Η αζέρικη στρατιωτική επιχείρηση μίας μέρας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει μεγάλο ωφελημένο το Μπακού, που εμφανίζεται να παίρνει ως τρόπαιο την πρώην αποσχισθείσα επαρχία. Οι εξελίξεις είναι αποτέλεσμα της αδράνειας ή της ανοχής από πλευράς Ρωσίας, αλλά και της διπλωματικής απομόνωσης της Αρμενίας.
Οι εκπρόσωποι του Αζερμπαϊτζάν και των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ή αλλιώς Αρτσάχ, συναντήθηκαν στην πόλη Γεβλάχ και, όπως έγινε γνωστό, συζήτησαν το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης του κατά τα φαινόμενα πρώην αυτόνομου κρατιδίου. Οι συνομιλίες διακόπηκαν από τις μικρής κλίμακας μάχες που σημειώθηκαν στην πρωτεύουσα Στεπανακέρτ. Οι Αρμένιοι, που παρέδωσαν τα όπλα, ζήτησαν εγγυήσεις ασφαλείας από τους Αζέρους καθώς και πρόσβαση σε καύσιμα και τρόφιμα, ενώ Αρμένιοι πολίτες του Ναγκόρνο Καραμπάχ εγκατέλειψαν τον θύλακα φοβούμενοι για τα χειρότερα.
Εμεινε μόνη της
Η Αρμενία ξέμεινε από συμμάχους τα τελευταία χρόνια. Ιστορικά, η Αρμενία θεωρούσε τη Ρωσία εγγυητή της ασφάλειάς της, αλλά η ρωσική απάντηση στις πρόσφατες συγκρούσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν ήταν χλιαρή. Αλλα μέλη του CSTO –στρατιωτική συμμαχία υπό τη Ρωσία, στην οποία είναι μέλος η Αρμενία– ήταν ακόμη λιγότερο αποφασισμένα να βοηθήσουν την Αρμενία κατά τον προηγούμενο πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020.
Μετά την αδύναμη ανταπόκριση σε αυτήν τη σύγκρουση η Αρμενία επιδίωξε τη στήριξη των ΗΠΑ. Πρόσφατα μάλιστα έκανε στρατιωτικά γυμνάσια με αμερικανικές δυνάμεις, γεγονός που εξόργισε τη Μόσχα και απομόνωσε έτι περαιτέρω το Γερεβάν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σχετικά περιορισμένα στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή. Η στρατιωτική βοήθεια είναι ουσιαστικά εκτός συζήτησης, αλλά ακόμη και η επιβολή κυρώσεων ή διπλωματικής καταδίκης του Αζερμπαϊτζάν είναι απίθανη. Στη λιτή ανακοίνωση που εξέδωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ την περασμένη εβδομάδα η Ουάσινγκτον απηύθυνε μια απλή έκκληση για άμεση παύση των εχθροπραξιών.
Επιπλέον, το Αζερμπαϊτζάν απολαμβάνει το πλεονέκτημα να είναι σημαντικός πάροχος ενέργειας, διαθέτοντας μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Είναι απίθανο η Ουάσινγκτον να προβεί σε ενέργειες που θα μπορούσαν να βλάψουν τις σχέσεις με το Μπακού αυτήν τη στιγμή, δεδομένου ότι το Αζερμπαϊτζάν έχει τη δυνατότητα να γίνει σημαντικός ευρασιατικός ενεργειακός κόμβος.
Με τη Ρωσία να εμπλέκεται επί του παρόντος στον πόλεμο στην Ουκρανία, ήταν εξαιρετικά απίθανο η Μόσχα να διαθέσει πόρους για να βοηθήσει το Γερεβάν. Τα τελευταία χρόνια το Κρεμλίνο διατηρεί περίπλοκη σχέση με το Αζερμπαϊτζάν και την πιστή σύμμαχό της Τουρκία, η οποία δήλωσε πως, παρότι υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν με στρατιωτικό εξοπλισμό και εκπαίδευση, δεν είχε άμεση εμπλοκή στην πρόσφατη επιχείρηση. Η Ρωσία δεν είχε να κερδίσει πολλά σε γεωστρατηγικό επίπεδο βοηθώντας τώρα την Αρμενία και δεν είχε την πολυτέλεια να ανταγωνιστεί περαιτέρω την Τουρκία, η οποία, αν και είναι μέλος του ΝΑΤΟ, έχει τηρήσει επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για την Ευρωπαϊκή Ενωση, τα μέλη της οποίας αντιμετωπίζουν αυτή την περίοδο μια ενεργειακή κρίση που προκαλείται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την απόφαση να απεξαρτηθούν από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Φόβος για «νέα Σρεμπρένιτσα»
Η κυβέρνηση του Αζέρου προέδρου Ιλχάμ Αλίγεφ φαίνεται αποφασισμένη να διατηρήσει ισχυρό έλεγχο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Θυμίζει το πάθος της κυβέρνησης του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς να κρατήσει το Κοσσυφοπέδιο εντός της Σερβίας.
«Δεν μιλάμε για πολιτική ή διεθνή σύγκρουση, μιλάμε για συνεχιζόμενη διαδικασία γενοκτονίας και όχι μόνο για την προετοιμασία της» υπογράμμισε ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν στο Γαλλικό Πρακτορείο τον Ιούλιο αναφερόμενος στην κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Στην Αρμενία η λέξη γενοκτονία έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και θα μπορούσε κανείς να εκτιμήσει ότι αυτές οι δηλώσεις περιέχουν μια δόση υπερβολής λόγω συναισθηματικής φόρτισης. Ωστόσο η Διεθνής Ενωση Μελετητών Γενοκτονίας (IAGS) σημειώνει ότι οι ενέργειες της αζερικής κυβέρνησης με τη ρητορική, τον αποκλεισμό και τις εχθροπραξίες κατά των Αρμενίων αποτελούν «σημαντικούς παράγοντες κινδύνου γενοκτονίας».
Το Μπακού είχε κλείσει τη μέγγενη
Ο πόλεμος που διεξάχθηκε το 2020 στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, με αποτέλεσμα τη νίκη του Αζερμπαϊτζάν και την κατάπαυση πυρός με τη μεσολάβηση της Ρωσίας, άφησε τους Αζέρους πεινασμένους για περισσότερα παρά τις πρωτοφανείς εδαφικές παραχωρήσεις που έλαβαν. Παρότι εφαρμόστηκε κατάπαυση του πυρός τον Νοέμβριο του 2020, το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε «υβριδικές» τακτικές για να αποδυναμώσει την αυτοανακηρυχθείσα Δημοκρατία του Αρτσάχ. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι Αζέροι απέκλεισαν το Ναγκόρνο Καραμπάχ τον Δεκέμβριο του 2022, αποκόπτοντάς το από τον έξω κόσμο, δυσκολεύοντας την πρόσβαση των κατοίκων σε ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα και νερό. Περιορίζοντας την πρόσβαση στον διάδρομο του Λατσίν, το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να αποκόψει το Ναγκόρνο Καραμπάχ από την Αρμενία και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μεγαλύτερες παραχωρήσεις. Ετσι, φαινόταν αναπόφευκτο το γεγονός ότι το Μπακού θα ξανάρχιζε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις για να εκμεταλλευτεί την απομόνωση της Αρμενίας.
