Εδώ και χρόνια τα Τέμπη είναι φορτισμένα με δύο από τα σοκαριστικότερα δυστυχήματα που έχουν συμβεί στην Ελλάδα. Αποχωρώντας από την περιοχή μετά την ολοκλήρωση του οδοιπορικού του Documento για το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα με τους 57 (μέχρι και την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές) νεκρούς, καταλαβαίνουμε ότι τα Τέμπη θα φέρουν πάντα ένα ιδιαίτερα αρνητικό πρόσημο στη συνείδηση των Ελλήνων. Οχι λόγω κάποιας «κατάρας», όπως πολλοί λένε, αλλά λόγω είτε των οδικών είτε των σιδηροδρομικών ανεπαρκειών αυτής της χώρας, που συνδυαζόμενες με το ανθρώπινο σφάλμα μετατρέπονται σε φονικά όπλα εναντίον των πολιτών.
Στον δρόμο για το σημείο της σύγκρουσης των δύο τρένων συναντά κανείς γερανοφόρα οχήματα, βαριά μηχανήματα με τροχούς κοπής και κλούβες της αστυνομίας. Το σήμα του ραδιοφώνου χάνεται σε κάθε στροφή. Ανάμεσα στα ηχητικά χιόνια ακούγονται σκόρπιες λέξεις: «σταθμάρχης», «ήταν παιδιά», «τρένα», «πήγαιναν αντίθετα», «οι συγγενείς», «απανθρακωμένοι».
Αυτές οι λέξεις έγιναν μέσα σε λίγες ημέρες το καθημερινό μας πύρινο λεξιλόγιο, μαζί με το τεράστιο «γιατί;» που πλανιέται στη σκέψη όλων. «Γιατί πάλι;», «Γιατί έτσι;», «Γιατί τα παιδιά;»… Αμέτρητα «γιατί;» που η κυβέρνηση υπόσχεται να απαντήσει «με το κεφάλι σκυφτό», όπως είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός στο πρόσφατο διάγγελμά του.
Ο φόρος ζωής
Φτάνοντας στο σημείο του δυστυχήματος το πρώτο που βλέπει κανείς είναι ένα «ποτάμι» διασωστών. Οι γερανοί απομακρύνουν κομμάτι κομμάτι τα σίδερα ώστε να δημιουργηθεί χώρος και να ερευνήσουν τα σωστικά συνεργεία. Κάθε κίνηση των παραμορφωμένων υλικών αναδίδει τη μυρωδιά του καμένου σε όλη τη γύρω περιοχή. Οι δεκάδες άντρες και γυναίκες της ΕΜΑΚ, της πυροσβεστικής, του στρατού, της αστυνομίας και άλλων υπηρεσιών και αρχών δουλεύουν ακατάπαυστα, χωρίς να υποκύπτουν σε πολιτικούς αντιπερισπασμούς, προκειμένου ο καθένας από τη μεριά του να βοηθήσει στο έργο της αναζήτησης των σορών των θυμάτων.
Λίγες μέρες αργότερα ένας από αυτούς τους διασώστες δήλωνε στο Documento: «Είναι καθήκον μας προς τις οικογένειες των θυμάτων να δουλέψουμε όσο χρειαστεί και κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Πρέπει να μάθουν τι απέγιναν τα παιδιά τους, πρέπει να θάψουν έστω και ένα κομμάτι τους».
Ελάχιστα μέτρα πίσω από τις σκηνές που είχαν στήσει ο στρατός και ο Ερυθρός Σταυρός αρκετές δεκάδες δημοσιογράφοι έκαναν το δικό τους μακάβριο έργο, της ιεράρχησης των θεμάτων, του υπολογισμού των νεκρών, της διασταύρωσης πληροφοριών. Δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο συνάντησαν τους Ελληνες συναδέλφους τους εκφράζοντας τα συλλυπητήριά τους και προσπαθώντας να κατανοήσουν αν πράγματι ήταν τόσο επικίνδυνο να ταξιδεύει κάποιος με τρένο στην Ελλάδα. Είναι, αλλά δεν το ξέραμε…
Και τώρα πληρώνουμε τον φόρο τον αβάσταχτο, τον βαμμένο με το αίμα τόσων ζωών… Στα πηγαδάκια που στήθηκαν μεταξύ Αθηναίων και Θεσσαλονικιών δημοσιογράφων θα άκουγες την ίδια φράση σε διάφορες παραλλαγές: «Πήγαν τζάμπα, ρε γαμώτο».
Η κραυγή δεν αντέχεται
Στο σημείο του δυστυχήματος το έργο των διασωστών εξελισσόταν με συστηματικότητα. Ολα σταμάτησαν μόνο για λίγα δευτερόλεπτα όταν βρέθηκαν εκεί μέλη της οικογένειας ενός θύματος. Μια σπαρακτική κραυγή ακούστηκε από ψηλά στη γέφυρα της εθνικής οδού που περνά ακριβώς πάνω από το σημείο. Μια γυναίκα είδε με τα μάτια της τον τόπο όπου έχασε τη ζωή του ο άνθρωπός της και η κραυγή της ήταν ικανή να φέρει δάκρυα στα μάτια όσων την άκουσαν.
Η επίπονη επιχείρηση διάσωσης ολοκληρώθηκε την Παρασκευή το μεσημέρι, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο ώστε να καθαριστεί από τα απομεινάρια της σύγκρουσης. «Δεν αντέχεται αυτό το πράγμα. Είναι δουλειά μας, αλλά μερικές φορές όταν συνειδητοποιείς τι έχει συμβεί και την έκταση της τραγωδίας…» μας λέει άλλος διασώστης που βρίσκεται στο πεδίο. Την ίδια ώρα συνάδελφοί του έβαζαν σε ένα ασθενοφόρο ακόμη μια σακούλα που περιείχε μια σορό για να μεταφερθεί στο Κρατικό Νοσοκομείο Λάρισας.
Τα χαμένα βλέμματα
Η εικόνα στο νοσοκομείο της Λάρισας ήταν πολύ διαφορετική. Η κινητικότητα και η ταχύτητα που διακρίνονταν στο σημείο του δυστυχήματος έδιναν τη θέση τους στη στατικότητα του νοσοκομείου που δεχόταν τις σορούς των νεκρών. Κάθε τόσο ένα νέο ασθενοφόρο θα έφτανε στο νοσοκομείο φέρνοντας είτε ολόκληρες σορούς είτε ανθρώπινα μέλη που κατάφεραν να εντοπίσουν τα σωστικά συνεργεία.
Την απόκοσμη εικόνα συμπλήρωνε ένα φορτηγό ψυγείο που βρισκόταν σταθμευμένο στο προαύλιο του νοσοκομείου, μες στο οποίο διατηρούνταν αρκετές σοροί και μέλη των θυμάτων, καθώς το νεκροτομείο του νοσοκομείου δεν μπορούσε να δεχτεί τόσο μεγάλο αριθμό νεκρών.
Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι, σύμφωνα με τους ανθρώπους του νοσοκομείου, είναι πολύ πιθανό ορισμένοι που έχουν δηλωθεί ως αγνοούμενοι να μην εντοπιστούν ποτέ, αφού μπορεί να έχουν εξαϋλωθεί από τη σύγκρουση, την έκρηξη και τη φωτιά που ακολούθησε.
Οι φιγούρες των συγγενών με τα χαμένα βλέμματα έμοιαζαν περισσότερο με φαντάσματα του εαυτού τους. Σεβόμενο και αντιλαμβανόμενο τη συναισθηματική τους φόρτιση το Documento επέλεξε να μη ζητήσει δηλώσεις από τους συγγενείς των θυμάτων κατά τη διάρκεια του επιτόπιου ρεπορτάζ στη Λάρισα.
Θρήνος στη Λάρισα
Στην πόλη της Λάρισας η ατμόσφαιρα είναι βαριά και το δυστύχημα στα Τέμπη είναι το μοναδικό θέμα συζήτησης. «Πάλι εδώ συνέβη! Είναι καταραμένο μέρος, έχει πάρει πολύ κόσμο» μας λέει ένας κάτοικος της πόλης.
Οι κάτοικοι της πόλης, νιώθοντας ότι δεν μπορούν να βοηθήσουν με πολλούς τρόπους την κατάσταση, σπεύδουν να λάβουν μέρος στην εθελοντική αιμοδοσία που διοργάνωσε ο Ερυθρός Σταυρός. Ακόμη και κάτω από καταρρακτώδη βροχή οι πολίτες που είχαν συγκεντρωθεί στην κεντρική πλατεία της Λάρισας για να δώσουν αίμα για τους πολυτραυματίες του δυστυχήματος ήταν εκατοντάδες. Ολα αυτά συνέβαιναν ελάχιστα μέτρα μακριά από την είσοδο του Δικαστικού Μεγάρου Λάρισας όπου ο σταθμάρχης λάμβανε προθεσμία μέχρι να απολογηθεί.
Σε ένα καφενείο της πόλης δύο ηλικιωμένοι συζητούν το θέμα των ημερών. Την ώρα που στα δελτία των 8 μ.μ. κάποιοι επιχειρούν να κάνουν damage control για λογαριασμό της κυβέρνησης, αφαιρώντας από τη συζήτηση τις συστημικές ελλείψεις των ελληνικών σιδηροδρόμων και περιορίζοντας τις ευθύνες στο λάθος του σταθμάρχη, ένας λαϊκός άνθρωπος λέει εξοργισμένος: «Και δηλαδή αν πάθαινε κάτι ο σταθμάρχης την ώρα που θα πάταγε το σωστό κουμπί; Αν πάθαινε την καρδιά του ξαφνικά και πέθαινε; Πρέπει επειδή θα πεθάνει αυτός να πεθάνουν άλλοι εκατό;».
Ολοι ήξεραν…
Πρώην σταθμάρχης, ο οποίος είχε υπηρετήσει σε όλη την Ελλάδα και ειδικά στον κεντρικό σταθμό της Αθήνας, μιλώντας στο Documento εκφράζει τον έντονο προβληματισμό του για την κατάσταση που έχει βιώσει και ο ίδιος στους ελληνικούς σιδηροδρόμους. Το συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του και του οποίου τα στοιχεία βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας, ανέφερε ότι στο περιστατικό υπάρχει μια σειρά ερωτημάτων, μεταξύ των οποίων και το γιατί δεν έχει κληθεί να καταθέσει για την υπόθεση ο σταθμάρχης του τελευταίου σταθμού από τον οποίο ερχόταν η εμπορική αμαξοστοιχία.
Επίσης, τονίζει ότι το ζήτημα των συστημάτων ασφαλείας τα οποία είχαν αγοραστεί και δεν τέθηκαν σε λειτουργία ποτέ αγγίζει μεγάλες εταιρείες που για χρόνια είχαν επιδοθεί στη μέθοδο της κατάθεσης ενστάσεων επί ενστάσεων, επιχειρώντας να «ξαναμπούν» στην αγορά.
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στα μνημονιακά μέτρα που οδήγησαν σε συρρίκνωση του προσωπικού του ΟΣΕ και στην έξοδο πολλών παλαιών και έμπειρων σταθμαρχών. Οπως αναφέρει, το έλλειμμα ανθρώπινου δυναμικού ξεπεράστηκε με το κλείσιμο αρκετών σιδηροδρομικών σταθμών, ενώ όταν τα τελευταία χρόνια δόθηκε η δυνατότητα νέων προσλήψεων οι νέοι σταθμάρχες ήταν άπειροι και δεν τους δόθηκε χρόνος να συνυπηρετήσουν με παλαιότερους ώστε να εκπαιδευτούν επί του πεδίου σε μια περίπλοκη εργασία με αυξημένη ευθύνη.
«Damage control»
Απέναντι σε όλα αυτά η κυβέρνηση για την οποία όλα είναι «επικοινωνία» κάνει τη δική της διαχείριση, ακολουθώντας μάλιστα… δημοσιογραφικές συμβουλές. «Συγκρίνετε την καταστροφή με προηγούμενες καταστροφές που έτυχαν σε βάρδιες άλλων και επενδύστε στην παραίτηση Καραμανλή» συνιστούν 29 κατασκευαστές κοινής γνώμης.
Ο υπουργός Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, λίγο μετά την άφιξή του στο σημείο του δυστυχήματος, ανακοίνωσε την παραίτησή του θυμίζοντας ότι «παραλάβαμε τον ελληνικό σιδηρόδρομο σε κατάσταση που δεν ταιριάζει στον 21ο αιώνα. Σε αυτά τα τριάμισι χρόνια κάναμε κάθε προσπάθεια για να βελτιώσουμε αυτή την πραγματικότητα». Σαν να λέει «παραιτούμαι, αλλά δεν έφταιγα εγώ».
Λίγο αργότερα ήρθε η σειρά του πρωθυπουργού να μιλήσει με περίπου τα ίδια λόγια: «Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, αναλαμβάνοντας την αντικειμενική πολιτική ευθύνη, υπέβαλε αμέσως την παραίτησή του. Το ίδιο και οι επικεφαλής του ΟΣΕ και της ΕΡΓΟΣΕ. Η στάση του τον τιμά καθώς όλα δείχνουν πως το δράμα οφείλεται, δυστυχώς, κυρίως σε τραγικό ανθρώπινο λάθος». Σαν να λέει «παραιτείται, αλλά δεν έφταιγε αυτός».
Οι παραιτήσεις όμως, ακόμη κι αν είχαν ειλικρινή αφετηρία, δεν δίνουν εξηγήσεις και απαντήσεις στα ερωτήματα που πλέον ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία. Αν αυτή η τραγωδία σταθεί ικανή να επιφέρει διορθώσεις στη λειτουργία του ελληνικού σιδηροδρόμου και της μίας –ρημάδας– γραμμής που διαθέτει η χώρα, τότε αυτά τα «γιατί;» των πρώτων παραγράφων αυτού του ρεπορτάζ θα καταλήγουν πάντα σε ένα αδυσώπητο ερώτημα: «Γιατί αργήσατε τόσο;».
