Πιστεύει στη δικαιοσύνη, την καλοσύνη, την ποίηση και την ομορφιά και με αυτές τις αξίες αντιμετωπίζει τη ζωή αλλά και το θέατρο ο ταλαντούχος ηθοποιός, ο οποίος πρωταγωνιστεί στους «Ορνιθες» του Άρη Μπινιάρη.
Μια συζήτηση με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο συνήθως ξεκινάει με απλές αναφορές και εξελίσσεται σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση. Ισως επειδή δεν τον ενδιαφέρει να τσαλακωθεί και αδιαφορεί για το εάν αυτό που υποστηρίζει τον κάνει αρεστό. Στις 9 και 10 Αυγούστου οι «Ορνιθες» του Αριστοφάνη «πετούν» προς το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου σε σκηνοθεσία Αρη Μπινιάρη με πρωταγωνιστές τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο (Πεισθέτερος) και Γιώργο Χρυσοστόμου (Ευελπίδης), παρέα με ένα 14μελή θίασο. Σε όλη τη διάρκεια της κουβέντας μας η λέξη που επαναλαμβανόταν ήταν η «ελευθερία». Εννοια σημαντική για τον ίδιο όσο και για το θέατρο που υπηρετεί με συνέπεια προτού ακόμη εισαχθεί στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, όταν ως μαθητής Γ΄ λυκείου σκαρφίστηκε την πιο τίμια απάτη για να παρακολουθήσει τα μαθήματα υποκριτικής του Εθνικού Θεάτρου λέγοντας ψέματα ότι έχει ειδική άδεια.
Να ξεκινήσουμε με το ίδιο το κείμενο. Τι είναι αυτό που οδηγεί τον Πεισθέτερο και τον Ευελπίδη στην αναζήτηση μιας νέας πατρίδας;
Η παράσταση δίνει μια ξεκάθαρη απάντηση σε αυτό το ερώτημα: Δεν αντέχουν να ζουν σε έναν τόπο όπου η δικαιοσύνη και η αλήθεια τον έχουν εγκαταλείψει προ πολλού. Η διαμορφωμένη ζωή μέσα στην πόλη δεν τους εκφράζει ή μάλλον τους εξαντλεί. Ιστορικά το έργο γράφτηκε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου και ο λόγος του Αριστοφάνη –που στην ουσία λέει θέλω να φύγω από δω– δεν χωρά πολλές ερμηνείες και παρεξηγήσεις. Παρ’ όλα αυτά εμάς μοιάζει να μη μας ενδιαφέρει μια ζωή με λιγότερο βάρος. Μια ζωή πιο κοντά στην ανθρωπιά. Στο αίσθημα πως τα πράγματα γίνονται δίκαια. Μια ζωή που οι άνθρωποι θα απολαμβάνουν την ημέρα τους και δεν θα ανοίγουν τα μάτια τους ασφυκτιώντας. Οι άνθρωποι –και τότε και τώρα– δικαιούμαστε μια ζωή που να μας αξίζει χωρίς να περιμένουμε από τους άλλους να μας τη χαρίσουν.
Γιατί τονίσατε περισσότερο την τελευταία σας πρόταση;
Γιατί όλη αυτή η μιζέρια και η καταπίεση έχουν δημιουργήσει μια συνθήκη παραίτησης. Μια αποδοχή του έτσι είναι τα πράγματα και δεν μπορεί να γίνει τίποτε για να αλλάξουν. Και σίγουρα δεν θα αλλάξουν αν περιμένουμε από τους άλλους να σηκώσουν στις πλάτες τους το βάρος της δικής μας ζωής. Είναι και δική μας ευθύνη η ευτυχία μας. Σίγουρα ζούμε σε πολύ δύσκολους καιρούς και συνεχώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με μικρές ή μεγάλες ήττες, προσωπικές ή συλλογικές, αλλά έχουμε κι εμείς ευθύνη. Η πρωτοβουλία για μια ζωή όπως την ονειρεύεται ο καθένας από εμάς είναι κάτι που πρέπει να μας αφορά. Εχουμε κι εμείς ευθύνη γι’ αυτό που έχει δημιουργηθεί. Επειδή, λοιπόν, κανείς δεν θα μας χαρίσει τη ζωή μας, ας την πάρουμε μόνοι μας.
Συμφωνείτε ότι η επιλογή των πουλιών από τον Αριστοφάνη συμβολίζει την ελευθερία;
Αν μπορούμε να πούμε ότι τα πουλιά σε όλους τους πολιτισμούς συμβολίζουν κάτι για τον άνθρωπο, αυτό, ναι, σίγουρα είναι η ελευθερία. Ακόμη και το δικό μας περιστέρι αυτό δηλώνει. Δεν είναι τυχαία η επιλογή του συγκεκριμένου ζώου από τον Αριστοφάνη. Αν το καλοσκεφτούμε, αυτό που θέλουν οι ήρωες είναι να πετάξουν. Να αλλάξουν τον βηματισμό τους. Να αλλάξουν τον τρόπο που περπατούν μέχρι τώρα στη ζωή τους και τους οδήγησε σε αυτήν τη θλίψη. Θέλουν να πάρουν καινούργιες ανάσες και να επιστρέψουν στις πρώτες αξίες, να πετάξουν.
Ποιες είναι οι πρώτες αξίες;
Δικαιοσύνη, καλοσύνη, πίστη σε ό,τι ο καθένας μας νιώθει. Ποίηση, η παράστασή μας έχει ποίηση, άρα και ομορφιά. Να επιστρέψουμε στη φύση. Επιμονή σε έναν κόσμο που κυριαρχεί το μαζί. Να κοιτάξουμε στα μάτια τον άλλον άνθρωπο χωρίς να τον περιμένουμε στη γωνία. Οχι γιατί απαραίτητα συμφωνούμε με όσα κάνει αλλά γιατί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν πως υπάρχει κάποιος που θα τους στηρίξει και δεν θα τους κρίνει. Και το χιούμορ χρειάζεται. Εχουμε ξεχάσει να γελάμε.
Στη νέα τους πατρίδα τους καταδιώκουν χρησμολόγοι, πολιτικοί, διανοούμενοι, θεοί, σαν να επαναλαμβάνεται ο άνθρωπος σε όποιον τόπο κι αν βρεθεί.
Μα αυτό ακριβώς είναι το διακύβευμα. Οι άνθρωποι όπου και να πάμε κουβαλάμε μέσα μας τον εαυτό μας. Η αρχική πρόθεση του Πεισθέτερου με τον Ευελπίδη δεν είναι να ιδρύσουν μια νέα χώρα. Η Νεφελοκοκκυγία προκύπτει πολύ αργότερα. Αυτό που θέλουν είναι να δημιουργηθεί κάτι που να συμπράττει με τη φύση κι αυτό για μένα είναι πολύ συγκινητικό. Είναι σαν να επιστρέφουμε στην αρχή. Σαν να λέμε «πολύ καλά τα κάναμε αλλά μήπως να το ξανακοιτάξουμε γιατί είμαστε δυστυχισμένοι;». Πώς να σταθεί το καινούργιο όταν το παλιό δεν μας αφήνει να απελευθερωθούμε από τα ίδια μας τα λάθη; Και οι χρησμολόγοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι εμείς είμαστε, δεν είναι κάποιοι άλλοι. Εμείς είμαστε και οι θεοί και τα δικά μας παιδιά θέλουμε να βολέψουμε στο δημόσιο. Αν δεν κάνουμε κάτι να αλλάξουμε, να μετακινηθούμε μέσα μας, σε όποιον τόπο κι αν σταθούμε θα κουβαλάμε τον παλιό γνώριμο εαυτό μας που θέλουμε να αλλάξουμε. Δεν είναι εύκολο να είσαι άνθρωπος αλλά είναι σίγουρα ενδιαφέρον.
Η «ιερότητα» με την οποία πολλές φορές αντιμετωπίζεται ένα κλασικό κείμενο δημιουργεί αντιστάσεις στο να συνομιλήσουμε εκ νέου μαζί του;
Προσπαθώ να βρω τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσω γιατί δεν θέλω να προσβάλω κάποιον, κατανοώντας πως κάθε άνθρωπος είναι αντιμέτωπος με τα δικά του θέλω και τις δικές του αγκυλώσεις. Με ειρήνη, λοιπόν, θα πω το εξής: το θέατρο είναι ένας τόπος ελευθερίας. Οποιαδήποτε φίμωση, στο όνομα οποιαδήποτε ιδεολογίας, είτε αυτή είναι θρησκευτική είτε κομματική είτε είναι κοινωνική, αν λογοκρίνει την τέχνη, τότε είμαστε αντιμέτωποι με πολύ επικίνδυνα φαινόμενα. Και ανοίγουμε τον δρόμο για πολλά επικίνδυνα φαινόμενα. Κάθε άνθρωπος την ώρα που υπερασπίζεται κάτι να αναρωτιέται ταυτόχρονα αν αυτό που υπερασπίζεται επιχειρεί να φιμώσει την τέχνη, γιατί αν το κάνει, τότε η στάση του είναι ένας προάγγελος του ολοκληρωτισμού. Η στάση του ευνοεί τον ολοκληρωτισμό. Εγώ, που δεν έχω καμία ιδεολογία, τους ολοκληρωτισμούς τους αντιλαμβάνομαι όλους το ίδιο.
Συχνά ακούμε τη φράση «μα εμείς πληρώσαμε να δούμε Αριστοφάνη ή Σοφοκλή και όχι τις εμμονές κάθε σκηνοθέτη».
Πλήρωσαν για να δουν θέατρο και το θέατρο, επιμένω, είναι ελευθερία, είναι συνάντηση. Αν θέλει κάποιος να διαβάσει ένα πρωτότυπο κείμενο, κυκλοφορούν στα βιβλιοπωλεία και μάλιστα στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Διότι αν θέλει να μιλάει για πρωτότυπο κείμενο η μετάφραση-απόδοση αποτελεί την πρώτη μετακίνηση από το έργο. Σε μια παράσταση έχουμε συνάντηση δημιουργών. Ο σκηνοθέτης παίρνει στα χέρια του ένα υλικό, το επεξεργάζεται και το παρουσιάζει μέσα από τη δική του διανόηση. Υπάρχει μια συνάντηση. Μετά το μεταφέρει στους ηθοποιούς και έχουμε κι άλλες συναντήσεις. Αν αυτό το πάντρεμα είναι επιτυχές είναι μια άλλη συζήτηση και φυσικά ο καθένας έχει την άποψή του. Ομως έχει δικαίωμα να πάρει ένα έργο και να το καταλάβει, να το «διαβάσει» όπως εκείνος θέλει. Οποιος θέλει το πρωτότυπο κείμενο ας πάει στη βιβλιοθήκη και όχι στο θέατρο. Οι θεατές θα δουν τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Αρη Μπινιάρη. Δεν είναι διεκπεραιωτικός ο ρόλος του σκηνοθέτη. Ο σκηνοθέτης συμμετέχει στη δημιουργία. Το θέατρο είναι ζωντανός δημιουργός και όχι μουσείο.
