Από την αναγνώριση της ευεργετικής του επίδρασης στην υγεία του παιδιού, κάποιες φορές φτάνουμε στην εμμονή και στην «απαξίωση» των μανάδων που δεν τον επιλέγουν.
Στην αίθουσα αναμονής ενός παιδιάτρου τα παιδιά παίζουν, κάποια έχουν κακή διάθεση και αναψοκοκκινισμένα μάγουλα από τον πυρετό και άλλα κουρνιάζουν στην αγκαλιά της μαμάς τους. Σε μια γωνία μια μαμά θηλάζει το παιδί της, ηλικίας τριών ετών. «Κάνετε πολύ σωστά που θηλάζετε ακόμη» λέει μια άλλη μητέρα, «εγώ τα θήλασα μέχρι τα τέσσερα» συνεχίζει. Στην απέναντι γωνία μια άλλη μητέρα λέει «εγώ θήλασα μέχρι πέντε μηνών το πρώτο μου παιδί και μέχρι 40 ημερών το δεύτερο».
Τα μάτια γουρλώνουν σαν να αντικρίζουν εγκληματία και ο τόνος της φωνής χαμηλώνει ψιθυρίζοντας «κρίμα». Η συζήτηση συνεχίζεται, όπως ήταν αναμενόμενο, μεταξύ των μαμάδων που θήλασαν περισσότερο καιρό τα παιδιά τους, οι οποίες κυριολεκτικά γυρίζουν την πλάτη τους στην άλλη μητέρα. Τα τελευταία χρόνια έχει ξεσπάσει μια αναίτια επίθεση στα social media από τους ένθερμους υποστηρικτές του αποκλειστικού θηλασμού κατά των μαμάδων που για διάφορους λόγους –προσωπικούς ή οργανικούς– δεν μπόρεσαν ή δεν επέλεξαν να θηλάσουν. Σε αυτές τις ιντερνετικές επιθέσεις δεν λαμβάνεται σχεδόν πότε υπόψη το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να προσφέρει τον εαυτό του για όσο εκείνος θέλει ή μπορεί.
Η μοναδική σύσταση και ποιότητα του μητρικού γάλακτος –που έχει χαρακτηριστεί και «φάρμακο της φύσης»– είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη και διεθνώς αδιαμφισβήτητη. Επιπλέον, οι έμπειρες μαμάδες λένε «όλα περνάνε όταν το παιδί μπαίνει στο στήθος» και σε μεγάλο βαθμό έχουν δίκιο. Η σύνδεση του παιδιού με τη μητέρα από την πρώτη στιγμή που βγαίνει από το σώμα της είναι ο θηλασμός. Είναι κάτι που μια μητέρα μπορεί να διακρίνει πολύ εύκολα καθώς το μωρό με τον θηλασμό γαληνεύει ακόμη και αν πριν από ένα δευτερόλεπτο βρισκόταν σε πολύ μεγάλη αναστάτωση. Είναι η στιγμή που νιώθει απόλυτα ασφαλές στην αγκαλιά του προσώπου που αναγνωρίζει και αναζητά περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο.
Εξιδανίκευση και κόπωση
Με λίγα λόγια θηλασμός δεν είναι μόνο το φαγητό του παιδιού, λέει στο Documento η Μαρία Δάγλα, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και πρόεδρος της ΑμΚΕ Φαιναρέτη. «Μητρικός θηλασμός δεν σημαίνει μόνο ικανοποίηση του αισθήματος της πείνας αλλά και δυνατότητα για “συνομιλία”, παιχνίδι, ανάπτυξη αισθήσεων και έκφραση συναισθημάτων και από τις δύο πλευρές. Συνήθως τέτοιες τρυφερές συναλλαγές προσφέρουν αμοιβαία ικανοποίηση και ευχαρίστηση και ευνοούν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Παράλληλα, μέσω αυτής της διαδικασίας μειώνονται το άγχος και η δυσφορία που νιώθει το νεογέννητο κατά την προσαρμογή του στην εξωμήτρια ζωή» τονίζει η κ. Δάγλα.
Ο θηλασμός είναι μια αυτονόητη διαδικασία που σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι καθόλου εύκολη. Αυτό που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο μια λεχώνα είναι η πίεση που νιώθει από τον ίδιο της τον εαυτό όταν αποφασίζει είτε να αραιώσει τους θηλασμούς είτε να τους κόψει, μας εξηγεί η Δέσποινα Καραγιάννη, PhD κλινική ψυχολόγος – ψυχαναλύτρια και επιστημονική υπεύθυνη του κέντρου Φαιναρέτη.
«Επειδή όμως ο θηλασμός δεν είναι μια διαδικασία χωρίς κόπο, σωματικό και ψυχικό, είναι σύνηθες να υπάρχουν στιγμές αμφιθυμίας. Ακόμη και αν μια γυναίκα καταφέρνει να θηλάσει, ίσως έρθουν στιγμές που νιώθει ότι δεν αντέχει, ότι δεν θέλει να είναι τόσο “διαθέσιμη”, πόσο μάλλον όταν δεν έχει πρακτική βοήθεια. Δυστυχώς, όταν ο θηλασμός παίρνει τη θέση του ιδεώδους, η γυναίκα δεν επιτρέπει στον εαυτό της τα συναισθήματα δυσαρέσκειας και κόπωσης που συνδέονται με αυτόν» επισημαίνει η κ. Καραγιάννη.
Μια σοκαριστική εμπειρία
Η κόπωση και η επιβάρυνση λόγω της φροντίδας του μωρού είναι ακόμη μεγαλύτερες για τη μητέρα όταν επικρίνεται και από το ευρύτερο κοινωνικό της περιβάλλον επειδή δεν κατάφερε να θηλάσει το παιδί της.
Οι επιθέσεις έρχονται κυρίως από «ορκισμένα» μέλη μιας παγκόσμιας ομάδας, τους lactivists –όπως ονομάζονται οι οπαδοί του κινήματος lactivism–, αλλά και από γυναίκες που έχουν συνδέσει την ύπαρξή τους με τον θηλασμό. Υπάρχει όμως κι ένας λιγότερο χαριτωμένος χαρακτηρισμός που τους έδωσε η δημοσιογράφος Εμιλι Γουόξ-Θιμποντό σε άρθρο της στην «Washington Post»: ναζιστές του θηλασμού. Η εμπειρία της δημοσιογράφου ήταν σοκαριστική. Μόλις γέννησε το παιδί της μπήκαν στο δωμάτιό της στο μαιευτήριο οι –κατά την ίδια– «ναζιστές του θηλασμού». «Πρέπει να θηλάσεις» της είπαν. Οταν εκείνη τόλμησε να ξεστομίσει «θα χρησιμοποιήσω μπιμπερό», πλησίασαν απειλητικά το κρεβάτι της αποφασισμένοι να τη συνετίσουν. «Ετσι, λοιπόν, κρατώντας το μόλις ενός εικοσιτετραώρου νεογέννητο μωρό μου, μια μέρα που θα ήταν από τις πιο ευτυχισμένες της ζωής μου, έπρεπε να αφηγηθώ σε μια επιθετική ομάδα ξένων με καλές προθέσεις όλη την περιπέτειά μου με τον καρκίνο» γράφει η Θιμποντό. Ακόμη και τότε, όταν τους είπε ότι μια δεκαετία νωρίτερα είχε υποβληθεί σε διπλή μαστεκτομή και επανορθωτική πλαστική επέμβαση, επέμειναν: «Απλώς δοκίμασε. Ας ελπίσουμε ότι θα έχεις λίγο γάλα».
Δημόσιος θηλασμός
Από την άλλη πλευρά σε παγκόσμιο επίπεδο επικρατεί επικριτική διάθεση απέναντι στις γυναίκες που είτε συνεχίζουν να θηλάζουν τα παιδιά τους σε ηλικία μεγαλύτερη των δύο ετών –διάρκεια που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για τον θηλασμό– είτε θηλάζουν τα παιδιά τους σε δημόσιους χώρους. Σχετικά με τον δημόσιο θηλασμό, οποιαδήποτε δυσφορία δηλώνει ξεκάθαρα και μόνο τον συντηρητισμό των «θεατών» της θηλάζουσας μητέρας, όμως όσον αφορά τον θηλασμό σε μεγάλη ηλικία η Δ. Καραγιάννη εξηγεί ότι «σε μεγάλες ηλικίες ο θηλασμός δεν εξυπηρετεί ανάγκες σίτισης αλλά ψυχικές ανάγκες της μητέρας και του παιδιού, που όμως συμπεριλαμβάνουν τη σωματική επαφή και την άντληση απόλαυσης μέσω του στήθους που είναι ένα ερωτικοποιημένο τμήμα του σώματος. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα θέμα που εγείρει προβληματισμούς».
Μια αισιόδοξη έρευνα
Πέρα από τις ανούσιες προστριβές με τους «παντογνώστες» του μητρικού θηλασμού στα φόρουμ, τα στοιχεία της μελέτης που πραγματοποιήθηκε στη Ελλάδα αποδεικνύουν ότι σήμερα οι νέες μητέρες ασχολούνται, ενημερώνονται και διαβάζουν πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν σχετικά με τη διατροφή του παιδιού τους και συγκεκριμένα τον αποκλειστικό θηλασμό.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε δέκα χρόνια μετά την 1η Εθνική Μελέτη Μητρικού Θηλασμού, που έγινε το 2007, με στόχο τη διερεύνηση τυχόν διαφοροποιήσεων στη συχνότητα και στους προσδιοριστικούς παράγοντες του μητρικού θηλασμού.
Συγκριτικά με τη μελέτη του 2007 διαπιστώθηκε μεγάλη αύξηση στα ποσοστά του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού έως και τον πέμπτο μήνα. Το 66% των βρεφών του δείγματος στην παρούσα μελέτη θήλαζε αποκλειστικά στην αρχή, έναντι 41% το 2007. Ωστόσο την πρώτη εβδομάδα διαπιστώθηκε μεγαλύτερη πτώση στα ποσοστά του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού, τα οποία μειώθηκαν κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες (φτάνοντας στο 51%) συγκρινόμενα με αυτά του 2007 (μείωση τεσσάρων μονάδων, από 41% σε 37%). Στη συνέχεια ο ρυθμός μείωσης στα ποσοστά του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού ακολουθεί πορεία ανάλογη με αυτήν της προηγούμενης μελέτης, με τα ποσοστά στον τέταρτο και τον πέμπτο μήνα να είναι περίπου τριπλάσια από αυτά του 2007.
Η συχνότητα του μητρικού θηλασμού χωρίς υποκατάστατο μητρικού γάλακτος ήταν μεγαλύτερη σε όλο το πρώτο εξάμηνο και υπερδιπλάσια στο τέλος του έκτου μήνα σε σχέση με τη μελέτη του 2007 (24% έναντι 10%).
Η πολυπαραγοντική ανάλυση έδειξε ότι η τοποθέτηση του νεογνού στο στήθος της μητέρας την πρώτη ώρα μετά τη γέννηση καθώς και το καλύτερο επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας παρουσιάζουν ισχυρή θετική συσχέτιση με δείκτες αποκλειστικού μητρικού θηλασμού και μητρικού θηλασμού. Αντίθετα, η χορήγηση γραπτής συνταγής για υποκατάστατο μητρικού γάλακτος κατά την έξοδο από το μαιευτήριο είχε σημαντική αρνητική συσχέτιση με τους δείκτες μητρικού θηλασμού της μελέτης. Το κάπνισμα από την πλευρά της μητέρας διαπιστώθηκε ότι αποτελεί αρνητικό προσδιοριστικό παράγοντα για επιλεγμένους δείκτες μητρικού θηλασμού στον τέταρτο και έκτο μήνα ζωής του βρέφους. Στις μητέρες παιδιών με φυσιολογικό βάρος γέννησης και στις αλλοδαπές ο θηλασμός είχε μεγαλύτερη διάρκεια.