Συναντήσαμε την αναπληρώτρια υπουργό Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου στο υπουργείο της στη Σταδίου, στον 8ο όροφο, λίγη ώρα προτού μεταβεί στη Βουλή για την πρώτη ημέρα της συζήτησης του νομοσχεδίου για το κοινωνικό μέρισμα στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής.
Στη μιάμιση ώρα που καθίσαμε στο γραφείο της μας μίλησε για το δύσκολο χαρτοφυλάκιο που χειρίζεται σε καιρούς βαθιάς ύφεσης, το οποίο, όπως είπε, δεν θα άλλαζε με τίποτε. Μίλησε και για τις προσωπικές επιθέσεις που δέχθηκε σχετικά με τις αναφορές της στα «γεμιστά» ή τη «μαρμελάδα», θεωρώντας αυτές στρέφονταν κατά όλων των εργαζόμενων γυναικών που νοιάζονται πώς θα βάλουν κάτι νόστιμο, θρεπτικό και οικονομικό στο τραπέζι.
Στο πιο σημαντικό κομμάτι της συνέντευξής της όμως η κ. Φωτίου περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο το υπουργείο της φιλοδοξεί να φτιάξει μια οργανωμένη δομή κοινωνικής αλληλεγγύης σε έναν χώρο που, όπως είπε, δεν ήξερε μέχρι σήμερα πόσα ιδρύματα διαχειριζόταν.
Κυρία Φωτίου, το να είστε υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης στα χρόνια της κρίσης δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα.
Ο τομέας της Κοινωνικής Αλληλεγγύης είναι τομέας στον οποίο οφείλουμε να κάνουμε πράγματα που δεν γίνανε ακόμη και στα χρόνια της ευμάρειας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό χαρτοφυλάκιο και δεν θα το άλλαζα με τίποτε.
Συνεπώς να σας ρωτήσω αν η βασική σας μέριμνα είναι η «επιδότηση της φτώχειας»;
Η χώρα έχασε από το 2010 το 25% του ΑΕΠ της. Αρα δημιουργήθηκε μια τεράστια δεξαμενή ανθρώπων που έχουν ανάγκη το λεγόμενο κοινωνικό κράτος και για τους οποίους οι προηγούμενες κυβερνήσεις δεν είχαν κάνει απολύτως τίποτε. Το χαρτοφυλάκιο που χειρίζομαι έχει έξι κατηγορίες πολιτών: τους απόρους, τα παιδιά που βρίσκονται σε ανάγκη στα ιδρύματα, τους ηλικιωμένος που είναι σε ανημποριά, τους αναπήρους και, τέλος, τους άστεγους και τους Ρομά.
Θα επιμείνω λίγο ακόμη: η επιδότηση της φτώχειας μήπως βρίσκεται στον αντίποδα της ανάπτυξης;
Μια αριστερή κυβέρνηση πρέπει να έχει ανοιχτά τα μάτια της σε αυτόν τον τομέα. Ο κίνδυνος είναι να εγκλωβίσεις σε μια παγίδα φτώχειας αυτήν τη μεγάλη κατηγορία των πολιτών. Να μπαίνει δηλαδή εκεί και να μη βγαίνει. Εμείς δεν θεοποιήσαμε ποτέ το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης (ΚΕΑ). Εμείς θεσπίσαμε το κράτος να βρίσκει εργασία υποχρεωτικά στο 10% των δικαιούχων του ΚΕΑ. Ξέρουμε ότι αν δεν αναπτύξουμε υπηρεσίες στο κράτος πρόνοιας, δεν έχει νόημα να δίνουμε επιδόματα. Το επίδομα, για παράδειγμα, για τα παιδιά είναι έπεα πτερόεντα χωρίς δωρεάν παιδικούς σταθμούς, χωρίς δωρεάν πρωτοβάθμια φροντίδα, χωρίς ζεστά σχολικά γεύματα.
Αφού το αναφέρατε, γιατί καθυστέρησε το μέτρο των δωρεάν σχολικών γευμάτων;
Χρειαζόταν θεσμική ρύθμιση. Αυτό γίνεται θεσμικά για πρώτη φορά και για φέτος το κονδύλι είναι 25 εκατομμύρια ευρώ και θα γίνει 50 εκατομμύρια τα επόμενα χρόνια. Ο διαγωνισμός θα γίνεται κάθε έτος και το κονδύλι θα εγγράφεται στον προϋπολογισμό.
Μου λέτε, δηλαδή, ότι το χαρτοφυλάκιό σας δεν είναι προϊόν της κρίσης αλλά είναι ένα χαρτοφυλάκιο που οφείλουν να διαθέτουν όλες οι σύγχρονες, δυτικές ακόμη και υπεραναπτυγμένες κοινωνίες.
Είναι αυτό για το οποίο η Ελλάδα ακόμη και στις εποχές της ευμάρειας δαπανούσε το μικρότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Εμείς παραλάβαμε έναν προϋπολογισμό 780 εκατομμύρια ευρώ και σε δυόμισι χρόνια ανέχειας τον διπλασιάσαμε. Το ελληνικό κράτος δεν είχε ούτε σχέδιο ούτε κορμό ούτε ξεκάθαρη πολιτική. Σκεφτείτε ότι βρήκαμε 63 κρατικά ιδρύματα και σήμερα μετά την υποχρεωτική πλατφόρμα εγγραφής τους, με όλα τα στοιχεία τους για πρώτη φορά στο ελληνικό κράτος, ανακαλύψαμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 1.670 τέτοια ιδρύματα. Αυτά τα ιδρύματα ήταν ο ένας βραχίονας της πολιτικής του υπουργείου, ο άλλος ήταν τα επιδόματα. Αλλο σχέδιο εμείς δεν βρήκαμε.
Το βασικό ερώτημα, κ. Φωτίου, είναι αν αυτό το κράτος θα φτιάξει επιτέλους μια δομή κοινωνικής αλληλεγγύης όπου, πρώτον, θα υπάρχει διαφάνεια και, δεύτερον και κυριότερον, σταθερότητα και μακροχρόνιος σχεδιασμός και προγραμματισμός.
Καλά κάνετε και με ρωτάτε. Εμείς φτιάξαμε έναν μηχανισμό για πρώτη φορά στο ελληνικό κράτος προκειμένου να παρακολουθούμε τι κάνουμε όσον αφορά τις προνοιακές πολιτικές. Τον μηχανισμό αυτόν οι Ελληνες θα τον βιώσουν στην καθημερινότητά τους σε όλη τη χώρα το 2018. Τι είναι αυτός ο μηχανισμός; Στη βάση του έχει 240 κέντρα κοινότητας σε όλους τους δήμους με πληθυσμό από 10.000 κατοίκους και άνω. Η μέση του είναι οι 13 περιφέρειες και η κορυφή του το υπουργείο με δική του διεύθυνση. Αυτό το σχέδιο το παρουσιάσαμε στους θεσμούς και χρηματοδοτείται από την Ευρώπη και το ΕΣΠΑ. Πυρήνας αυτού του μηχανισμού είναι ένα ενιαίο πληροφορικό σύστημα. Στόχος είναι εμείς να ξέρουμε από εδώ τι είπε ο πολίτης και τι του απάντησε ο υπάλληλος σε όλη τη χώρα ανά πάσα στιγμή. Παράλληλα το εν λόγω σύστημα είναι συνδεδεμένο με όλες τις βάσεις δεδομένων του κράτους. Ετσι ο πολίτης θα γνωρίζει ανά πάσα στιγμή τι δικαιούται. Θα γνωρίζει δηλαδή άμεσα όλα αυτά που στο πελατειακό κράτος της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ του τα «πούλαγε» ο βουλευτής, ο δήμαρχος, ο κομματάρχης της περιοχής.
Κυρία Φωτίου, πάμε στα οικογενειακά επιδόματα. Υπάρχει αγωνία στον κόσμο αν θα κοπούν, αν είναι μνημονιακή υποχρέωση.
Η μνημονιακή υποχρέωση είναι τα δύο επιδόματα για το πρώτο και το δεύτερο παιδί και για το τρίτο και το τέταρτο να γίνουν ένα. Εμείς δεν θέλουμε να θίξουμε το επίδομα που παίρνουν οι τρίτεκνες οικογένειες αλλά θέλουμε να αυξήσουμε το επίδομα για το πρώτο και το δεύτερο παιδί. Ολα αυτά θα γίνουν εφόσον συνεννοηθούμε με τους θεσμούς για τη λεγόμενη αναθεώρηση δαπανών. Από εκεί θα προέλθουν τα κονδύλια για τα οικογενειακά επιδόματα.
Κοινωνικό μέρισμα: πέρυσι για την αντιπολίτευση ήταν «μονομερής ενέργεια», φέτος είναι «υπερφορολόγηση» και «καταστροφή της μεσαίας τάξης». Τελικά τι είναι το κοινωνικό μέρισμα;
Το υπερπλεόνασμα δεν είναι αποτέλεσμα της υπερφορολόγησης. Αλλωστε και εμείς δεν θέλουμε να ξεπερνάμε τους στόχους του προγράμματος. Εχουμε εξηγήσει πάρα πολλές φορές στους δανειστές ότι αυτά που ζητάνε θα φέρουν περισσότερα έσοδα στα ταμεία. Εμείς δεν θέλουμε να πετυχαίνουμε πρωτογενή πλεονάσματα και μετά να τα μοιράζουμε. Αλλά ακούστε, μόνο από την εθελούσια αποκάλυψη εισοδημάτων πήραμε 450 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά δεν συνυπολογίζονται από τους δανειστές στο πρωτογενές πλεόνασμα. Οπως και ο ΦΠΑ που είναι αυξημένος λόγω των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Ετσι παράγεται το υπερπλεόνασμα. Προσθέστε και την υπεραπόδοση του ΕΦΚΑ, που από τα 900 εκατομμύρια ευρώ έλλειμμα το οποίο προβλεπόταν για φέτος στον προϋπολογισμό όχι μόνο καλύφθηκε αλλά έφτασε στο 1,4 δισ. ευρώ.
Εχετε δηλώσει ότι το κοινωνικό μέρισμα δεν αφορά μόνο την ακραία φτώχεια αλλά ανοίγει τη βεντάλια και στη λεγόμενη μεσαία τάξη και μιλήσατε για 9.000 ευρώ ετήσιο εισόδημα κατά άτομο. Είναι μεσαία τάξη κάποιος που ζει με 700 ευρώ μηνιαίως;
Δεν πιστεύω ότι ένα άτομο μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς με 700 ευρώ τον μήνα. Αυτό που είπα όμως ισχύει, ότι δηλαδή το κοινωνικό μέρισμα δεν αφορά μόνο την ακραία φτώχεια στην οποία τα μεμονωμένα άτομα υπολογίζεται να έχουν εισοδήματα έως 2.400 ευρώ. Δυστυχώς τα εισοδήματα των πολιτών μειώθηκαν από το 2010-2015 κατά 30-50% και επομένως σήμερα το 40% του πληθυσμού βρίσκεται εντός των εισοδηματικών κριτηρίων του κοινωνικού μερίσματος που ανακοινώσαμε. Αυτές είναι οι επιπτώσεις της καταστροφής του 25% του ΑΕΠ που συντελέστηκε.
Στο πρόσφατο παρελθόν έχετε δεχθεί επιθέσεις από τον αντιπολιτευόμενο Τύπο για δηλώσεις σας όπως τα περίφημα «γεμιστά» ή η «μαρμελάδα». Τώρα έχοντας την πολυτέλεια του χρόνου θα αλλάζατε κάτι;
Οχι, δεν θα άλλαζα τίποτε. Είμαι καχύποπτη απέναντι σε πολιτικούς που κρύβουν την αυθεντικότητά τους και την ειλικρίνειά τους. Δεν είμαι διατεθειμένη να προσποιούμαι, να μην είμαι ο εαυτός μου. Οι χαμηλού επιπέδου επιθέσεις και τα ειρωνικά σχόλια που δέχτηκα από μερίδα του αντιπολιτευόμενου Τύπου ήταν αναμενόμενες. Αν δεν υπήρχαν τα γεμιστά, θα έβρισκαν κάτι άλλο. Οι επιθέσεις αυτές, στην πραγματικότητα στρέφονταν εναντίον των εργαζόμενων γυναικών που ταυτόχρονα φροντίζουν τα παιδιά τους και έχουν την καθημερινή αγωνία πώς θα βάλουν κάτι νόστιμο, θρεπτικό και οικονομικό στο τραπέζι. Νομίζω όμως και έχω πολλές ενδείξεις γι’ αυτό, ότι ο κόσμος, ιδίως οι γυναίκες και οι μάνες, κατάλαβαν τι εννοούσα: ότι σε δύσκολες καταστάσεις, με το νοικοκύρεμα και την επινοητικότητα μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Αυτό μας διδάσκει ο λαός μας που έχει μεγάλη πείρα από τέτοιες δύσκολες καταστάσεις. Στον τομέα της ευθύνης μου, την κοινωνική αλληλεγγύη, αξιοποιούμε αυτήν την πείρα με επιτυχία.
Κίνημα κατά των πλειστηριασμών. Εχετε πει ότι «είχαμε ένα μεγάλο κίνημα και ελπίζω να το έχουμε ακόμη κατά των εξώσεων και των δανείων». Σήμερα μετά την πίεση των θεσμών και τις προτεραιότητες του Μαξίμου έχετε αλλάξει άποψη;
Η κυβέρνηση κατόρθωσε να προστατεύσει την πρώτη κατοικία συμπολιτών μας με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Καμία πρώτη κατοικία αξίας μέχρι 300.000 ευρώ δεν θα εκπλειστηριαστεί. Σε αυτό συνέβαλε και το μεγάλο κίνημα που είχα αναφέρει. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να προστατευθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές με μεγάλη ακίνητη περιουσία που μπορούν να πληρώσουν και δεν το κάνουν.