Ο επίκουρος καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και μέλος ΔΣ του Hellenic Association for Energy Economics δρ Θεόδωρος Τσακίρης μίλησε στο Documento για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί μετά τις τουρκικές επιθετικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.
Θεωρεί πλέον χαμένη τη γεώτρηση από την ιταλική ΕNI στην περιοχή, ενώ χαρακτήρισε «ποντιο-πιλατική» τη στάση της ιταλικής κυβέρνησης, προσθέτοντας με νόημα ότι την τελευταία φορά που επισκέφθηκε την Κύπρο ο Ιταλός ΥΠΕΞ, η κυβέρνηση Αναστασιάδη δεν τον εμπόδισε να επισκεφθεί και τον κατοχικό ηγέτη.
Πιστεύετε ότι οι τουρκικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ είναι αποτέλεσμα των γενικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν με τις επιχειρήσεις στην Αφρίν ή ότι επιδιώκει να δημιουργήσει τετελεσμένα στην Κύπρο;
Η Τουρκία δεν προέβη στην επιθετική ενέργεια παρεμπόδισης της γεώτρησης της ΕΝΙ στο τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα σε τοποθεσία εκτός των ζωνών της αυθαίρετης διεκδίκησης του ψευδοκράτους επειδή αντιμετωπίζει προβλήματα στην επιχείρηση κατά της Αφρίν. Ο Ερντογάν κινήθηκε αιφνιδιαστικά επειδή τόσο η Λευκωσία όσο και η ΕΝΙ υποτίμησαν τη μη αντίδρασή του κατά τη γεώτρηση που έκαναν τον προηγούμενο μήνα στο τεμάχιο 6 (στόχος Καλυψώ), αναμένοντας ότι θα συμπεριφερόταν με τον ίδιο τρόπο, παρά το γεγονός ότι η αρχική γεώτρηση είχε ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα, καθώς γίνεται λόγος από την εταιρεία για ένα δυνητικό απόθεμα μεγέθους 6-8 τρισ. κυβικών ποδών, πιθανότατα μεγαλύτερο από το βεβαιωμένο κοίτασμα της Αφροδίτης, μεγέθους 4,5 ΤΚΠ.
Στην ουσία, η Τουρκία θέλει να εξασφαλίσει κομμάτι των μελλοντικών κερδών από τους υδρογονάνθρακες της Κύπρου για τη δική της χώρα και όχι μόνο για τους Τουρκοκύπριους, σωστά;
Στην ουσία η Τουρκία θέλει κατά μέγιστο να επιβάλει τον εαυτόν της, είτε η ίδια είτε μέσω του ψευδοκράτους, σε συνιδιοκτήτη και συνδιαχειριστή της διαδικασίας αδειοδότησης που συνδέεται με την εξερεύνηση, παραγωγή και μεταφορά υδρογονανθράκων, όχι πρωτίστως επειδή τους έχει ανάγκη η οικονομία της ή επειδή θέλει να διασφαλίσει εισοδήματα για τους Τουρκοκύπριους (Τ/Κ), αλλά επειδή θέλει να υποκλέψει την άσκηση κυριαρχίας από τη μοναδική διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση που υπάρχει στο νησί, δηλαδή την κατά την Τουρκία εκλιπούσα Κυπριακή Δημοκρατία. Ο ελάχιστος στόχος είναι να επιβάλει μορατόριουμ στις γεωτρήσεις, να επιβάλει λύση Νταβός, ανάλογη με αυτή που επέβαλε στο Αιγαίο το 1988.
Εισοδήματα για τους Τ/Κ δεν μπορεί να προκύψουν πριν από τη λύση, καθότι ενδεχόμενη μοιρασιά τους με το ψευδοκράτος θα αναγνωρίσει το ψευδοκράτος (π.χ. μέσω ενός escrow account όπως προτάθηκε το 2011), ούτε μπορεί η νόμιμη ευρωπαϊκή κυβέρνηση της Κύπρου να παίρνει την άδεια είτε της Τουρκίας είτε ενός ψευδοκράτους για να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα εντός της ΑΟΖ της. Εσοδα θα προκύψουν άλλωστε έπειτα από τρία με πέντε έτη μετά την έναρξη των πωλήσεων αερίου, δηλαδή ύστερα από τρία με τέσσερα χρόνια από σήμερα, αν η Λευκωσία φέρει συμβόλαιο εξαγωγής, δηλαδή περί το 2023 με 2025 στην καλύτερη περίπτωση.
Θεωρείτε ότι ο Ερντογάν, παράλληλα, θέλει να συνδέσει τις εξελίξεις με το Κυπριακό, αλλά και να αναβαθμίσει ενδεχομένως τον δικό του ρόλο στα Κατεχόμενα;
Οχι. Ο έλεγχος του Ερντογάν επί των Κατεχομένων είναι σχεδόν ολοκληρωτικός, σε σημείο που θα επιχειρηθεί στα Κατεχόμενα μέσα στο 2018-19 αλλαγή του «πολιτεύματος» κατά τα τουρκικά πρότυπα υπερσυγκέντρωσης εξουσιών στα χέρια του προέδρου. Η σύνδεση με το Κυπριακό είναι η επιδίωξη αναβάθμισης του ψευδοκράτους σε συνδιαχειριστή των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς λύση ή η επιβολή μορατόριουμ.
Τι πρέπει και μπορεί να κάνει η Κύπρος –αλλά και η Ελλάδα– για να αποτραπεί η τουρκική απειλή και να συνεχιστούν απρόσκοπτα οι έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ;
Αποτροπή κατόπιν αιφνιδιασμού είναι μάλλον πλέον δύσκολο. Αλλωστε η ανανέωση της τουρκικής Navtex έως τις 10 Μαρτίου διέλυσε τις ψευδαισθήσεις εκείνων που πίστευαν ότι η παρασκηνιακή διπλωματία που δεν επιβάλλει κόστος στην τουρκική επιθετικότητα αρκεί για να μεταπείσει τον Ερντογάν από τις πειρατικές του ενέργειες. Η γεώτρηση στο 3 έχει κατά πάσα πιθανότητα χαθεί. Είναι ζήτημα ημερών η αποχώρηση του γεωτρύπανου. Το κέντρο βάρους των προσπαθειών είναι να γίνουν οι δύο γεωτρήσεις της Exxon στο τεμάχιο 10 και η επιβεβαιωτική γεώτρηση από τις Total/ENI στο τεμάχιο 6 μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο.
Παρατηρούμε όμως ότι ούτε οι ξένες εταιρείες που ανέλαβαν τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ είναι πρόθυμες να τα βάλουν με τον Ερντογάν…
Οι ξένες εταιρείες από μόνες τους δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ πρόθυμες να κάνουν κάτι τέτοιο. Ούτε ισχύει πάντοτε ότι μια κυβέρνηση θα στηρίξει τις δραστηριότητες των εταιρειών της εάν τα κρατικά και εταιρικά συμφέρονται δεν συμπίπτουν. Η πολιτική ιστορία της βιομηχανίας πετρελαίου βρίθει περιπτώσεων όπου επιχειρήσεις εγκαταλείφθηκαν από τις κυβερνήσεις τους επειδή το διπλωματικό συμφέρον της κυβέρνησης κινούνταν σε αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό συνέβη στην περίπτωση της γεώτρησης στο 3, όπου η νοτιοκορεατική κυβέρνηση έλαμψε διά της απουσίας της, ενώ η ιταλική κυβέρνηση ακολούθησε μέχρι στιγμής μια ποντιο-πιλατική στάση. Δεν θα περίμενα κάτι διαφορετικό. Την τελευταία φορά άλλωστε που επισκέφθηκε την Κύπρο ο ΥΠΕΞ της Ιταλίας, η κυβέρνηση Αναστασιάδη δεν τον εμπόδισε να επισκεφθεί και τον κατοχικό ηγέτη…
Είναι γνωστό ότι οι Τουρκοκύπριοι τα τελευταία χρόνια είναι δυσαρεστημένοι από τις παρεμβάσεις Ερντογάν. Σε αυτήν τη συγκυρία όμως, αναφορικά με τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, πιστεύετε ότι τάσσονται υπέρ των τουρκικών προκλήσεων στην περιοχή και γιατί;
Δεν τάσσονται απλά μόνο υπέρ. Η παρεμπόδιση της γεώτρησης στο 3 και ο ερχομός του τουρκικού γεωτρύπανου τον επόμενο μήνα για γεωτρήσεις γίνεται εξ ονόματος του ψευδοκράτους και με την άδεια της «κυβέρνησης» των Κατεχομένων, που έχει αδειοδοτήσει υπέρ της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου (ΤΡΑΟ) τεμάχια εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Εχετε δηλώσει ότι Ελλάδα και Κύπρος θα πρέπει να εξετάσουν και τη χρήση βέτο κατά της Τουρκίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τονίζοντας μάλιστα ότι αυτό ίσως πρέπει να το κάνουν «όχι μόνο για την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας». Τι εννοείτε;
Η επιβολή βέτο για ολοκληρωτικό πάγωμα ή ο τερματισμός της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας αποτελούν έσχατο διπλωματικό όπλο. Μια πυρηνική επιλογή, εάν η τουρκική συμπεριφορά ξεπεράσει κάθε όριο, π.χ. επιχειρήσει χερσαία ενέργεια κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας για να σταματήσει τις γεωτρήσεις ή πάει να κάνει γεώτρηση στον στόχο Καλυψώ. Βέτο μπορούν να ασκηθούν κατά περίπτωση: πρώτον, στο ζήτημα της μη αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας που θα ωφελήσει την Αγκυρα με 17,5 δισ. ευρώ/έτος, δεύτερον, στο πάγωμα όλων των προενταξιακών κονδυλίων και τρίτον, στην άρνηση του τουρκικού αιτήματος για μη υποχρεωτική θεώρηση διαβατηρίων.
