Με ερωτήσεις-απαντήσεις θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε φως στις βασικότερες προωθούμενες διατάξεις του υπό διαβούλευση εργασιακού νομοσχεδίου, οι οποίες κι επιφέρουν αλλαγές που αφορούν εργαζόμενους κι επιχειρήσεις.
1. Τι κερδίζει και τι χάνει ο εργαζόμενος από το ελαστικό 8ωρο;
Με την καθιέρωση της διευθέτησης του χρόνου εργασίας ακόμη και σε επιχειρήσεις που δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση ή δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ της συνδικαλιστικής οργάνωσης και του εργοδότη, δικαιούται ο εργαζόμενος να ζητήσει ελαστικό ωράριο εργασίας για λόγους που αφορούν τον ίδιο προσωπικά (λόγοι οικογενειακοί, εκπαιδευτικοί και άλλοι) υπό την προϋπόθεση ότι θα το δεχτεί ο εργοδότης ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησής του.
Στην περίπτωση αυτή, ο εργαζόμενος δεν λαμβάνει επιπλέον αμοιβή για τις επιπλέον ώρες που τυχόν θα εργαστεί. Κατά τα παγίως ισχύοντα, σε μία ατομική σύμβαση εργασίας, τα βασικά στοιχεία συνίστανται αποκλειστικά και μόνο στην υποχρέωση του εργαζόμενου για παροχή εργασίας και στην υποχρέωση του εργοδότη για καταβολή μισθού. Με το νέο νομοσχέδιο, ο χρόνος εργασίας θα αποτελεί βασικό όρο του περιεχομένου της σύμβασης, με αποτέλεσμα ο εργαζόμενος που είναι το αδύναμο μέρος να δέχεται το ελαστικό ωράριο από τον εργοδότη υπό την απειλή της απόλυσης. Εξάλλου, με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας να καθίσταται για πρώτη φορά προϊόν ατομικής και όχι συλλογικής διαπραγμάτευσης, ελλοχεύει ο κίνδυνος να εξαναγκάζεται ο εργαζόμενος από τον εργοδότη να υποβάλλει σχετική αίτηση με προκαθορισμένο ενδεχομένως ωράριο εργασίας. Επειδή, οι ανάγκες του εργαζόμενου δεν ταυτίζονται με τις ανάγκες του εργοδότη, είναι αδύνατο η συμφωνηθείσα διευθέτηση να ανταποκρίνεται πραγματικά στις ανάγκες του εργαζόμενου.
2. Τι σημαίνει για τον εργαζόμενο και την επιχείρηση η υπέρβαση των χρονικών ορίων εργασίας;
Στην ουσία ο εργαζόμενος δεν αποκομίζει περισσότερα χρήματα συγκριτικά με το ισχύον νομοθετικό καθεστώς, καθότι με το νέο νομοσχέδιο για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας και μέχρι τη συμπλήρωση εκατόν πενήντα (150) ωρών ετησίως, η αμοιβή είναι ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 40%. Κατά τις ισχύουσες διατάξεις, για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας και μέχρι τη συμπλήρωση εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως, η αμοιβή είναι ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 40%, ενώ η αμοιβή για την πέραν των εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 60%. Μετονομάζεται η κατ’ εξαίρεση υπερωρία σε παράνομη υπερωρία και μπορεί να προσαυξάνεται η αποζημίωση της παράνομης υπερωρίας, καθότι θα καταβάλλεται ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 120% (από 80% που ισχύει σήμερα), όμως στην ουσία αυτή η ρύθμιση θα μείνει ανεφάρμοστη, διότι για πρώτη φορά νομοθετείται η χορήγηση κατά περίπτωση άδειας υπερωριακής απασχόλησης πλέον των επιτρεπόμενων ανωτάτων ορίων υπερωριακής απασχόλησης ετησίως, δηλαδή πλέον των 150 ωρών με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας, ήτοι της εκάστοτε Κυβέρνησης. Δηλαδή, ένας διορισμένος από την Κυβέρνηση Γενικός Γραμματέας μπορεί να υποχρεώνει τους εργαζόμενους ορισμένης επιχείρησης, υπό το πρόσχημα ότι υφίσταται έκτακτη ανάγκη-που μπορεί να συνίσταται στην πράξη στην αποκόμιση μεγαλύτερου οικονομικού οφέλους-να εργάζονται σε συνθήκες γαλέρας, ήτοι με εξαντλητικό ωράριο εργασίας. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η αμοιβή ισούται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 60%. Οι επιχειρήσεις μεσοπρόθεσμα θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, αλλά μακροπρόθεσμα θα μειωθεί η παραγωγικότητά τους, γιατί θα απασχολούν μειωμένο προσωπικό, το οποίο όμως θα εργάζεται εξαντλητικά περισσότερες ώρες συνολικά.
3. Δημιουργείται νέα μορφή ελαστικής απασχόλησης;
Με το νομοσχέδιο υποχρεούται ο εργαζόμενος μερικής απασχόλησης να παράσχει πρόσθετη εργασία και μάλιστα κατά ωράριο που δεν είναι συνεχόμενο με το συμφωνημένο. Σημειώνεται ότι η μερική απασχόληση έχει καθοριστεί με ημερήσιο ωράριο μικρότερης διάρκειας από το κανονικό, η παροχή της συμφωνημένης εργασίας των μερικώς απασχολούμενων πρέπει να είναι συνεχόμενη και να παρέχεται μία φορά την ημέρα. Με άλλα λόγια, «εγκαινιάζεται» μία νέα μορφή ελαστικής απασχόλησης που έχει ως βάση της τη μερική απασχόληση, ήτοι με μειωμένο ωράριο εργασίας από το κανονικό, παρέχοντας όμως εργασία όχι συνεχόμενα, αλλά διακεκομμένα, σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες του εργοδότη.
Γι’ αυτό, η Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής επί του ως άνω νομοσχεδίου έρχεται να επιβεβαιώσει τις ως άνω παρατηρήσεις. Μεταξύ άλλων επισημαίνει εμμέσως πλην σαφώς ότι υπάρχει ασυμβατότητα των προωθούμενων διατάξεων όχι μόνο με τα μέχρι τώρα ισχύοντα στην εργατική νομοθεσία, αλλά και έρχονται σε αντίθεση με συμπεράσματα θεσμικών οργάνων ή Επιτροπών άλλων χωρών της Ευρώπης.
H Νεκταρία – Ελευθερία Αγγελάκη είναι εργατολόγος-Δημοσιολόγος, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής Α’ Θεσσαλονίκης ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία!