Μια επιστολή από το Γραφείο της Υπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες που έφτασε στο Μαξίμου αρχές Ιουνίου 2019 ανέδειξε την ανάγκη να αποκτήσουν «ύπαρξη» και δικαιώματα οι άνθρωποι χωρίς «ταυτότητα», οι ανιθαγενείς.
Απευθύνεται στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, με ημερομηνία 12 Ιουνίου 2019, και υπογράφεται από τον Υπατο Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες Φίλιππο Γκράντι. Και όχι τυχαία.
Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει ένας αγώνας δρόμου και στη χώρα μας για να διαμορφωθεί ένα θεσμικό πλαίσιο που να βοηθήσει να αποκτήσουν δικαιώματα (αλλά παρεπόμενα και υποχρεώσεις) εκείνοι που δεν αναγνωρίζονται ως πολίτες καμιάς χώρας, που στα χαρτιά δεν φαίνεται να… υπάρχουν αλλά ζουν ανάμεσά μας, είτε είναι πρόσφυγες, είτε ρομά ανιθαγενείς, είτε αποκλεισμένοι για άλλους λόγους.
Ο Φιλιππο Γκράντι αναγνωρίζει ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανιθαγένειας στη χώρα μας και επέλεξε να προσδώσει εύσημα για θετικές δράσεις στον Ελληνα πρωθυπουργό. Βέβαια, παρά τις νομοθετικές ρυθμίσεις και την εφαρμογή διοικητικών πρακτικών στον τομέα της κτήσης ιθαγένειας, της πρόληψης και της μείωσης της ανιθαγένειας υπάρχουν πολλά να γίνουν. Η Υπατη Αρμοστεία επιδιώκει να υπογράψουν όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες τη σύμβαση του 1961 με την οποία δεσμεύονται τα κράτη για δράσεις που να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της ανιθαγένειας- η χώρα μας δεν έχει ακόμα προσχωρήσει. Όμως, ο Υπατος Αρμοστής κρίνει ότι στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν «αξιοσημείωτες εξελίξεις σχετικά με την ανιθαγένεια, μεταξύ άλλων σε σχέση με την πρόσφατη νομιμοποίηση των ανιθαγενών Ρομά και τη διευκόλυνση της καταγραφής των γεννήσεων για τα νεογέννητα των μη καταγεγραμμένων μητέρων. Πιστεύω ότι τα υπομνήματα συνεργασίας που υπεγράφησαν πρόσφατα μεταξύ της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και δύο υπουργείων της κυβέρνησής σας αποτελούν μια σταθερή βάση για την περαιτέρω επέκταση της συνεργασίας μας». Παραμένει η ανάγκη να ενταθεί η προσπάθεια για να βγουν από το νομικό (και ουσιαστικό) περιθώριο οι «αόρατοι» ανθρώποι, εκείνοι που δεν έχουν εξασφαλίσει εδώ και χρόνια μια «ταυτότητα». Πρόκειται για ζωές ανθρώπων πάνω στις οποίες αποτυπώνονται τραγικά επεκτατικές πολιτικές, αλλαγές συνόρων, και στην Ευρώπη, πολεμικές συγκρούσεις. Όλα αυτά δημιουργούν «νομικά φαντάσματα», όπως συχνά λένε διπλωμάτες και εμπλεκόμενοι σε ζητήματα δικαιωμάτων τους «αόρατους» Κι όταν οι γονείς είναι ανιθαγενείς και τα παιδιά τους που γεννιούνται είναι χωρίς ιθαγένεια… Την ίδια ώρα, ο Φιλιππο Γκράντι ευχαριστεί τον Αλέξη Τσίπρα «για τη στενή συνεργασία που συνεχίζει να απολαμβάνει η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες με την κυβέρνησή σας, σε αυτή και σε άλλες πρωτοβουλίες».
Η επιλογή να σταλεί από τον Φ. Γκράντι στον Έλληνα πρωθυπουργό επιστολή έχει και μια ακόμα παράμετρο.
Τον Νοέμβριο του 2014, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εγκαινίασε την Εκστρατεία #IBelong (Ανήκω) για την εξάλειψη της ανιθαγένειας έως το 2024. Το 2019 συμπληρώνονται πέντε χρόνια από τότε που ξεκίνησε αυτή η εκστρατεία. Ετσι, αρχές Οκτωβρίου 2019, στο μέσον της διάρκειας της καμπάνιας η Υπατη Αρμοστεία πραγματοποιεί εκδήλωση για να αναδείξει τα αποτελέσματά της, με επίκεντρο την αύξηση του αριθμού των καρτών που προσχωρούν στη Συμβαση του 1961, αλλά και για την πρόοδο σε διεθνές επίπεδο ως προς τη μείωση του φαινομένου της ανιθαγένειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από επτά μήνες, στις 21 Ιανουαρίου του 2019 είχαν συνάντηση στην Αθήνα ο Αντιπρόσωπος της Υπατης Αρμοστείας στην Ελλάδα Φιλίπ Λεκλέρκ, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών Αλέξης Χαρίτσης και ο Ειδικός Γραμματέας Ιθαγένειας Λάμπρος Μπαλτσιώτης. Συνυπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας, που περιελάμβανε τεχνική υποστήριξη και ανταλλαγή τεχνογνωσίας για την απόδοση ιθαγένειας σε όλους όσοι τη δικαιούνται και κυρίως για την εξάλειψη της ανιθαγένειας στη χώρα μας. Στη συνέχεια ήρθαν νομοθετικές παρεμβάσεις για την απλοποίηση και την επιτάχυνση των διαδικασιών για απόδοση ιθαγένειας. Η επιστολή του επικεφαλής της Υπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών προς τον Αλέξη Τσίπρα αναφέρει τα εξής:
«12 Ιουνίου 2019
Αγαπητέ κ. πρωθυπουργέ,
Έχω την τιμή να ζητήσω την υποστήριξή σας ενόψει της σύγκλισης του Υψηλού Επιπέδου Τμήματος για την Ανιθαγένεια, που θα πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο των Εθνών στη Γενεύη της Ελβετίας στις 7 Οκτωβρίου 2019, κατά τη διάρκεια της 70στής Ετήσιας Συνόδου της Εκτελεστικής Επιτροπής του Προγράμματος του ‘Υπατου Αρμοστή, διοικητικού οργάνου της Ύπατης Αρμοστείας.
Το Υψηλού Επιπέδου Τμήμα για την Ανιθαγένεια θα σηματοδοτήσει το μέσον της εκστρατείας μας # I Belong Campaign to End Statelessness by 2024, με στόχο να εξαλειφθεί η ανιθαγένεια μέχρι το 2024. Θα αποτελέσει μια σημαντική ευκαιρία για να γίνει απολογισμός των επιτευγμάτων και των ορθών πρακτικών μέχρι σήμερα και να επιτευχθεί συγκεκριμένος χρόνος για δεσμεύσεις ώστε να αντιμετωπισθεί η ανιθαγένεια. Με την ευκαιρία αυτή, τα κράτη καλούνται επίσης να καταθέσουν τα μέσα προσχώρησης στις συμβάσεις για την ανιθαγένεια σε ειδική συνθήκη. Θα φιλοξενήσω προσωπικά αυτή την εκδήλωση, η οποία οργανώνεται με την υποστήριξη της Υπηρεσίας Νομικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών.
Η παγκόσμια εμβέλεια της Σύμβασης του 1954 για το καθεστώς των ανιθαγενών και της Σύμβασης του 1961 για τη μείωση της ανιθαγένειας διευρύνεται μέσω των προσχωρήσεων κρατών από το 1975. Με τη συμμετοχή στη Σύμβαση του 1961 κάθε κράτος εντάσσεται σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών που δεσμεύονται την επίλυση της ανιθαγένειας, συμπεριλαμβανομένων 62 κρατών που έχουν προσχωρήσει σε μία ή και στις δύο Συμβάσεις από το 2011, το έτος που σημάδεψε την επέτειο της Σύμβασης του 1961.
Στην Ελλάδα, σημειώθηκαν αξιοσημείωτες εξελίξεις σχετικά με την ανιθαγένεια, μεταξύ άλλων σε σχέση με την πρόσφατη νομιμοποίηση των ανιθαγενών Ρομά και τη διευκόλυνση της καταγραφής των γεννήσεων για τα νεογέννητα των μη καταγεγραμμένων μητέρων.
Πιστεύω ότι τα υπομνήματα συνεργασίας που υπεγράφησαν πρόσφατα μεταξύ της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και δύο υπουργείων της κυβέρνησής σας αποτελούν μια σταθερή βάση για την περαιτέρω επέκταση της συνεργασίας μας. Με δεδομένη την ευθύνη του γραφείου μου για να στηρίξουμε τα κράτη με στόχο την πρόληψη και τη μείωση της ανιθαγένειας και την προστασία των δικαιωμάτων των ανιθαγενών, παραμένουμε στη διάθεσή σας για να παρέχουμε οποιαδήποτε τεχνική βοήθεια. Επωφελούμαι επίσης αυτής της ευκαιρίας για να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για τη στενή συνεργασία που συνεχίζει να απολαμβάνει η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες με την κυβέρνησή σας, σε αυτή και σε άλλες πρωτοβουλίες.
Δεχθείτε παρακαλώ, κύριε, την διαβεβαίωση της μεγαλύτερης εκτίμησής μου,
Φίλιππο Γκράντι,
Υπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες»
