Απέναντι_x000D_
από την πρώτη προβλήτα του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, άλλοτε πύλη εισόδου της_x000D_
πόλης από τη θάλασσα, η ιστορική πλατεία Ελευθερίας είναι περισσότερο γνωστή_x000D_
για τον υπαίθριο χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων που λειτουργούσε εκεί επί πολλές_x000D_
δεκαετίες παρά για την ιστορικότητά της.
Την περασμένη Τρίτη ξεκίνησαν οι εργασίες ανάπλασής της, η οποία υπολογίζεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του επόμενου έτους.
Αναδρομή στην Ιστορία
Οι ιστορικές μνήμες που συνδέονται με την πλατεία Ελευθερίας καθώς και τα κτίρια που την περιβάλλουν την καθιστούν χώρο εξέχουσας σημασίας τόσο για τον αστικό ιστό όσο και λόγω της ιστορίας της. Στα τέλη του 19ου αιώνα στην περιοχή άκμαζαν τράπεζες, κτίρια γραφείων και μοντέρνα καταστήματα. Υστερα από την καταστροφή της στην πυρκαγιά του 1917 ανασχεδιάστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ, ο οποίος στη συγκεκριμένη θέση είχε προβλέψει την ανέγερση ενός επιβλητικού κτιρίου που θα στέγαζε τα 3Τ (Ταχυδρομείο, Τηλεγραφείο, Τηλεφωνείο). Η κατασκευή του ταχυδρομικού μεγάρου ξεκίνησε το 1920 αλλά σύντομα οι εργασίες διακόπηκαν για τεχνικούς λόγους. Στη σημερινή της μορφή η πλατεία διαμορφώθηκε με βασιλικό διάταγμα τον Μάρτιο του 1963 και ο κοινόχρηστος χώρος περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου Θεσσαλονίκης. Περίπου από τη δεκαετία του 1950 η πλατεία, αν και χαρακτηρισμένη ως χώρος πρασίνου σύμφωνα με το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης, έχει μετατραπεί σε περιοχή στάθμευσης αυτοκινήτων.
Η περιοχή Εκκλησιαστική Σκάλα –στη συνέχεια Πύργος της Αποβάθρας– όπου διαμορφώθηκε η άλλοτε πλατεία Ολύμπου και σημερινή πλατεία Ελευθερίας εμπεριέχει μεγάλο μέρος της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Η πλατεία δημιουργήθηκε μετά την κατεδάφιση του θαλάσσιου τείχους το 1870 στο τέλος της οδού Σαμπρί Πασά (οδός Βενιζέλου σήμερα) – υπήρξε η πρώτη πλατεία της νεότερης Θεσσαλονίκης. Ονομάστηκε πλατεία Ολύμπου γιατί οι πολίτες μπορούσαν από εκεί για πρώτη φορά να θαυμάζουν τον Ολυμπο. Στην περιοχή βρισκόταν ο βυζαντινός λιμένας της Θεσσαλονίκης –ο πύργος της αποβάθρας ήταν στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας– και αποτελούσε την επίσημη είσοδο της πόλης από τη θάλασσα μέσω της μαρμάρινης αποβάθρας με τα περίφημα κιόσκια που κατασκευάστηκε το 1896. Τη σημερινή της ονομασία πήρε το 1908, όταν στον συγκεκριμένο χώρο πραγματοποιήθηκε η συντακτική συνέλευση του κινήματος των Νεότουρκων. Είναι το σημείο απ’ όπου τον Οκτώβριο του 1912 ο ελληνικός στρατός έκανε την είσοδό του στην πόλη· εκεί κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κατέφταναν τα συμμαχικά στρατεύματα και τον Οκτώβριο του 1916 έγινε η πανηγυρική υποδοχή του Ελ. Βενιζέλου· εκεί κατασκευάστηκαν πρόχειρα ξύλινα παραπήγματα για τους πυροπαθείς του 1917 και το 1922 έφτασαν οι πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Μαύρες μνήμες
Τέλος, είναι ένας τόπος μαρτυρίου που συνδέεται άρρηκτα με τους Εβραίους της πόλης. Είναι ο χώρος όπου το «Μαύρο Σάββατο» τον Ιούλιο του 1942 οι άρρενες Θεσσαλονικείς Εβραίοι ηλικίας από 18 έως 45 χρόνων διατάχτηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής να παρουσιαστούν και αφού βασανίστηκαν και διαπομπεύτηκαν οδηγήθηκαν σε καταναγκαστικά έργα προτού σταλούν στα στρατόπεδα θανάτου. Στο νότιο άκρο της πλατείας Ελευθερίας βρίσκεται σήμερα το Μνημείο Ολοκαυτώματος προς τιμήν των 50.000 σχεδόν Εβραίων της Θεσσαλονίκης που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας. Το μνημείο αναπαριστά την επτάφωτο λυχνία και φλόγες με ένα πλέγμα ανθρώπινων σωμάτων, σχεδιάστηκε από τους αδερφούς Γκλιντ και είχε αποκαλυφθεί στις παρυφές του κέντρου της πόλης, στη συμβολή των οδών Αλεξάνδρου Παπαναστασίου και Νέας Εγνατίας, το 1997, ενώ μεταφέρθηκε στην πλατεία Ελευθερίας το 2006. Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη για τη διαμόρφωση της πλατείας, στο πλαίσιο του συνολικού σχεδιασμού το Μνημείο Ολοκαυτώματος προτείνεται να μετακινηθεί σε περίοπτη θέση για τη βέλτιστη ανάδειξή του.
Ένας χώρος για πεζούς
Ο ανασχεδιασμός της περιοχής έχει στόχο τη μετατροπή της πλατείας σε χώρο περιπάτου και αναψυχής για τους πεζούς. Προβλέπεται ενιαία δαπεδόστρωση και ζώνη καθιστικών με θεατρική διάταξη προς τη θάλασσα, κρήνες, στάσεις ποδηλάτων, υπαίθριο εξοπλισμό εκπαιδευτικού υλικού και ανάγλυφες εγκαταστάσεις πληροφόρησης για άτομα με προβλήματα όρασης. Παράλληλα μια στήλη με τη μορφή ηλιακού ρολογιού που θα βρίσκεται κοντά στο θαλάσσιο μέτωπο θα επιτρέπει στις ακτίνες του ήλιου να στοχεύουν με ακρίβεια μέρας και ώρας σε σημεία-μνημεία των ιστορικών γεγονότων. Η κατάργηση του πάρκινγκ και η ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα της πλατείας Ελευθερίας αποτελούν την υλοποίηση δέσμευσης που ανέλαβε προσωπικά ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης.
