Ανακοινώθηκε σημαντική ξένη δωρεά και το καλλιτεχνικό πρόγραμμα για το 2024-2025
Στην αρχή της συνέντευξης Τύπου που πραγματοποιήθηκε σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη για την παρουσίαση του φετινού προγράμματος ανακοινώθηκε από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη η δωρεά του Ιδρύματος Χανς Αρπ προς το μουσείο. Πρόκειται για 21 γύψινα προπλάσματα του κορυφαίου Γαλλο-γερμανού καλλιτέχνη, ενός από τους σημαντικότερους του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, ο οποίος υπήρξε γλύπτης, ζωγράφος, καινοτόμος του κολάζ και ποιητής. «Είναι μια δωρεά με πολλαπλούς συμβολισμούς που προικοδοτεί την Πινακοθήκη με έργα ενός κορυφαίου καλλιτέχνη, εμπλουτίζοντας τους θησαυρούς της», είπε στην ομιλία της η υπουργός συμπληρώνοντας ότι η δωρεά «πιστοποιεί το κύρος της Πινακοθήκης στο διεθνές περιβάλλον».
The Arp Network
Παρών στη συνέντευξη Τύπου ήταν ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Engelbert Büning, ο οποίος μίλησε για το δίκτυο Αρπ σε όλο τον κόσμο, ενώ από την πλευρά της η Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Συραγώ Τσιάρα έκανε λόγο για την ένταξη της Πινακοθήκης στο παγκόσμιο δίκτυο δημόσιων μουσείων που έγιναν αποδέκτες της ισότιμης δωρεάς έργων του καλλιτέχνη σε Ευρώπη, Ασία και Αυστραλία. «Πρόκειται για μια δωρεά υψίστης σημασίας, αφενός διότι αποκτούμε έργα ενός από τους επιφανέστερους, πολυσχιδείς καλλιτέχνες που χάραξε τη δική του διαδρομή μέσα στα κινήματα του μοντερνισμού διαμορφώνοντας ένα απόλυτα διακριτό βιομορφικό ιδίωμα οργανικής αφαίρεσης που μάς αφορά απόλυτα τη σημερινή εποχή, αφετέρου διότι μέσω της συγκεκριμένης δωρεάς η Εθνική Πινακοθήκη εντάσσεται στο παγκόσμιο δίκτυο έρευνας, ανταλλαγής γνώσης και προώθησης της μελέτης του έργου του κορυφαίου δημιουργού».
«Δεν θέλουμε να αντιγράφουμε τη φύση. Δεν θέλουμε να αναπαράγουμε· θέλουμε να παράγουμε, όπως ένα φυτό παράγει έναν καρπό», είναι μια από τις πολύ γνωστές φράσεις του Αρπ. Η πρώτη ύλη της γλυπτικής του ήταν ο γύψος, γεγονός που τον διαφοροποιεί από την πλειονότητα των ομότεχνων του. Ο Aρπ δεν επιθυμούσε τα γύψινα γλυπτά του να κυκλοφορούν στην αγορά έργων τέχνης αλλά ήθελε να ανήκουν αποκλειστικά σε μουσεία. Γι’ αυτό και η δεύτερη σύζυγός του Μαργκερίτ ακολούθησε τις οδηγίες του μετά τον θάνατό του και δώρισε πλήθος γύψινων προπλασμάτων του καλλιτέχνη σε σημαντικά μουσεία.
Καλλιτεχνικό Πρόγραμμα 2024-2025
Μετά τη δημοσιοποίηση της δωρεάς, η οποία κρατήθηκε μυστική για πολλούς μήνες, η Διευθύντρια της Πινακοθήκης ανακοίνωσε τον προγραμματισμό της νέας καλλιτεχνικής περιόδου.
Έκθεση Φρανθίσκο Γκόγια, «Τα καπρίτσια» – Μόνιμη Συλλογή
Έργα μιας διαχρονικής μοντερνικότητας, που συγκινούν εξαιτίας τόσο της εικαστικής τους συγκρότησης όσο και του προβληματισμού που εξακολουθούν να εγείρουν γύρω από τα ανθρώπινα πάθη.
Ογδόντα χαρακτικά, οξυγραφίες σε χαρτί και ακουατίντα, που χρονολογούνται από το 1797-98, θα παρουσιαστούν σε μια πολύ σημαντική έκθεση και θα συνοδεύονται από φωτογραφίες των προπαρασκευαστικών σχεδίων. Είναι η πρώτη χαρακτική σειρά του Γκόγια και η μόνη που δημοσιοποιήθηκε όταν ο καλλιτέχνης ήταν εν ζωή. Η σειρά που έχει στην κατοχή της η Εθνική Πινακοθήκη είναι εκτυπωμένη το 1803 και αγοράστηκε το 1962 όταν ήταν διευθυντής ο Μ. Καλλιγάς.
Η σειρά των χαρακτικών που φέρει τον τίτλο Los Caprichos, που ο Γκόγια δημοσιεύει στις αρχές του 1799, αποτελεί ένα έργο-ορόσημο στην καλλιτεχνική του εξέλιξη, καθώς για πρώτη φορά ο επίσημος ζωγράφος της Ισπανικής Αυλής αφήνεται να εκφράσει τον επαναστατικό χαρακτήρα μιας τέχνης ώριμης και απελευθερωμένης από τις δεσμεύσεις των δημόσιων παραγγελιών.
Ο καλλιτέχνης πλέον αντλεί τα θέματά του από την ίδια τη ζωή της εποχής του, εστιάζοντας στις πιο προκλητικές όψεις της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας που τον περιβάλλει, προκειμένου να ασκήσει μια ανελέητη κριτική στις σκοτεινές πλευρές της ισπανικής κοινωνίας του τέλους του 18ου αιώνα.
Διάρκεια: Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025
Επιμέλεια: Κατερίνα Ταβαντζή
Η Σαγήνη του Αλλόκοτου – Ενδιάμεσος Χώρος
Ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική Τέχνη
Με κινητήριο μοχλό τις σειρές των χαρακτικών έργων του Γκόγια και με γνώμονα παρουσιάζεται παράλληλα με την έκθεση ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου». Στην ομαδική έκθεση περιλαμβάνονται έργα δέκα καλλιτεχνών που από διαφορετικές αφετηρίες εναγκαλίζονται και εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, και το γκροτέσκο. Οικειοποιούμενοι το παράταιρο, το ξένο και το αποτρόπαιο, οι καλλιτέχνες πραγματεύονται τη σχέση του εύμορφου με το δύσμορφο, του ανθρωπόμορφου με το ζωόμορφο, τη φύση και τον τεχνολογικό πολιτισμό, για να διερμηνεύσουν ψυχικές καταστάσεις και κοινωνικές διεργασίες αποκλεισμού και περιθωριοποίησης, αλλά και να προτείνουν, άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με καυστική ειρωνεία και άλλοτε με βαθιά υπαρξιακή αγωνία, την ανατρεπτική αποδόμηση των στερεότυπων με τα οποία έχουμε γαλουχηθεί. Η έκθεση Η Σαγήνη του Αλλόκοτου συμπεριλαμβάνει εικαστικές δημιουργίες που υλοποιούνται με ποικίλα μέσα (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, σχέδιο, animation, performance), αξιοποιεί το απόθεμα των συλλογών της ΕΠΜΑΣ και συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά – αγγλικά).
Καλλιτέχνες: Άγγελος Αντωνόπουλος, Γιάννης Γαΐτης, Σίλεια Δασκοπούλου, Μαριάννα Ιγνατάκη, Διονύσης Καβαλλιεράτος, Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Τάσος Μαντζαβίνος, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Άγγελος Παπαδημητρίου, Φίλιππος Τσιτσόπουλος.
Διάρκεια: Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025
Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα
Παναγιώτης Τέτσης – Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων
Αναδρομική έκθεση με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του.
Ο Π. Τέτσης, ζωγράφος, χαράκτης, δάσκαλος, ακαδημαϊκός, ο οποίος είχε διατελέσει και Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης, υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν την Ελληνική μεταπολεμική ζωγραφική. Φανατικός οπαδός της ζωγραφικής του φωτός και λάτρης του χρώματος, ο Τέτσης μας έδειξε με το έργο του τι σημαίνει γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία, εμπνευσμένη από τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του τόπου.
Σε κανένα από τα έργα του δεν αναδείχτηκε πιο εύγλωττα η κολορίστικη ικανότητά του όσο στην επική σύνθεση της μνημειακής Λαϊκής Αγοράς (1979-1982) που μας υποδέχεται στην είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 110 ζωγραφικά έργα και 50 χαρακτικά που προέρχονται από τις δωρεές του Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη, από ιδιωτικές συλλογές καθώς και από συλλογές οργανισμών.
Στόχος της έκθεσης είναι όχι μόνο να παρουσιάσει την καλλιτεχνική πορεία του καλλιτέχνη αλλά και να εστιάσει στην ιδιαίτερη ματιά με την οποία, δίνοντας έμφαση στο φως και το χρώμα, πραγματεύεται τα θέματά του.
Διάρκεια: Απρίλιος – Σεπτέμβριος 2025
Επιμέλεια: Έφη Αγαθονίκου
Η ΦΑΡΜΑ – Εθνική Γλυπτοθήκη, Μόνιμη Συλλογή
Μια διαφορετική πλευρά της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Στη Νεοελληνική Γλυπτική κυρίαρχο θέμα, στο πεδίο της αναπαράστασης, είναι η ανθρώπινη μορφή. Η ζωοπλαστική είναι ένα δευτερεύον θέμα, που καλλιεργήθηκε από ορισμένους γλύπτες, συνήθως περιστασιακά. Στη συλλογή Γλυπτικής της Εθνικής Πινακοθήκης συνθέσεις καλλιτεχνών, όπως ο Πολύγνωτος Βαγής, ο Θανάσης Απάρτης, η Μπέλλα Ραφτοπούλου, ο Χρήστος Καπράλος, ο Ευριπίδης Βαβούρης, ο Αντώνης Καραχάλιος, ο Κώστας Καραχάλιος, η Ναταλία Μελά, ο Γιάννης Αντωνιάδης και ο Νικόλας Δογούλης δίνουν μια αρκετά αντιπροσωπευτική εικόνα αυτής της πλευράς της δημιουργίας τους. Η μοναδική ανάμεσα στους Έλληνες γλύπτες και γλύπτριες που ασχολήθηκε εκτεταμένα με τη ζωοπλαστική είναι η Φρόσω Ευθυμιάδη Μενεγάκη.
Τα έργα που έχουν επιλεγεί για τη Φάρμα είναι μόνο εκείνα που το μέγεθος και το υλικό τους επιτρέπει την τοποθέτηση σε υπαίθριο χώρο. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1940 και φτάνοντας έως και τη δεκαετία του 1970, ζώα και πουλιά θα συνθέσουν μια πρωτότυπη παρουσίαση και θα συνομιλήσουν με τους μικρούς και τους μεγάλους φίλους του πάρκου.
Έναρξη: Άνοιξη 2025
Επιμέλεια: Τώνια Γιαννουδάκη
Φύση, Πόλη, Σύμπαν -Έργα από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus – Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης – Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων
30 χρόνια μετά την πρώτη έκθεση της συλλογής Κωστάκη στην Ελλάδα
Η έκθεση Φύση, Πόλη, Σύμπαν. Έργα από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus – Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης έχει επετειακό χαρακτήρα καθώς πραγματοποιείται 30 χρόνια μετά την πρώτη έκθεση της συλλογής Κωστάκη στην Ελλάδα που εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη τον Δεκέμβριο του 1995 σε επιμέλεια της Άννας Καφέτση.
Η έκθεση του 1995 αποτέλεσε το πρώτο έναυσμα που οδήγησε στην αγορά της συλλογής από το Υπουργείο Πολιτισμού, η οποία ολοκληρώθηκε το 2000 και περιήλθε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (σήμερα MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη). Η συλλογή των 1277 έργων εμπλουτίστηκε έκτοτε από επιπλέον έργα και από ένα πολύ πλούσιο αρχείο.
Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη θα παρουσιάσει τη συλλογή μέσα από τη νέα οπτική των σχέσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον του, που αποτέλεσε στη Ρωσία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα ένα ιδιαίτερο πεδίο καλλιτεχνικής δημιουργίας και σχετίστηκε με τις ιδεολογικές, πολιτικές και αισθητικές προτάσεις της ιστορικής αυτής περιόδου. Οι αλματώδεις μετακινήσεις από τον κανόνα στο πείραμα και από τη σύμβαση στην ουτοπία προσδιόρισαν τη σχέση της τέχνης με τη ζωή, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή στον κατασκευασμένο χώρο (Πόλη), στον οργανικό χώρο (Φύση) και στον ανεξερεύνητο χώρο (Σύμπαν). Παράλληλα θα διερευνήσει τη σχέση των εικαστικών με τις άλλες τέχνες.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 250 έργα τέχνης και αντικείμενα αρχείου προερχόμενα από τη συλλογή Κωστάκη.
Έναρξη: Νοέμβριος 2025
Επιμέλεια: Μαρία Τσαντσάνογλου, Συραγώ Τσιάρα
Ιστορίες από το Αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης- Ενδιάμεσος χώρος
Η έκθεση βασίζεται στην έρευνα που διεξάγει η εικαστικός Νατάσα Μπιζά στο ιστορικό αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η εικαστικός μέσα από την έρευνά της αναγνώρισε και ανέδειξε ενδιαφέρουσες ιστορίες από τις παρυφές της μουσειολογικής και θεσμικής ιστορίας του μουσείου, αλλά και της πολιτιστικής ιστορίας της Ελλάδας.
Το εκθεσιακό αυτό εγχείρημα θα οικειοποιηθεί και θα κοινωνικοποιήσει για πρώτη φορά ιστορικό περιεχόμενο από το αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Αυτό το ιδιότυπο «αρχείο» λιγότερο γνωστών συμβάντων, εικόνων, σκέψεων και συναισθημάτων από την ιστορία της Πινακοθήκης αλλά και της Ελλάδας, που θα παρουσιάσει η έκθεση, φιλοδοξεί να συμβάλει στην ενεργοποίηση και στον εκδημοκρατισμό του αρχείου της Πινακοθήκης στους επισκέπτες της.
Σχετικά με το δημόσιο πρόγραμμα της έκθεσης, σε αυτό θα συμπεριλαμβάνονται επιτελέσεις-διαλέξεις (performances), συζητήσεις με πρόσωπα που εμπλέκονται στις αφηγήσεις της έκθεσης, εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά, κ.ά.
Έναρξη: Οκτώβριος 2025
Επιμέλεια: Ελπινίκη Μεϊντάνη