Με αφορμή τη συναυλία στο Ηρώδειο ο λαϊκός συνθέτης Χρήστος Νικολόπουλος μιλάει για τη συνεργασία με τον Καζαντζίδη, την κόντρα με τον Χατζιδάκι και τη δική του εποχή ΠΑΣΟΚ.
Αν σήμερα μπορούμε να μιλάμε για ζωντανό λαϊκό τραγούδι που εξακολουθεί να παράγεται –και από άλλους, νεότερους συναδέλφους του–, αυτό οφείλεται σαφέστατα στον Χρήστο Νικολόπουλο. Υπήρξε η ασφαλής διαχωριστική γραμμή που δεν άφησε το ευρύ κοινό να παραδοθεί εξ ολοκλήρου στο ευτελές τραγούδι των κέντρων και της τηλεόρασης. Ο συνθέτης που κρατάει την τιμή του λαϊκού τραγουδιού στα δάχτυλα των χεριών του μας μίλησε για όλα και αφορμή ήταν η επερχόμενη συναυλία του στο Ηρώδειο το Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου. «60 χρόνια Χρήστος Νικολόπουλος» με Μ. Ασλανίδου, Π. Ζήνα, Π. Παπαδοπούλου, Κ. Μακεδόνα, Στ. Διονυσίου, Φ. Δεληβοριά και γκεστ τον Στ. Κραουνάκη.
Τον περασμένο Ιούλιο γίνατε 77 ετών.
Ακριβώς, στις 11 Ιουλίου. Είναι οριακή ηλικία, γιατί συνήθως δεν βοηθάνε τον άνθρωπο το σώμα του και το πνεύμα του. Εμένα, επειδή έκανα πολύ καλή ζωή, πρόσεχα τα πάντα και από νέος δεν έκανα καταχρήσεις, όλοι σήμερα με περνάνε για εξηντάρη (γέλια). Ξέρω μπουζουξήδες που τους έφαγε το σαράκι επειδή δεν κατάφεραν να κάνουν ό,τι έκανα εγώ εν πάση περιπτώσει. Εγώ δεν είχα τέτοια προβλήματα και ποτέ μου δεν πείραξα κανέναν.
Μεγαλώσατε σε φτωχή οικογένεια;
Ημασταν τέσσερα αδέρφια σε μια αγαπημένη αλλά πολύ φτωχή οικογένεια. Μεγάλωσα σ’ ένα χωριό της Μακεδονίας και από πολύ νωρίς ένιωσα ότι θα γίνω μουσικός, μην έχοντας πιάσει κανένα όργανο στα χέρια μου. Οποτε άκουγα μουσική κόλλαγα το αυτί μου και το ίδιο γινόταν με τα συγκροτήματα στα πανηγύρια. Οι δικοί μου ήξεραν ότι θα με βρουν εκεί. Ο αδερφός μου πήρε πρώτος μπουζούκι για να μάθει, αλλά τελικά έμαθα εγώ. Πήγα σε μια σχολή για πέντε μήνες και μάλιστα αρίστευσα, αλλά ήμουν πιο πολύ αυτοδίδακτος. Στα δεκατέσσερά μου με ζήτησαν να αντικαταστήσω σε ένα συγκρότημα κάποιον που είχε φύγει φαντάρος. Ετσι μπήκα στο επάγγελμα για να βοηθήσω την οικογένειά μου. Ο πατέρας μου θεωρούσε αλητεία τα μπουζούκια, που ακόμη τότε ήταν παρεξηγημένα. Εγώ βέβαια δεν σταμάτησα κι όταν άρχισα να βγάζω λεφτά και τους βοήθαγα του άρεσε. Το μόνο που ήθελα ήταν να καλυτερεύσω τη ζωή μου και να σταθώ στα πόδια μου. Η σύνθεση προέκυψε από κάποιες συγκυρίες, όταν είχα έρθει στην Αθήνα σαν κατατρεγμένος για να βρω την τύχη μου. Τα πρώτα χρόνια με φώναζαν στο στούντιο κι έπαιζα τζάμπα για να με γνωρίσουν. Μιλάω για τις μικρές εταιρείες της Ομόνοιας. Οταν υπήρχε, ας πούμε, ένας πιο καλός συνθέτης, θέλανε κι έναν καλύτερο μπουζουξή. Σε μια απ’ αυτές τις ηχογραφήσεις ήταν ο Στέλιος Ζαφειρίου, που του είπαν ότι θα παίξει κι ένας μικρός μαζί του. Αρχισε αυτός να με φωνάζει σε καλύτερες εταιρείες, που πληρωνόμουν κανονικά. Μέσω των ηχογραφήσεων αυτών γνώρισα τον Μανώλη Αγγελόπουλο. Δουλέψαμε για ένα μήνα μαζί, το καλοκαίρι του 1964, αφού ο μπουζουξής του είχε πάει φαντάρος. Τον ίδιο καιρό ο Πάνος Ιατρού, ένας άλλος μουσικός, με έστειλε στον Καζαντζίδη, που ενώ είχε μπουζούκια, ήθελε να τα αλλάξει. Ο Καζαντζίδης ως γνωστόν σταμάτησε να τραγουδάει την Καθαρά Δευτέρα του 1966 (επανήλθε ύστερα από λίγα χρόνια), όμως εγώ έγινα περιζήτητος. Μαζί του, ούτως ή άλλως, είχα μπει στις μεγάλες εταιρείες. Επαιζα μπουζούκι στον Θεοδωράκη, σε όλους τους συνθέτες εκτός από τον Χατζιδάκι.
Ο Χατζιδάκις δούλευε με τον Πολυκανδριώτη τότε.
Με τον Χατζιδάκι είχαμε μεγάλες κόντρες με τα σωματειακά. Εμείς τότε είχαμε ένα σωματείο, την ΕΜΣΕ. Ημουν στο ΔΣ και από τα ιδρυτικά μέλη του. Οταν προέκυψε η ψήφιση ενός νόμου για τα συγγενικά δικαιώματα τραγουδιστών και μουσικών η ΑΕΠΙ δεν ήθελε να έχουν και οι άλλοι δικαιώματα. «Δεν μπορεί εμένα το τραγούδι μου να ορίζεται από έναν τραγουδιστή» έλεγαν. Η Μερκούρη δεν πέρναγε τον νόμο αυτό επειδή δεν ήθελε ο Χατζιδάκις. Εφτά χρόνια τον είχε στο συρτάρι η Μελίνα τον νόμο. Σ’ ένα συμβούλιο ανταλλάξαμε βαριές κουβέντες με τον Χατζιδάκι και τους άλλους μεγάλους. Μου άρεσε, όμως, γιατί την επόμενη σεζόν που παίζαμε με τον Βελλή στη Θεσσαλονίκη ο Χατζιδάκις πήρε την παρέα του και ήρθε στο μαγαζί. Πήγα, του ζήτησα συγγνώμη, «άλλες απόψεις είχαμε απλώς, κ. Χατζιδάκι» του είπα. Δεν ήταν όμως άνθρωπος της παρέας μου ή του χαρακτήρα μου.
Πότε δημοσιοποιείτε το πρώτο σας τραγούδι;
Οταν ήμουν με τον Καζαντζίδη έπαιξα τα πρώτα μου τραγούδια στη Μαρινέλλα, σκέτες μελωδίες. Με συμπαθούσε ιδιαιτέρως η Μαρινέλλα. «Μπράβο, μικρέ» μου είπε όταν άκουσε κομμάτια μου. Η ίδια μεσολάβησε για να τα παίξω στον Στέλιο, ο οποίος μου ζήτησε να τα βάλει σε δίσκο του κάποια στιγμή. Ετσι, αργότερα, το 1968, βγήκε το «Νυχτερίδες κι αράχνες» και μερικά άλλα τραγούδια μου.
Πριν από δεκαοχτώ χρόνια σε μένα είχατε δηλώσει πως δεν υπάρχει περίπτωση να γράψεις κάτι και να καταξιωθείς στο μέλλον. Σήμερα τι θα λέγατε;
Λίγα είναι τα τραγούδια που γράφτηκαν και καταξιώθηκαν την τελευταία εικοσαετία. Ο Τσιτσάνης μετά τους ρεμπέτες εδραίωσε το λαϊκό τραγούδι που εκτοξεύτηκε στη συνέχεια απ’ τις μεγάλες φωνές. Μετά εξευγενίστηκε λίγο, ώσπου ο Νταλάρας στήριξε πολύ το περιθωριοποιημένο για χρόνια ρεμπέτικο. Ημουν μαζί του και τον έζησα. Το λαϊκό τραγούδι δέχτηκε πλήγματα: ο «Νο1» Καζαντζίδης δεν τραγουδούσε εξαιτίας των διαφορών του με τις εταιρείες. Εάν ο Καζαντζίδης τραγουδούσε αυτά τα είκοσι χρόνια απουσίας του, η συνέχεια του λαϊκού τραγουδιού θα ήταν διαφορετική. Το 1985-90 έφτασε σε μια τρομερή έξαρση με τραγουδιστές σαν τον Βελλή, αλλά και με τον πιο εξαιρετικό όλων που ήταν ο Νότης Σφακιανάκης. Πρώτη φορά το λέω αυτό. Αυτός διάλεγε καλά τραγούδια και δημιούργησε μια δική του ιδιαιτερότητα, ασχέτως του χαρακτήρα του που είναι δικό του θέμα. Υπήρξε μεγάλη μορφή ο Σφακιανάκης, με αποδέκτες χιλιάδες κόσμου. Είναι πλήγμα που δεν τραγουδάει ο Σφακιανάκης σήμερα.
Γνωρίζοντας όλα τα ιερά τέρατα και δουλεύοντας δίπλα τους, ποια μορφή θα αναπολούσατε σήμερα;
Μάνος Λοΐζος! Επαιξα στα περισσότερα τραγούδια του. Σταύρος Κουγιουμτζής! Πολύ μεγάλος! Τον εκτιμώ αφάνταστα. Κοιτάξτε, τα πράγματα έχουν αλλάξει κι εγώ το έχω αποδεχτεί. Αλλοι δεν αποδέχονται τα σημερινά τραγούδια. Εγώ πάλι αποδέχομαι μέχρι και τους ράπερ, που τους θεωρώ ευρηματικούς, αν και έχουν κολλήσει στον υβριστικό καταγγελτικό στίχο. Αν αλλάξουν στίχο, θα σαρώσουν, είμαι σίγουρος.
Υπήρξατε υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ κάποτε στις νομαρχιακές εκλογές.
Η χειρότερή μου περίοδος. Δεν μου άρεσε καθόλου και το έκανα υπό το βάρος των πιέσεων του φίλου μου του Σκανδαλίδη. Αυτοί, όμως, τρώγονται, διαφωνούν μεταξύ τους, ακόμη και καλές προτάσεις να τους πας. Τέσσερα χρόνια βασανιστικά διήρκεσε όλο αυτό. Απ’ τους πρώτους μήνες δήλωσα παραίτηση, αλλά πέσανε πάνω μου, «σε παρακαλώ» κ.λπ. Είναι μπερδεμένο το σημερινό τοπίο. Δεν υπάρχει η φυσιογνωμία του Ανδρέα, αυτό να το ξεχάσουμε. Κι απ’ τα υπάρχοντα πρόσωπα δεν υπάρχει ένα που να αγγίζει τους μεγάλους ηγέτες. Σε όλα τα κόμματα. Δεν έχουμε μεγέθη να μας πείσουν για όσα λένε.
Παλιά το δίπολο ήταν ΠΑΣΟΚ – ΝΔ. Σήμερα υπάρχει ταύτιση μεταξύ τους, το λεγόμενο ακραίο κέντρο. Συμφωνείτε;
Ετσι είναι. Υπάρχει ιδεολογική ταύτιση μεταξύ όλων πλην του ΚΚΕ. Ο δε Κουτσούμπας μού είναι πολύ συμπαθής και χορεύει ζεϊμπέκικο, όπως χόρευε ο Ανδρέας. Πάντως η ιδεολογική σύμπνοια των κομμάτων είναι κι αυτή δείγμα της εποχής. Ο κόσμος τούς έχει όλους υπό αμφισβήτηση λόγω της ακρίβειας. Οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα η ακρίβεια ανεβαίνει. Κανείς δεν μπορεί να βάλει φρένο; Ανέκαθεν συμπαθούσα το ΚΚΕ, γνώριζα τον Φλωράκη και ακόμη παίζω στα φεστιβάλ του. Δεν είμαι ενταγμένος πλέον πουθενά. Συμπαθώ πρόσωπα, θα έλεγα, απ’ όλα τα κόμματα.
Θα φανταζόσασταν ότι θα γιορτάζατε τα εξήντα χρόνια σας στο Ηρώδειο;
Είχα ξαναπαίξει στο Ηρώδειο το 1999 μέσω της ΕΡΤ με την Αρβανιτάκη, τον Μπάση και τον Μακεδόνα. Από τότε το ζητούσα περιστασιακά και δεν μου το δίνανε. Μια χρονιά επί Γερουλάνου μου είπαν πως φοβούνται μη φθαρούν τα μάρμαρα απ’ την εκτόνωση του κόσμου. Γενικώς είμαι υπέρ του σεβασμού των μνημείων και ειδικά του συγκεκριμένου χώρου. «Εμείς τι είμαστε δηλαδή; Πότε θα μπούμε στο Ηρώδειο που το δίνουν μόνο σε ξένους;» έλεγε ο Ζαμπέτας. Δεν πρόλαβαν να χαρούν οι άνθρωποι αυτοί. Την τωρινή συναυλία την ετοιμάζουμε εδώ και πολλούς μήνες. Κάλεσα φίλους τραγουδιστές και οι εκπλήξεις θα είναι ο Κραουνάκης και ο Δεληβοριάς. Με τον Σταμάτη είμαστε φιλαράκια και τον θεωρώ συνθέτη που έδωσε ένα πολύ ιδιαίτερο στιλ στο τραγούδι.
Ποια ήταν η πιο ευτυχισμένη στιγμή στη μακρά πορεία σας στη μουσική;
Οταν έπαιξα μπουζούκι δίπλα στον Μανώλη Χιώτη για μια ολόκληρη σεζόν. Μου χάρισε μάλιστα ένα κρεμαστάρι για το μπουζούκι που φυλάω ακόμη σαν κόρη οφθαλμού. Αλλη ευτυχισμένη στιγμή ήταν η μεγάλη μου συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού το 1987 με έντεκα μεγάλους τραγουδιστές. Ξέρετε τι ωραίες είναι όμως και οι μικρές συναυλίες που δίνω στην καθημερινότητά μου; Χθες ήμασταν στη Θήβα και είχαμε 2.000 άτομα. Το ίδιο στη Σύρο και την Πάρο, όπου τραγουδούσαν όλοι μαζί μας.
Με είχε εντυπωσιάσει κάτι βλέποντάς σας σε συναυλία: όλοι οι μουσικοί ήταν μαζί κι εσείς μόνος παραπέρα με το μπουζούκι σας παίζατε ήσυχα. Είστε τελικά μοναχικός άνθρωπος;
Μ’ αρέσει η μοναχικότητα και πολλές φορές αποτραβιέμαι για να ησυχάζει η ψυχή μου. Πράγματι, ακόμη και στη σκηνή απάνω δεν θέλω να δηλώνω δίπλα στον τραγουδιστή «είμαι κι εγώ εδώ». Δίνω το βήμα σ’ αυτόν που πρέπει. Δεν μ’ αρέσει να επιδεικνύομαι, είναι θέμα χαρακτήρα.
Μα και γι’ αυτό είχα απορήσει όταν έμαθα πως θα παίρνατε εκπομπή στην τηλεόραση. Ναι μεν έχετε ωραίο δημόσιο λόγο, αλλά δεν μου κόλλαγε για τον χαρακτήρα σας να γίνετε παρουσιαστής.
(γελάει δυνατά) Μου το είπαν πάρα πολλοί αυτό και το σκέφτηκα για να πάω, αλλά όπως βλέπετε κι απ’ αυτήν τη συζήτηση, έχω μέσα μου μια ολόκληρη γραμμένη εγκυκλοπαίδεια και στην τηλεόραση βρήκα βήμα για να μιλήσω. Παρουσιαστής δεν ήμουν, αλλά μου άρεσε που εξιστορούσα γεγονότα και ιστορίες. Δεν έχουμε μείνει και πολλοί…
Και το νέο τραγούδι δεν «περπατάει», η αλήθεια είναι.
Δεν «περπατάει» αφού δεν μας παίζουν. Τα ραδιόφωνα δουλεύουν κασέτα πλέον. Με την ΕΔΕΜ κάναμε ολόκληρη έρευνα. Το Δεύτερο παίζει 3.700 τραγούδια και τα άλλα ραδιόφωνα παίζουν τα ίδια 300 κομμάτια κάθε χρόνο. Δεν μπορείς να πεις τίποτε, γιατί είναι ιδιώτες που λειτουργούν εντός της παρέας τους, ποιος συμπαθεί ποιον, κλίκες κ.λπ. Τα ραδιόφωνα ακόμη μπορούν να αναδείξουν μια επιτυχία και δεν το κάνουν. Επομένως, αυτοί είναι υπαίτιοι που δεν «περπατά» το νέο τραγούδι. Εχουμε δηλαδή ν’ ακούσουμε πανελλαδική επιτυχία απ’ την «Πριγκιπέσσα», απ’ τις «Μέλισσες» κι απ’ το «Σ’ τα είπα όλα». Τρία τραγούδια όλα κι όλα. Ετσι ήταν παλιά; Μέσα μου κατά βάθος δεν θέλω πια να γράφω, αφού μας καταλογίζουν ότι δεν κάνουμε πια επιτυχίες και ότι κάποιοι είμαστε ξοφλημένοι. Δεν πιστεύω τελικά ότι αξίζει να γράφει κανείς από μας.
Εχετε κάνει μόνο ένα γάμο, σωστά;
Είμαι παντρεμένος από το 1971 με την ίδια γυναίκα, που δεν έχει καμία σχέση με το επάγγελμά μου. Καλύτερα, γιατί οι καλλιτέχνες ζευγάρια έχουν προβλήματα μεταξύ τους. Κάναμε ένα γιο και μια κόρη και έχουμε τέσσερα εγγόνια. Και τα τέσσερα σκυλιά μας, βέβαια, που έμειναν δύο. Απολαμβάνω την οικογενειακή ζωή, που τη στερήθηκα όταν μεγάλωναν τα παιδιά μου λόγω δουλειάς. Εχουν δίκιο τα παιδιά μου που μου καταλογίζουν ευθύνες επειδή δεν ήμουν παρών όσο θα έπρεπε.
Είστε υγιής και σε καλή φυσική κατάσταση. Πώς θα είστε άραγε αν βρεθούμε ξανά ύστερα από δέκα χρόνια, στα 87 σας;
Ενα γεροντάκι που θα θυμάται τις ιστορίες, αν τις θυμάται, για να τις λέει και στα εγγόνια του. Ετσι με φαντάζομαι, ήσυχο, με το ψάρεμα, το χόμπι μου, με το οποίο έχω τρέλα. Μέρα παρά μέρα πηγαίνω για ψάρεμα με βάρκα στα ανοιχτά και πάντα με παρέα. Αδειάζει το κεφάλι μου, αγαλλιάζω με το τοπίο της θάλασσας, με το νυχτερινό φεγγάρι και πιάνω και κάνα ψάρι. Εχω το εξοχικό μου στον Αγιο Κωνσταντίνο και περνάω απέναντι στον Αγιο Γεώργιο με τη βαρκούλα μου.