέσεις λίγο πιο ανατολικά. Στα νότια οι δυνάμεις που πρόσκεινται στη Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ απέσπασαν τον έλεγχο της πόλης-κλειδί Ντέιρ ελ Ζορ από τις κουρδικές δυνάμεις και πιέζουν κι αυτές βορειοανατολικά, αφού εξασφάλισαν τον έλεγχο στο μεγαλύτερο κομμάτι της χώρας. Από την πλευρά τους οι πολιτικές και στρατιωτικές κουρδικές δυνάμεις που εδώ και χρόνια έχουν υπερασπιστεί με σθένος την περιοχή που ελέγχουν, τη Ροζάβα, προσπαθούν να ενισχύσουν την υποστήριξή τους με κάθε μέσο (ισραηλινά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι υπάρχει αίτημα για στήριξή τους και από το Ισραήλ, πέρα από τις ΗΠΑ), αφού η τουρκική πίεση αναμένεται να αυξηθεί.
Παρά ταύτα, καθώς η μεταβατική κυβέρνηση ανακοίνωνε μέσα στην εβδομάδα που μας πέρασε ότι παύει η ισχύς του συντάγματος και η λειτουργία του κοινοβουλίου αναστέλλεται για τρεις μήνες μέχρι η νέα κυβέρνηση να προτείνει τις αλλαγές που θεωρεί ότι πρέπει να γίνουν και να επιβάλει δικαιοσύνη προς εκείνους που έβλαψαν τον συριακό λαό, οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις –μαζί με τους Κούρδους– ανακοίνωσαν μια επί της αρχής εκεχειρία.
Ολες αυτές οι κινήσεις καταδεικνύουν πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες στη μαστιζόμενη επί 13 χρόνια από τον εμφύλιο πόλεμο χώρα. Από τη μια οι… αναμορφωμένοι ισλαμιστές, οι οποίοι κυβέρνησαν κομμάτι της Ιντλίμπ για αρκετά χρόνια αποκτώντας πολιτική πείρα, αλλά χωρίς να είναι και… απολύτως φιλικοί προς αλλόθρησκους, αναλαμβάνουν να παίξουν τον ρόλο της μεταβατικής κυβέρνησης. Από την άλλη όλες οι πλευρές συνεχίζουν να βρίσκονται με το δάχτυλο στη σκανδάλη.
Την εικόνα για το τι συμβαίνει τώρα αλλά και για το τι μέλλει γενέσθαι στη Συρία συμπληρώνει η μεγάλη επιστροφή των συνολικά 13 εκατομμυρίων προσφύγων (σε σύνολο περίπου 23 εκατομμύριων πληθυσμού πριν από τον πόλεμο) στις εστίες τους. Επιστρέφουν με την ελπίδα ότι η αλλαγή καθεστώτος θα σημάνει ειρήνη. Οι όποιες επιφυλάξεις σχετικά με το πολιτικό μέλλον της χώρας υπό τη Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ δεν φαίνεται να τους απασχολούν, καθώς η μεταβατική κυβέρνηση διαμηνύει προς πάσα κατεύθυνση ότι οι αποφάσεις της θα λάβουν υπόψη την ποικιλομορφία του πληθυσμού της χώρας.
Κερδισμένοι και χαμένοι
Η εύθραυστη αυτή «ηρεμία» που φαίνεται να διαμορφώνεται μετά τη φυγή του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Μόσχα, μαζί με τα πλούτη του και την οικογένειά του, αλλά και την επίσημη παύση των δραστηριοτήτων του μέχρι πρότινος κόμματός του, του Μπάαθ, θυμίζει την ανάσα πριν από τη βουτιά στα βαθιά. Από τις εξελίξεις «κερδισμένοι» βγαίνουν ξεκάθαρα η Τουρκία, όπως και οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, για διαφορετικούς λόγους η κάθε χώρα.
Από την άλλη «χαμένες» βγαίνουν οι χώρες που στήριξαν με χρήμα, στρατό και αίμα το καθεστώς Ασαντ, δηλαδή η Ρωσία και το Ιράν. Η Τεχεράνη ήδη, σύμφωνα με τον επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης Χοσεΐν Σαλαμί, εμφανίζεται έτοιμη να αποδεχτεί την πολιτική ήττα της στη Συρία, που έχει σημαντικό αντίκτυπο συνολικά για την ισχύ του καθεστώτος των μουλάδων στην ευρύτερη περιοχή ως προς τον «άξονα της αντίστασης» και τον ανταγωνισμό με το Ισραήλ.
Αντίθετα η Μόσχα εμφανίζεται έτοιμη για μια επιχείρηση περιορισμού της ζημιάς, αφού δεν υπάρχει καμία οριστική απόφαση σχετικά με τις δύο βάσεις που διατηρεί στο συριακό έδαφος, δηλαδή τη ναυτική βάση στην Ταρτούς και την αεροπορική στη Χμέιμιμ, τις οποίες πάντως δεν πλησίασαν οι ανταρτικές ομάδες. Οπως εξάλλου ανέφερε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, παρότι ακόμη είναι νωρίς, δεν αποκλείεται να υπάρξει επικοινωνία με αυτούς που ελέγχουν την κατάσταση στο έδαφος της Συρίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως, παρότι η Ρωσία συνεχίζει να χαρακτηρίζει τρομοκρατική οργάνωση τη Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ, όταν ξεκαθαρίσει και σταθεροποιηθεί κάπως η κατάσταση –αν ξεκαθαρίσει– θα υπάρξουν σχετικές συνομιλίες για τις ρωσικές βάσεις και τη ρωσική παρουσία στη χώρα συνολικά.
Ο ρόλος των ΗΠΑ
Από την πλευρά του ο Ντόναλντ Τραμπ, που ακόμη δεν είναι πρόεδρος των ΗΠΑ αλλά θα αναλάβει καθήκοντα στο τέλος Ιανουαρίου, κατέστησε σαφές ότι δεν ενδιαφέρεται να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να είναι δεσμευμένες στη Συρία.
Η κίνηση αυτή εκ των πραγμάτων αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική –πολιτική και αποτρεπτική– στρατιωτική ισχύ των Κούρδων στα βορειοανατολικά και ίσως εξηγεί και τις πληροφορίες σχετικά με τις προσπάθειές τους από τη μια να ανοίξουν διάλογο με την Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ και τα νέα αφεντικά της Συρίας και από την άλλη να αποσπάσουν την υποστήριξη του Ισραήλ απέναντι στην Τουρκία. Στόχος τους είναι να έχουν λόγο στην επόμενη μέρα στη Συρία και να μην καταρρεύσουν. Αν η σύγκλιση με τους ισλαμιστές, που πήραν την εξουσία και διατηρούν εξαιρετικές σχέσεις με την Αγκυρα, αποτύχει, τότε –σε περίπτωση που το Ισραήλ αποδεχτεί την κουρδική πρόσκληση και θελήσει να εμπλακεί ενεργά στη διαμόρφωση των νέων ισορροπιών εντός της Συρίας ελλείψει της «αμερικανικής διαιτησίας»– δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι δεν θα οδηγηθεί σε έναν ανταγωνισμό σε συριακό έδαφος με την τουρκική πλευρά, με την οποία ήδη οι σχέσεις είναι οριακά εχθρικές (ανεξάρτητα από τις δοσοληψίες και τις μπίζνες), με αφορμή τη σφαγή στην Γάζα και την επίθεση στον Λίβανο. Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ, με την κίνησή του να καταλάβει σχεδόν όλη την έκταση των Υψιπέδων του Γκολάν και λίγο πέρα από αυτήν, ουσιαστικά προκαλεί τη νέα κυβέρνηση και προσωπικά τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, το όνομα του οποίου δηλώνει ότι η καταγωγή του είναι από το Γκολάν.
Σε θέση ισχύος η Τουρκία
Η Τουρκία είναι η πιο ωφελημένη περιφερειακή δύναμη από την πορεία των εξελίξεων κι αυτό σημαίνει, όπως τονίζει σχεδόν κάθε μέρα με δηλώσεις του ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ότι οι προσπάθειες της Αγκυρας για την εκκαθάριση των… τρομοκρατών από τη Συρία όχι απλώς θα συνεχιστούν, αλλά θα ενταθούν. Ο Τούρκος πρόεδρος επί χρόνια συγκρούεται με την Ουάσινγκτον για την υποστήριξη που παρέχουν οι Αμερικανοί στους Κούρδους της βόρειας Συρίας, στις Μονάδες Λαϊκής Προστασίας (YPG), στο Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD) και στον συνασπισμό των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Η τουρκική ηγεσία, υπό τον φόβο να εμφανιστεί μια «μόνιμη» κρατική κουρδική οντότητα, έχει συλλήβδην χαρακτηρίσει τρομοκρατικές όλες τις κουρδικές οργανώσεις εντός της Τουρκίας αλλά και σε Ιράκ, Συρία και Ιράν, ενώ στο παρελθόν –πέρα από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων– έχει συστήσει δικές της πολιτοφυλακές (και έχει συνεργαστεί με αυτές) βασιζόμενη στο τουρκικό στοιχείο. Η Τουρκία έχει στην ουσία τον πρώτο λόγο στην κατάσταση που διαμορφώνεται στη Συρία. Αυτό επιβεβαιώνει και το γεγονός ότι ο επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών της Τουρκίας Ιμπραχίμ Καλίν (φωτογραφία) είναι ουσιαστικά ο πρώτος «επίσημος» που επισκέφθηκε μέσα στην εβδομάδα τη Δαμασκό και συνομίλησε με τον νέο de facto ηγέτη της Συρίας Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι αλλά και με τον διορισμένο μεταβατικό πρωθυπουργό Μοχάμεντ αλ Μπασίρ. Παρότι οι λεπτομέρειες της συνάντησης δεν έγιναν γνωστές, η κίνηση από μόνη της μπορεί και να θεωρηθεί πρώτη ένδειξη για το μέλλον της Συρίας.
Διαβάστε επίσης
Washington Post: «Ξένες δυνάμεις επιδιώκουν να ελέγξουν τη Συρία»
Από τον Έβρο ξεκινά το κλείσιμο στρατοπέδων – Ποια κλείνουν
