Το πόρισμα βαρύ. Σχεδόν όλοι (97,7%) οι ασθενείς με βαρύ Covid που διασωληνώθηκαν και παρέμειναν εκτός ΜΕΘ απεβίωσαν (μελέτη Λύτρα)! Το πρόβλημα όμως δεν είναι το συμπέρασμα, το οποίο είναι λογικότατο, αυτονόητο και γνωστό στους γιατρούς και τους εντατικολόγους εδώ και πολλά χρόνια, αφού προφανώς η θέση του διασωληνωμένου και υπό μηχανική αναπνοή ασθενή είναι στη ΜΕΘ και όχι σε κοινό θάλαμο.
Το πρόβλημα εντοπίζεται στο τραγικό ερώτημα που προκύπτει από αυτό το συμπέρασμα: γιατί σε μια ευρωπαϊκή χώρα του 2022 τόσο πολλοί ασθενείς, ενώ διασωληνώθηκαν και είχαν ανάγκη ΜΕΘ, τελικά δεν βρήκαν; Η απάντηση είναι και πάλι προφανής. Διότι το σύστημα υγείας ήταν προσαρμοσμένο σε χαμηλές απαιτήσεις εντατικής θεραπείας (κοινώς, διέθετε αρκετά λιγότερες υποδομές, λιγότερες κλίνες, λιγότερους νοσηλευτές και λιγότερους γιατρούς στις ΜΕΘ από όσους οι ανάγκες απαιτούσαν).
Αυτές δε οι ανάγκες προσδιορίζονταν σε 2.500 με 3.000 κλίνες, σύμφωνα με επιστημονικά τεκμηριωμένες και διεθνώς προτυποποιημένες τοποθετήσεις των επιστημονικών εταιρειών εντατικής προ Covid. Κι όμως ακόμη και στην αιχμή των κυμάτων της πανδημίας λίγο πάνω από 1.000 κλίνες πανελλαδικά μπήκαν, κακήν κακώς, στη μάχη. Και αυτό έγινε διότι επιλέχτηκαν πολιτικά –και όχι επιστημονικά– η συνεχής υποβάθμιση του δημοσίου, η μειωμένη χρηματοδότηση της υγείας (προς όφελος των πολεμικών εξοπλισμών, της αστυνομοκρατίας, του ληστρικού χρέους και των κινήτρων προς τους επιχειρηματίες), η ενίσχυση των ιδιωτικών ομίλων, η έλλειψη στρατηγικής πρόβλεψης για τις ανάγκες σε γιατρούς, νοσηλευτές, υγειονομικό προσωπικό. Και όταν ήρθε η Covid οι ανάγκες υπερδιπλασιάστηκαν και το ήδη ελλιπές σε ΜΕΘ σύστημα σχεδόν κατέρρευσε.
Οι έκτακτες ενισχύσεις ελάχιστα συνέβαλαν, διότι το σύστημα ήθελε γενναία και στρατηγική ανασυγκρότηση και όχι μπαλώματα, Ενώ, από την άλλη μεριά, ο ιδιωτικός τομέας με τις υποδομές του σε ΜΕΘ εντελώς προκλητικά έμεινε Covid free, προφυλαγμένος και προστατευμένος, δεν επιτάχτηκε ούτε εθνικοποιήθηκε ακόμη και μπροστά σε μια έκτακτη εθνική υγειονομική ανάγκη. Επιπλέον η δυσμενής κατάσταση στην επαρχία απογείωσε σε πολλές περιπτώσεις εκθετικά τη θνητότητα, κάτι που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην απογύμνωση των επαρχιακών νοσοκομείων (είναι εξάλλου γνωστή η νεοσυντηρητική θεωρία ότι για λόγους κόστους χρειάζονται λίγα νοσοκομεία «αριστείας» σε δυο τρεις μεγάλες πόλεις και πολλά μικρά, δορυφορικά, περίπου σαν κέντρα υγείας και μονάδες πρώτων βοηθειών). Πώς να αντιμετωπιστεί λοιπόν η Covid σε τέτοιες συνθήκες;
Το πρόβλημα όμως, εκτός από την πολιτική, γυρνάει ξανά στην επιστήμη. Κάποιοι γιατροί της επιτροπής ειδικών, μιλώντας ως κομματικοί εκπρόσωποι της ΝΔ, ξιφούλκησαν εναντίον των (αυτονόητων, επαναλαμβάνουμε) συμπερασμάτων Λύτρα. Θεώρησαν τη μελέτη πρόχειρη, μονοπαραγοντική, ελλιπή, ενώ χαρακτήρισαν τις καταγραφές της ποσοτικές χωρίς ποιοτική ανάλυση – αλήθεια, ποιότητα δεν είναι η συσσώρευση ποσότητας πάνω από μια ορισμένη κλίμακα; Και τι λένε;
α) Οτι τα πήγαμε καλά σχετικά με άλλες χώρες! β) Οτι οι ασθενείς που μείνανε εκτός ΜΕΘ θα πέθαιναν έτσι κι αλλιώς (πώς το ξέρουν;). Και άρα οι εκατοντάδες γιατροί σε όλα τα νοσοκομεία και σε όλη τη χώρα που τους διασωλήνωσαν ή κάνανε κακώς ή ήταν άσχετοι ή το κάνανε… από κεκτημένη ταχύτητα ενώ δεν υπήρχε ελπίδα επιβίωσης για τους ασθενείς (τι προσβολή για τους «ήρωες» της υγείας)! γ) Οτι οι εργασίες και οι επιστημονικές μελέτες γίνονται για να φτιάχνουν κάποιοι βιογραφικά (τις θεωρούν δηλαδή άχρηστες, ψευδείς και τους ερευνητές καριερίστες)! δ) Οτι οι ανάγκες σε ΜΕΘ προκύπτουν βάσει αυθαίρετων πιθανοτήτων επιβίωσης και όχι της μετρήσιμης νοσηρότητας που απαιτεί την εφαρμογή των σύγχρονων ιατρικών επιτευγμάτων (πάντα στο πλαίσιο της δυνατότητας για αναστρεψιμότητα του νοσογόνου παράγοντα)!
Η ταύτιση της επιστημονικής θέσης με τις κυρίαρχες πολιτικές επιλογές, την εξουσία και τα επιχειρηματικά συμφέροντα, ακόμη και όταν η αλήθεια είναι προφανής, δεν οδήγησε ποτέ σε καλές μέρες. Θυμίζουν άλλες, σκοτεινές εποχές. Κάπου το πράγμα έχει ξεφύγει. Για τη μαχόμενη επιστήμη η υπεράσπιση της αλήθειας πέρα και σε ρήξη με την αντιλαϊκή πολιτική δεν είναι πια απλό καθήκον. Είναι διαρκής μάχη για καλύτερη ζωή. Γιατί στο άμεσο μέλλον θα έχουμε και νέες πανδημίες και άλλες έκτακτες υγειονομικές ανάγκες (ας φανταστούμε μόνο τις υγειονομικές συνέπειες της περιβαλλοντικής και ενεργειακής κρίσης). Και θα βλέπουμε τις ίδιες τραγικές συνέπειες αν δεν αλλάξουν ριζικά τα πράγματα.
Ο Μιχάλης Ρίζος είναι παθολόγος – εντατικολόγος στο Νοσοκομείο Αττικό