Μια νέα γεωπολιτική και κυρίως οικονομική δύναμη αναδύεται ως αντίβαρο στη δυτική κυριαρχία, η συνεχώς διευρυνόμενη ομάδα των BRICS+. Στο Καζάν της Ρωσίας, το σύνορο μεταξύ Ευρώπης – Ασίας στη συμβολή των ποταμών Βόλγα και Καζάνκα, περίπου 1.000 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Ουκρανία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν άνοιξε τη σύνοδο κορυφής των BRICS ενορχηστρώνοντας την εξωτερική πολιτική του κάθε άλλο παρά απομονωμένος διεθνώς. Υποδέχτηκε 36 παγκόσμιους ηγέτες, ενώ συνάντησε ξεχωριστά και τον γγ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Αν και οι διαφορές ως προς τις προτεραιότητες των πέντε αρχικών χωρών είναι μεγάλες σε αρκετούς τομείς, ειδικότερα στην οικονομία και την εξωτερική πολιτική, αυτό δεν αναιρεί την αξία της στενότερης συνεργασίας των χωρών του Παγκόσμιου Νότου.
Στη σύνοδο που έλαβε χώρα από τις 22 έως τις 24 Οκτωβρίου ο Ρώσος πρόεδρος έδωσε έμφαση στην ανάγκη δημιουργίας ενός εναλλακτικού διεθνούς συστήματος πληρωμών και ενός νέου ανεξάρτητου συστήματος συναλλαγών (BRICS Clear) που θα μπορούσε «να εμποδίσει τις ΗΠΑ να χρησιμοποιούν το δολάριο ως πολιτικό όπλο». Η ιδέα της δημιουργίας ενιαίου νομίσματος συζητείται στο εσωτερικό του μπλοκ, αλλά θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο λόγω των οικονομικών διαφορών των ιδρυτικών χωρών, παρόλο που ο Πούτιν πυροδότησε σενάρια παρουσιάζοντας στη σύνοδο μια μακέτα πολύχρωμου χαρτονομίσματος των BRICS+. Τα κράτη-μέλη ωστόσο έκαναν ένα σημαντικό βήμα προς τη μείωση της εξάρτησης από το δολάριο, εγκρίνοντας επίσημα τον διακανονισμό των διασυνοριακών πληρωμών σε τοπικά νομίσματα.
Συνεχής επέκταση
Η συμμαχία ξεκίνησε το 2001 ως ένα ακρωνύμιο το οποίο εφηύρε ο Τζιμ Ο’Νιλ, πρώην επικεφαλής της Goldman Sachs, ως συμβουλή προς επενδυτές για τις αναδυόμενες οικονομίες που υπόσχονταν μεγάλες αποδόσεις: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα (BRIC). Το 2009 οι εν λόγω χώρες συγκρότησαν πραγματική ομάδα, πραγματοποιώντας την πρώτη τους σύνοδο κορυφής στο Γεκατερίνμπουργκ της Ρωσίας. Δύο χρόνια αργότερα έμελλε να προστεθεί άλλο ένα γράμμα στο ακρωνύμιο, το «S» της Νότιας Αφρικής, που σηματοδοτούσε την επέκταση της ομάδας στην αφρικανική ήπειρο.
Η είσοδος στη συνέχεια των πετρελαϊκών δυνάμεων της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων θεωρήθηκε σημάδι της προσπάθειας απομάκρυνσής τους από την επιρροή των ΗΠΑ. «Σκοτεινό» σημείο στη σύνοδο του Καζάν αποτέλεσε ωστόσο η απουσία του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, του de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, που έδωσε τροφή σε σεναριολογία περί σοβαρών διαφωνιών ανάμεσα στις δυο παγκόσμιες ενεργειακές δυνάμεις.
Μέλη της συμμαχίας αναμένεται να γίνουν επίσης η Κούβα, η Βολιβία, η Ταϊλάνδη, το Βιετνάμ, η Μαλαισία, η Ινδονησία, η Λευκορωσία, η Τουρκία, η Νιγηρία, η Ουγκάντα, το Καζακστάν, το Αζερμπαϊτζάν και το Ουζμπεκιστάν. Η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και η Μαλαισία έχουν υποβάλει μάλιστα επίσημα αίτηση – η Ινδία μπλόκαρε το τουρκικό αίτημα λόγω των σχέσεων Τουρκίας – Πακιστάν.
Απεξάρτηση από ΗΠΑ
Η ομάδα που ανταγωνίζεται την G7 αντιπροσωπεύει το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 35% της παγκόσμιας οικονομίας.
Τα επόμενα χρόνια το οικονομικό βάρος θα συνεχίσει να μετατοπίζεται υπέρ των BRICS+, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας. Ομως το μέγεθος και η οικονομική ισχύς από μόνες τους δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την ιδεολογική ομοιογένεια που χρειάζεται σε σημαντικό βαθμό για την επίτευξη του πολιτικού στόχου των BRICS+ να ανατρέψουν τη δυτική κυριαρχία και την ηγεμονία του δολαρίου στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό έχει συζητηθεί να δημιουργηθεί ένα οικονομικό σύστημα όπως του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Η ίδρυση της τράπεζας των BRICS (Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, NDB) αποτελεί προσπάθεια διαφοροποίησης και «απεγκλωβισμού» από θεσμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ αλλά και πρόσβασης σε κεφάλαια για χώρες που δεν θα είχαν τη δυνατότητα να το κάνουν και μάλιστα με τα δικά τους εθνικά νομίσματα.
Ομως δεν φαίνονται όλα τα μέλη θετικά στην κίνηση για αποδολαριοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας – κυρίως η Βραζιλία και η Ινδία, που δεν επιθυμούν η ομάδα να γίνει αποκλειστικά φιλορωσική, φιλοκινεζική και αντιδυτική.
Κίεβο κατά Γκουτέρες
Την πρώτη τους διμερή συνάντηση από τον Απρίλιο του 2022 είχαν στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής των BRICS+ ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Το γεγονός προκάλεσε την οξεία αντίδραση του Κιέβου, καθώς ο Γκουτέρες δεν αποδέχτηκε την πρόσκληση για τη Σύνοδο Κορυφής για την Ειρήνη στην Ουκρανία τον Ιούνιο, αλλά συμφώνησε να ταξιδέψει στην Καζάν. Το ουκρανικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι ο γγ του ΟΗΕ έκανε τη «λάθος επιλογή» και πως «το μόνο που κάνει είναι να βλάπτει τη φήμη του ΟΗΕ». Μιλώντας στους ηγέτες των χωρών BRICS+, ο Γκουτέρες ζήτησε μια «δίκαιη ειρήνη στην Ουκρανία, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το διεθνές δίκαιο και τα ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης». Ο Πούτιν, ύστερα από δυόμισι χρόνια πολέμου, απαντώντας θέλησε να του «θυμίσει» ότι αυτά συμβαίνουν και στις καλύτερες οικογένειες, υποστηρίζοντας χαρακτηριστικά ότι σε αυτές «υπάρχουν καβγάδες, σκάνδαλα, ακόμη και μάχες».
Διαβάστε επίσης:
WSJ: «Το έθνος κρατάει την ανάσα του» – Αγχος και φόβος πριν από τις εκλογές στις ΗΠΑ
ΣΥΡΙΖΑ: Μετρούν τώρα τους αντιπροσώπους – Κρίσιμη για τους συσχετισμούς η σύνθεση των συνέδρων