Ενόψει των προεδρικών εκλογών στις 21 Νοεμβρίου ο ακροδεξιός πολιτικός Χοσέ Αντόνιο Καστ έχει ανεβάσει εντυπωσιακά τους τελευταίους δυο μήνες τα ποσοστά του, υπερκαλύπτοντας το μεγάλο εκλογικό έδαφος που τον χώριζε από τον μέχρι πρότινος πρωτοπόρο αριστερό Γκαμπριέλ Μπόριτς, ενώ η δυναμική του μια εβδομάδα πριν από τις προεδρικές εκλογές στη Χιλή δείχνει ότι μπορεί να νικήσει. Ετσι, θολώνει η προοπτική μιας προοδευτικής κυβέρνησης στην πολύπαθη από κορονοϊό και νεοφιλελευθερισμό χώρα.
Με βραχεία κεφαλή
Ο 55άχρονος Καστ, που είναι υποψήφιος με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, έλαβε το 25% των προτιμήσεων των ερωτηθέντων σε δημοσκόπηση της χιλιανής εταιρείας Cadem η οποία δημοσιεύτηκε την περασμένη Κυριακή 7 Νοεμβρίου, ενώ ο Μπόριτς βρίσκεται πίσω, με 19%, με αρκετά μεγάλο περιθώριο σφάλματος (±3%). Στα μέσα Σεπτεμβρίου τα ποσοστά ήταν εντελώς διαφορετικά: 25% για τον Μπόριτς, 10% για τον Καστ.
Στις προβλέψεις των πολιτών για το ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος ο Καστ είναι πρώτος με 35% ενώ ο Μπόριτς λαμβάνει 29%. Στις αρχές Οκτωβρίου τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 9% και 37%!
Οι διαφορές αυτές δεν αναμένεται να είναι αποφασιστικές για την κατάκτηση του 50% για τη νίκη στον πρώτο γύρο εκλογών στις 21 Νοεμβρίου, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη ότι πάνω από ένας στους πέντε ερωτηθέντες (22%) είναι αναποφάσιστος.
Η εκτόξευση του Καστ έχει πιάσει εξαπίνης πολλούς σε μια χώρα όπου τα τελευταία χρόνια η τοπική πολιτική έχει γείρει στα αριστερά. Ενδεικτική είναι η ανάδειξη της 30χρονης κομμουνίστριας Ιρασί Χάσλερ σε δήμαρχο της πρωτεύουσας Σαντιάγο. Επίσης, σε πρόσφατο δημοψήφισμα οι πολίτες της Χιλής ψήφισαν υπέρ του να αλλάξει το σύνταγμα της χώρας, το οποίο είχε δημιουργηθεί επί εποχής Πινοτσέτ και κουβαλάει ακόμη όλες τις νεοφιλελεύθερες αγκυλώσεις του καθεστώτος, ενώ εξέλεξαν μια αριστεροκρατούμενη εθνοσυνέλευση για να φέρει σε πέρας το έργο.
Δύο πολιτικές
Ο 35άχρονος Μπόριτς με την αντινεοφιλελεύθερη ατζέντα του κέρδισε σε δημοφιλία, αφού η διαχείριση της πανδημίας από τον πρόεδρο Σεμπαστιάν Πινιέρα καθώς και τα σκάνδαλα με τα Pandora Papers υπονόμευσαν το νεοφιλελεύθερο αφήγημα εξουσίας. Από την άλλη πλευρά, ο ακροδεξιός πολιτικός έχει ξεκάθαρα συντηρητική ατζέντα… πασπαλισμένη με νεοφιλελεύθερες νότες: το πρόγραμμά του επικεντρώνεται στις οικογενειακές αξίες, σε δράσεις κατά της διαφθοράς, στην οικονομική ανάπτυξη και την ενίσχυση της δημόσιας ασφάλειας. Επικρίνει την πολιτική ορθότητα, τη συμπεριληπτική γλώσσα, τις πολιτικές ταυτότητας (identity politics) και αυτό που κατανοεί ως «εγκατάλειψη των χιλιανών παραδόσεων». Παράλληλα, υπόσχεται χαμηλότερους φόρους και τη μείωση του μεγέθους του κράτους. Ως κερασάκι στην τούρτα, έχει εκφραστεί κατά των αμβλώσεων και έχει κάνει κάποια αμφιλεγόμενα σχόλια σχετικά με τους ομοφυλόφιλους.
Ο Καστ –γόνος οικογένειας με ναζιστικό παρελθόν, γνωστής για την εμπλοκή της με τη δικτατορία του Πινοτσέτ– έρχεται να αναπληρώσει το κενό που αφήνει στα δεξιά του πολιτικού φάσματος η πτώση του Πινιέρα. Επιπλέον, η άνοδος της δημοτικότητάς του συμπίπτει με την άνοδο της ξενοφοβίας στη χώρα. Η χώρα βρίσκεται σε ένταση από τον Σεπτέμβριο, όταν η αντιμεταναστευτική βία εξερράγη στο Ικίκε, ένα λιμάνι στις βόρειες ακτές της Χιλής.
Αξιοποιεί την ξενοφοβία
Αφού η αστυνομία του Ικίκε εκκένωσε έναν καταυλισμό άστεγων οικογενειών από τη Βενεζουέλα, έλαβε χώρα μια ξενοφοβική πορεία που κορυφώθηκε με τα πλήθη να φωνάζουν μισαλλόδοξα συνθήματα κυματίζοντας σημαίες της Χιλής ενώ πετούσαν τα υπάρχοντα των μεταναστών στη φωτιά – συμπεριλαμβανομένων παιδικών παιχνιδιών και καροτσιών. Σε επόμενες διαδηλώσεις αναρτήθηκαν πανό κατά του εμβολιασμού μαζί με άλλα που απορρίπτουν την παγκοσμιοποίηση και τα Ηνωμένα Εθνη…
Ο Καστ έσπευσε να αξιοποιήσει τα υποκείμενα ξενοφοβικά συναισθήματα με μια σειρά προκλητικών δηλώσεων που μοιάζουν με τη ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ. Σε μια επίσκεψή του στο Κολτσάνε, μια μικρή πόλη στα σύνορα με τη Βολιβία η οποία έχει γίνει κόμβος διέλευσης των μεταναστών, ο Καστ επικεντρώθηκε στο θέμα της βίας που υποστήριξε ότι ασκείται από τους μετανάστες! Εχει επίσης προτείνει τη δημιουργία ενός οργάνου στην αστυνομία κατ’ εικόνα της πολυσυζητημένης αμερικανικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Επιβολής στα Σύνορα (Immigration and Customs Enforcement – ICE) για την «ενεργή αναζήτηση παράνομων μεταναστών».
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της κυβέρνησης, ο αριθμός των ξένων πολιτών που ζουν στη Χιλή υπερτριπλασιάστηκε σε 1,5 εκατομμύριο μεταξύ 2014 και τέλους του 2019, ενώ οι μετανάστες –εκ των οποίων οι περισσότεροι εγκαταλείπουν τη βία και τη φτώχεια στην Αϊτή και τη Βενεζουέλα– συνεχίζουν να φτάνουν στη χώρα.
Το εκλογικό κοινό του Καστ
Οι αναλυτές λένε ότι ο Καστ αντλεί υποστήριξη από μια δεξαμενή ψηφοφόρων που εκτείνεται από την παραδοσιακή Δεξιά ως τις παρυφές της χιλιανής ακροδεξιάς. Ενδεικτικά, πριν από το δημοψήφισμα του Οκτωβρίου του 2020 για την αλλαγή του συντάγματος μικρές πορείες στις πλουσιότερες γειτονιές του Σαντιάγο ήταν στολισμένες με σημαίες των Ηνωμένων Πολιτειών και με παραφρασμένα τα τραμπικά συνθήματα: «Κάνε τη Χιλή μεγάλη ξανά», ενώ μια χούφτα διαδηλωτών φορούσαν στρατιωτικά κράνη.
Ο Καστ, εν τω μεταξύ, τοποθετείται προσεκτικά ως ριζοσπαστική εναλλακτική λύση στα παραδοσιακά ισχυρά δεξιά κόμματα της Χιλής. Πριν από τις εκλογές του 2017, στις οποίες κέρδισε σχεδόν το 8% των ψήφων ως ανεξάρτητος υποψήφιος, ισχυρίστηκε ότι εάν ο Πινοτσέτ ήταν ζωντανός θα τον είχε ψηφίσει…