Την ώρα που η βιομηχανική παραγωγή της χώρας έχει υποστεί σημαντικό πλήγμα, μετρώντας περισσότερες από 700 χιλιάδες χαμένες θέσεις εργασίας, 24 εργαζόμενοι που εξακολουθούν να εργάζονται τα τελευταία τέσσερα χρόνια στο εργοστάσιο της –πτωχευμένης και τυπικά από το 2014 – Βιομηχανικής Μεταλλευτικής αποδεικνύουν ότι μπορεί να υπάρξει ένας διαφορετικός δρόμος στην προσπάθεια να υπερκεραστούν τα τεράστια προβλήματα που βιώνει η βιομηχανία και αυτός είναι η αυτοδιαχείριση.
Η ΒΙΟΜΕ που βρίσκεται στην ανατολική Θεσσαλονίκη, στον Δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη, αποτελούσε μέχρι το 2006 μια από τις είκοσι μεγαλύτερες επιχειρήσεις στη Βόρεια Ελλάδα, παράγοντας δομικά υλικά. Η εταιρεία αποτελούσε μέλος ενός ομίλου, του οποίου μητρική της ήταν η Φίλκεραμ Johnson, ειδικευόμενη στον χώρο της χημικής βιομηχανίας, η οποία κήρυξε πτώχευση στις 23 Ιανουαρίου 2012.
Στη μητρική εταιρεία, που στεγαζόταν στο ίδιο οικόπεδο με τη ΒΙΟΜΕ, δούλευαν τότε 223 εργαζόμενοι, οι οποίοι βρέθηκαν χωρίς δουλειά. «Στην τύχη τους όμως αφέθηκαν και οι –τότε– 68 εργάτες της ΒΙΟΜΕ ΑΕ, η εργοδοσία της οποίας εγκατέλειψε την επιχείρηση, με αποτέλεσμα να βρεθούμε σε επίσχεση εργασίας» αναφέρει στο Documento ο Σπύρος Σγούρας, μέλος του συνεταιρισμού Εργατοϋπαλλήλων της Βιομηχανικής Μεταλλευτικής. Ολες οι επαφές των εργαζομένων με τη διοίκηση της ΒΙΟΜΕ και με τις τότε κυβερνήσεις δεν ευοδώθηκαν, με αποτέλεσμα το σωματείο τους να αποφασίσει την επαναλειτουργία του εργοστασίου από τους ίδιους, αφού «δεν μπορούσαμε να περιμένουμε τη λύση από συναντήσεις σε γραφεία. Αποφασίσαμε να δράσουμε». Ετσι, το καλοκαίρι του 2012, 25 πρώην εργαζόμενοι ιδρύουν νόμιμο εργατικό συνεταιρισμό, –έχοντας άδεια παραγωγής και πώλησης–, στοχεύοντας στη συνέχιση της παραγωγής στο εργοστάσιο. Τελικά, τον Φεβρουάριο του 2013, οι εργάτες, χρησιμοποιώντας ένα μικρό τμήμα του εργοστασίου, ξεκινούν και πάλι την παραγωγική διαδικασία, επαναλειτουργώντας το εργοστάσιο, σε μια προσπάθεια να αποτελέσουν το πρώτο επιτυχημένο πείραμα αυτοδιαχείρισης εργοστασίου στην Ελλάδα.
«Παράγουμε προϊόντα αλληλεγγύης»
Οι εργαζόμενοι αποφάσισαν να προχωρήσουν στη δημιουργία καθαριστικών προϊόντων και όχι οικοδομικών υλικών, «που απαιτούν μεγάλο κόστος πρώτων υλών. Επιπροσθέτως, τα καθαριστικά είναι προϊόντα που μπορούν να διανεμηθούν σε πλατιές λαϊκές μάζες». Πράγματι, η έννοια της αλληλεγγύης ήταν ιδιαιτέρως σημαντική προκειμένου να ορθοποδήσει το πείραμα της ΒΙΟΜΕ, αφού η Ανοιχτή Πρωτοβουλία Αλληλεγγύης, που δημιουργήθηκε το 2012, παρείχε σημαντική στήριξη στον αγώνα των εργαζομένων, διοργανώνοντας ενημερωτικές εκδηλώσεις, συναυλίες οικονομικής ενίσχυσης και κινητοποιήσεις.
Αλλωστε, όπως αναφέρει ο κ. Σγούρας, «τα προϊόντα που παράγουμε, πέρα από το ότι είναι φυσικά και βιολογικά, κατασκευασμένα με σεβασμό προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο, θεωρούμε ότι είναι προϊόντα αλληλεγγύης. Κι αυτό γιατί παράγονται μέσω του αγώνα μας για επιβίωση, αλλά και επειδή θα αγοραστούν από λαϊκές οικογένειες και όχι από εύπορα στρώματα. Και βλέπουμε ότι ο κόσμος ανταποκρίνεται».
Πλέον, στον συνεταιρισμό υπάρχουν 24 μέλη, εκ των οποίων οι 17 ήταν εργαζόμενοι της ΒΙΟΜΕ ΑΕ και οι υπόλοιποι 7 είναι νεοπροσληφθέντες. «Η πρόσληψη νέων εργαζομένων σε αυτό το εγχείρημα αποτελεί τη μεγαλύτερη δύναμή μας: δείχνει ότι το εργοστάσιο της ΒΙΟΜΕ μπορεί να δημιουργήσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας που να προσφέρουν αξιοπρεπή διαβίωση». Οι 24 εργαζόμενοι καταφέρνουν να εξασφαλίζουν «ένα μικρό εισόδημα, οριακά πάνω από το επίδομα ανεργίας, αλλά στη σημερινή κατάσταση είναι σημαντικό». Για την πραγματοποίηση της παραγωγής, οι εργάτες χρησιμοποιούν ένα μέρος των μηχανημάτων που έχουν παραμείνει στο εργοστάσιο, «τα οποία χρειάστηκαν μερικές τροποποιήσεις», ενώ δύο χημικοί μηχανικοί έχουν συντελέσει στην παροχή συνταγών για τα προϊόντα, καθώς και στην έρευνα για τη δημιουργία νέων.
«Εργαλείο μας η αυτοοργάνωση»
Το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο για τη μακροημέρευση του εγχειρήματος είναι «η τεράστια παραγωγική δυνατότητα του εργοστασίου, όπως και η δυνατότητα να αυξηθεί το δίκτυο διανομής». Τα προϊόντα του συνεταιρισμού πωλούνται μέσω του e-shop που έχουν δημιουργήσει οι εργαζόμενοι, από το πρατήριο της Αθήνας σε αγορές χωρίς μεσάζοντες σε πανελλαδικό επίπεδο, μέσω δικτύων αλληλεγγύης, καθώς και σε μικρά καταστήματα βιολογικών προϊόντων. Η βιωσιμότητα του συνεταιρισμού, όμως, επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της στήριξης πανευρωπαϊκών ομάδων αλληλεγγύης «και διάφορων επιτροπών σε ευρωπαϊκές χώρες, που υποστηρίζουν τον ελληνικό λαό και πλέον κι εμάς. Βάσει των οικονομικών στοιχείων του 2015, πάνω από το 70% των πωλήσεων προέρχονται από το εξωτερικό».
Μέσα από την εμπειρία της ΒΙΟΜΕ αναδεικνύεται ο ρόλος του εργατικού και κοινωνικού ελέγχου, «αφού όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού. Αυτή η συνύπαρξη των εργαζομένων αποτελεί και το βασικό εργαλείο του εγχειρήματος, αφού διασφαλίζει την πραγματική αυτοοργάνωση. Παράλληλα, έχουν διασφαλιστεί και διαδικασίες κοινωνικού ελέγχου της παραγωγής, μέσω της ανάπτυξης μηχανισμών, όπως το δίκτυο της αλληλεγγύης. Πάντως, το ότι δεν ακολουθήσαμε την γραφειοκρατική λογική που έλεγε ότι η εταιρεία έκλεισε, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε, περιμένουμε να πληρωθούμε τα δεδουλευμένα μας, διαμορφώνει και το σύνθημά μας: “Δεν μπορούν αυτοί, μπορούμε εμείς”. Και πράγματι, το παράδειγμα της ΒΙΟΜΕ δείχνει ότι μπορούμε».
